Khởi nghiệp sáng tạo: Cần cơ chế, chính sách đặc thù

Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2021 - 2030 khẳng định khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo là một trong các khâu đột phá chiến lược quan trọng. Bên lề sự kiện hưởng ứng Ngày Sáng tạo và Đổi mới sáng tạo thế giới - 21/4 hằng năm, do Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức ngày 19/4, Cục trưởng Cục Phát triển thị trường và doanh nghiệp Khoa học và Công nghệ Phạm Hồng Quất đã trao đổi với báo chí về tình hình phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo Việt Nam thời gian qua cũng như định hướng tăng trưởng lĩnh vực này thời gian tới.

Ông đánh giá thế nào về tình hình phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mớisáng tạo Việt Nam hiện nay? Đâu là thách thức đối với các doanh nghiệp khởi nghiệp, thưa ông?

Dưới conmắt các chuyên gia, cố vấn,nhà đầu tư quốc tế đối với hệsinh thái khởinghiệp sáng tạo Việt Nam, nước ta đang làmột điểm đến hấp dẫn vớithế hệ trẻ đầy năng động, sángtạo, thích ứng nhanh với các mô hìnhkinh doanh. Đặc biệt, sau COVID-19, khi các nước đang đứt gãychuỗi giá trị về cung cấp vốn, vềphát triển thị trường thì Việt Namvẫn giữ vững mối kết nối; các chủ thểtrong nước và quốc tếvẫn liên kết được với nhau bằng việc nhanh chóng chuyển cáchoạt động từ trực tiếp sang trực tuyến. Tốc độ phục hồi rất nhanh với nhữngmô hình nông nghiệp thông minh; dịch vụ, đàotạo, du lịch thôngminh. Việt Nam tiếp tục là một điểm đến hấp dẫn đối với nhàđầu tư khu vực cũng như quốc tế.

Thách thức lớnnhất đối với các doanh nghiệp khởinghiệp hiện nay, ở phạm vi khuvực và toàn cầu sau COVID-19 là chuỗi cung ứng vềcông nghệ, nguyên liệu, thịtrường đầu ra cũng như nguồn vốn. Vì vậy, chúng ta phải cónhững giải pháp sáng tạo ngay từthể chế, chính sách. Hiện nay,với Thành phố Hồ Chí Minh,Quốc hội đã ban hành Nghị quyết 98/2023/QH15 ngày 24/6/2023 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển Thành phố, trong đó dành một nội dungrất quan trọng về khuyến khích, kêugọi các nhà đầu tư hỗ trợđầu tư và khởi nghiệp sáng tạo,đồng thời có nhiều chính sách ưu đãicho doanh nghiệp sáng tạo cũng nhưưu đãicác chuyên gia, cố vấn. Thành phố Đà Nẵng cũng đang đề xuấtmột cơ chế tương tự. Bộ Khoa học và Công nghệ cũng đangđề xuất với Chính phủ một nghịđịnh mới vềchính sách thúc đẩy đổi mới sángtạo và khởi nghiệp sáng tạo; trong đó đưa ranhững cơ chế khuyến khích các tổchức trung gian, địa phương,trung tâm hỗ trợ khởi nghiệp sángtạo, trung tâm đổi mới sáng tạo,phù hợpvới nhu cầu trong nước cũngnhư quá trình hội nhập quốc tế.

Quá trình khởi nghiệp sáng tạo, Việt Nam đã xuất hiện 4 kỳ lân công nghệ (VNG, VNLIFE, MOMO, SKY MAVIS). Với những chính sách thúc đẩy khởi nghiệp sáng tạo như hiện nay, ông kỳ vọng gì vào việc xuất hiện những kỳ lân công nghệ mới trong thời gian tới?

Có được nhiều kỳlân công nghệ là mục tiêu chungcủa tất cả các hệ sinh tháiquốc gia trong khu vực cũng như trên thế giới giới. Các quốc gia cũngđang cạnh tranh nhau quyết liệt để kêu gọi và giữ chân người tài. ViệtNam có tiềm năng về nguồn nhân lực chất lượng cao. Đó là những người Việt ở trongnước, người Việt đanglàm việc tại các tập đoàn lớn ở nướcngoài cũng như các tập đoàn đa quốc gia đangcó mặt tại Việt Nam. Chúng tôikỳ vọng, không chỉ là số lượng bao nhiêu kỳlân mà Việt Nam làm chủ đượcbao nhiêu công nghệ mới, môhình mới.

Tiềm năng phát triểncủa cả một hệ sinh thái cần phải theo hướng bền vững hơn. Kỳ lân có thể xuất hiện ởthời điểm này, nước này, nước kiakhi có những chính sách tạm thờihấp dẫn về thuế, về đầu tư. Thếnhưng, để cả một hệ sinh tháiphát triển, thế hệ đi trước phải hỗ trợthế hệ đi sau, cơ sở đào tạo phải gắnvới khu vực tư nhân, gắn vớichính sách kiến tạo của Chính phủ. Điều nàyđòi hỏi một quá trình pháttriển bền vững, lâu dài.

Chúng tôi kỳ vọng đặt ranhiều chỉ tiêu, ngay từ nhỏ, các em học sinh bậc họcphổ thông sẽ được học về STEM, đượctiếp cận những mô hình mới. Từ đó, Việt Nam mới có những kỳ lân côngnghệ trong tương lai một cách bềnvững. Cách tiếp cận hệ sinhthái cần theo hướng vì con người, lấy con ngườilàm chủ.

Để phát triển hệ sinh thái, chúng taphải thử nghiệm chính sách. Theo đó, thử nghiệm chínhsách phải có những thành phố tíchcực đi đầu trước khi nhân rộng ở quốc gia. Hiện nay,một số thành phố của Việt Nam đang rất tích cực đề xuất nhữngcơ chế thử nghiệm chính sách. Đối với các chínhsách thử nghiệm công nghệ cụ thể, các bộ,ngành cũng như các tập đoàn sẽlà điểm đến đầu tiên đểnhững công nghệ mới, mô hìnhkinh doanh mới bước vào quá trình thử nghiệm.

Khởi nghiệp từ những giá trị bản địa đang là một trong những hướng đi mới của các bạn trẻ, ông đánh giá thế nào về hướng đi này?

Khởi nghiệp từnhững giá trị bản địa nhưgiá trị về văn hóa, lịch sử,con người luôn là một nguồn cảmhứng rất quan trọng của tất cảcác quốc gia cũng như quá trình đổi mới sáng tạotoàn diện. Đổi mới sáng tạo dựatrên tài nguyên bản địa là mộtchủ đề rất “hot”, mang tínhthời sự. Đây cũng là một chủđề TechFest 2024 hướng tới. Chúng tôiđang mời gọi các tổ chức quốc tế như UNDP, ADB, các quỹ về tăng trưởng xanh tham gia.

Hiện nay, Hội Liên hiệp Phụ nữ, Đoàn Thanh niên, Hội Nông dân, Liên minh Hợp tác xã đã có cam kết tham gia hỗ trợ chủ đề này. Những hành động này chính là khởi nguồnquan trọng để chúng ta làmmới những giá trị gia tăng dựatrên công nghệ, dựa trên những môhình kinh doanh mới trên cơ sở khai tháctài nguyên, thế mạnh vốn có củatừng địa phương.

Năm 2024 là năm thứ 10 Ngày hội khởi nghiệp đổi mới sáng tạo được Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức. Xin ông cho biết những điểm mới của TechFest 2024?

TechFest là sự kiện thường niên lớn nhất dành cho cộng đồng khởi nghiệp sáng tạo Việt Nam được tổ chức dưới sự chỉ đạo của Bộ Khoa học và Công nghệ cùng một số bộ, ngành Trung ương, tổ chức chính trị xã hội. Sự kiện hướng đến nâng cao nhận thức về vai trò của đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp sáng tạo đóng góp vào phát triển kinh tế-xã hội bền vững; khuyến khích cộng đồng chung tay đẩy mạnh các hoạt động khởi nghiệp sáng tạo.

Chủ đề của TechFest mỗi năm đều gắn liền với những vấn đề cần tập trung xử lý trong hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo, thu hút sự quan tâm và chung tay của cộng đồng trong việc tìm kiếm giải pháp hiệu quả, thức thời. TechFest 2024 dự kiến được tổ chức vào cuối tháng 11 đầu tháng 12/2024 tại Hải Phòng, nhằm tổng kết hoạt động và trình diễn những công nghệ, mô hình kinh doanh nổi bật của hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo trong năm 2024 cũng như trong suốt hành trình 10 năm TechFest từ năm 2015.

HảiPhòng là một thành phố năngđộng, đang có nhiều dự ánvề phát triển công nghệ mạch bándẫn, công nghệ về tăng trưởng xanh,công nghệ về biển xanh. Tôi hy vọng đây sẽlà điểm đến hấp dẫn chostartup, chuyên gia, cố vấn côngnghệ của Việt Nam và toàn cầutrong năm nay.

Chủ đề TechFest 2024 nhấn mạnh việc đưa hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo Việt Nam hội nhập với khu vực và quốc tế, đặc biệt trong các chủ đề: Tạo tác động xã hội, tăng trưởng xanh và phát triển bền vững; tạo nền tảng thiết lập liên hiệp các quốc gia khởi nghiệp sáng tạo; nhấn mạnh nhữngcông nghệ mới, công nghệ cao gắnvới chuyển đổi xanh, kinhtế tuần hoàn và chuyển đổi số,đổi mới sáng tạo toàn diện, khôngđể ai bị bỏ lại phía sau.

Dự kiến sẽ có gần 150 hoạt động được tổ chức xuyên suốt từ nay đến thời điểm tổng kết tại TechFest quốc gia với sự tham gia của gần 30 làng công nghệ.

Trong khuôn khổ TechFest quốc gia, dự kiến sẽ tổ chức Hội nghị thượng đỉnh Khởi nghiệp công nghệ cao và kỳ lân châu Á với sự tham gia của các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo công nghệ cao, doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo kỳ lân (unicorn) và có tiềm năng trở thành kỳ lân (soonicorn) tại châu Á. Ngoài ra, còn có Hội nghị quốc tế về xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo với sự tham dự của các cơ quan quản lý nhà nước, tổ chức chính trị-xã hội quan trọng từ Trung ương đến địa phương, các tổ chức quốc tế UNDP, ADB, USAID, WB…

Trân trọng cảm ơn ông.