Nhiều thách thức cho phát triển ngành gỗ Việt Nam

Thông tin trên được đưa ra tại “Hội thảo giới thiệu về chứng nhận PEFC/VFCS: Nhu cầu, nguồn cung và lợi ích” do Tổng cục Lâm nghiêp (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) tổ chức ngày mới đây tại TP.HCM.

Cơ hội lớn

Phát triển rừng trồng có vai trò quan trọng đối với ngành chế biến đồ gỗ của Việt Nam. Đến nay, sản lượng nguồn gỗ rừng trồng trong nước khai thác hàng năm đạt khoảng 16 triệu m3 quy tròn.

Xu hướng thị trường cho thấy nhu cầu sử dụng gỗ rừng trồng để sản xuất các sản phẩm đồ gỗ xuất khẩu vào các thị trường có những đòi hỏi chặt chẽ về tính pháp lý của nguồn gỗ nguyên liệu đầu vào như Hoa Kỳ, EU ngày càng lớn. Điều này có nghĩa nguồn gỗ nguyên liệu rừng trồng ngày càng được ưa chuộng và là một trong những nguồn cung quan trọng cho ngành gỗ.

Theo thống kê, năm 2018, tổng giá trị xuất khẩu lâm sản của Việt Nam đạt trên 9,3 tỷ USD, tăng 15,9% so với năm 2017; giá trị xuất siêu đạt 6,99 tỷ USD.

Trong 11 tháng đầu năm 2019, ước đạt 10,19 tỷ USD, tăng 20% so với cùng kỳ năm 2018, trong đó: sản phẩm gỗ các loại đạt 9,59 tỷ USD, tăng 19,1% so với cùng kỳ 2018; gỗ nguyên liệu đạt 2,64 tỷ USD, tăng 10,3%; lâm sản ngoài gỗ: 599,7 triệu USD, tăng 36,6%.

Mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam vào các thị trường lớn chủ yếu là sản phẩm đồ gỗ, có giá trị gia tăng cao.

Nguồn nguyên liệu phục vụ ngành chế biến gỗ, sản phẩm gỗ chủ yếu khai thác từ rừng trồng trong nước và nhập khẩu. Năm 2018, tổng sản lượng gỗ phục vụ cho chế biến gỗ, sản phẩm gỗ là 35,9 triệu m3.

Với kết quả đạt được, nhiều chuyên gia nhận định mục tiêu phấn đấu để Việt Nam trở thành một trong những nước hàng đầu thế giới về sản xuất, chế biến, xuất khẩu sản phẩm gỗ và lâm sản ngoài gỗ có thương hiệu uy tín trên thị trường quốc tế trong 10 năm tới hoàn toàn khả quan.

Tổng cục Lâm nghiệp đánh giá, trong thời gian tới ngành có nhiều cơ hội. Bởi, nhu cầu từ các thị trường tiềm năng như Mỹ và các nước EU với các mặt hàng gỗ từ các quốc gia khác trong đó có Việt Nam có thể sẽ tăng lên để bù đắp vào phần thiếu hụt hàng hóa do thuế tăng cao từ thị trường Trung Quốc.

Mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam vào các thị trường lớn chủ yếu là sản phẩm đồ gỗ, có giá trị gia tăng cao, điều này tạo nên cơ hội chuyển đổi cơ cấu sản phẩm xuất khẩu theo hướng tăng tỷ trọng xuất khẩu nhóm các mặt hàng có giá trị gia tăng, giảm tỷ trọng xuất khẩu các mặt hàng nguyên liệu gỗ.

Việt Nam cũng có nhiều cơ hội đón nhận nguồn vốn đầu tư FDI dịch chuyển khỏi Trung Quốc do Việt Nam có các lợi thế về cơ chế, chính sách thông thoáng, nhân công giá rẻ, hệ thống giao thông, cảng biển nước sâu thuận lợi.

Cùng với đó, Hiệp định đối tác tự nguyện giữa Việt Nam và EU về thực thi Luật Lâm nghiệp, quản trị rừng và thương mại lâm sản đã có hiệu lực từ tháng 6/2019 sẽ thúc đẩy các hoạt động thương mại gỗ và sản phẩm gỗ, tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp xuất khẩu lâm sản vào EU cũng như các thị trường khác.

Thách thức nhiều

Ben cạnh những kết quả đạt được, nhiều chuyên gia cho rằng ngành gỗ còn nhiều khó khăn. Thực tế doanh nghiệp trong ngành vẫn gặp nhiều thách thức từ việc phần lớn phát triển từ hộ sản xuất gia đình, quy mô và máy móc sản xuất chưa được đầu tư đúng mức để làm hàng xuất khẩu.

Hệ thống phân phối của doanh nghiệp còn yếu ngay từ khâu quảng bá, tiếp thị sản phẩm, dẫn đến việc doanh nghiệp chỉ sản xuất gia công cho doanh nghiệp ngoại, giá trị hàng sản xuất ra thấp.

DN ngành gỗ vẫn gặp nhiều thách thức từ việc phần lớn phát triển từ hộ sản xuất gia đình, quy mô và máy móc sản xuất chưa được đầu tư đúng mức để làm hàng xuất khẩu.

Đặc biệt, ngành chế biến gỗ tuy sử dụng nhiều lao động, nhưng lao động có tay nghề cao lại ít, khi sản xuất tập trung sẽ khó đáp ứng kịp yêu cầu về số lượng lớn sản phẩm cho xuất khẩu.

Ông Bùi Chính Nghĩa – Vụ trưởng Vụ Phát triển sản xuất lâm nghiệp, cho hay hiện nay các sản phẩm xuất khẩu chủ yếu thuộc nhóm sản phẩm thô, giá trị gia tăng thấp vẫn còn chiếm tỷ trọng cao.

"Kim ngạch xuất khẩu gỗ những năm vừa qua tăng trưởng cao nhưng chủ yếu nằm ở nhóm hàng gỗ nguyên liệu, đặc biệt là viên nén gỗ, dăm gỗ, các loại ván", ông Nghĩa cho hay.

Bên cạnh đó, chất lượng gỗ rừng trồng, nguyên liệu của chế biến chưa thực sự được bảo đảm. Việc hợp tác giữa các doanh nghiệp sản xuất, chế biến và xuất khẩu với người trồng rừng, đặc biệt là các hộ trồng rừng nhỏ để nâng cao chất lượng gỗ rừng trồng còn hạn chế.

"Hiện nay, gỗ rừng chúng ta trồng chủ yếu nhỏ, khai thác sớm, chất lượng thấp, quản lý rừng chưa hướng đến bền vững để đạt chứng chỉ. Diện tích rừng trồng, nguồn nguyên liệu có chứng chỉ không đủ để cung cấp cho thị trường", Vụ trưởng Vụ Phát triển sản xuất lâm nghiệp chỉ ra thực trạng.