Thuế tối thiểu toàn cầu sắp có hiệu lực: Đặt Việt Nam trong bối cảnh mới về thu hút FDI

Khó để thu thuế tối thiểu 15%với các doanh nghiệp FDI

Phát biểu tại hội thảo, TS Đặng Ngọc Minh, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Thuế (Bộ Tài chính) cho biết: Dự kiến, cuối năm 2023, Quy tắc Thuế tối thiểu toàn cầu (nằm trong khuôn khổ chương trình hành động chống xói mòn cơ sở tính thuế và chuyển lợi nhuận - BEPS) sẽ được các nước tham gia bắt đầu thực thi.

Đây là một thoả thuận đa phương với sự tham gia của hơn 140 quốc gia trên toàn thế giới, mức thuế tối thiểu thống nhất là 15% đối với các tập đoàn đa quốc gia có tổng doanh thu từ 750 triệu Euro trở lên.

Quy tắc ước tính sẽ tạo ra khoảng trên 150 tỷ USD thuế thu nhập doanh nghiệp toàn cầu hằng năm.

BEPS gồm 15 chương trình hành động lớn nhưng Việt Nam chỉ tham gia ở một số cam kết tối thiểu, phù hợp với các nước đang phát triển như: Minh bạch hoá xử lý tranh chấp thuế; trao đổi, chia sẻ thông tin và trong thời gian tới có thể mở rộng đối với thuế giá trị gia tăng, thuế doanh thu, không chỉ thuế thu nhập doanh nghiệp.

“Để phù hợp với Quy tắc Thuế tối thiểu toàn cầu, chúng ta có thể nâng mức thuế đối với các doanh nghiệp FDI lên mức 15%. Tuy nhiên, đi cùng với đó, để đảm bảo môi trường đầu tư cạnh tranh, đủ để tiếp tục thu hút các dự án lớn, công nghệ cao, hỗ trợ các đối tác mở rộng sản xuất, cũng cần có các ưu đãi khác thay vì ưu đãi thuế như trước đây nhưng không vi phạm các cam kết của Việt Nam với quốc tế. Đây cũng là vấn đề khó mà Bộ Tài chính đang nghiên cứu, tìm giải pháp”, ông Minh nói.

Bàn về mức thuế tối thiểu toàn cầu là 15% đối với các công ty đa quốc gia có tổng doanh thu từ 750 triệu Euro trở lên, TS Cấn Văn Lực và nhóm tác giả Viện Đào tạo và Nghiên cứu BIDV nhận định: Trong bối cảnh toàn cầu hóa, các quốc gia, đặc biệt là các quốc gia mới nổi và đang phát triển chịu sức ép lớn trong việc cạnh tranh thu hút đầu tư nước ngoài thông qua các ưu đãi về thuế. Đây là một trong những yếu tố quan trọng nhất của các quốc gia này để thu hút FDI của các công ty, tập đoàn đa quốc gia.

“Qua rà soát sơ bộ, có khá nhiều doanh nghiệp FDI có doanh thu trên 800 triệu USD, nhưng số doanh nghiệp có lãi không nhiều. Vậy khi đó, khả năng thu thuế tối thiểu 15% này tại Việt Nam là hạn chế”, đại diện nhóm tác giả Viện Đào tạo và Nghiên cứu BIDV cho biết.

Cạnh tranh thu hút đầu tư của Việt Nam bị ảnh hưởng?

TS Đặng Ngọc Minh cho rằng, theo thống kê, Quy tắc Thuế tối thiểu toàn cầu sẽ tác động tới hầu hết các tập đoàn đa quốc gia, trong đó có rất nhiều doanh nghiệp FDI đang đầu tư tại Việt Nam, cũng như các nước đang phát triển.

Quy tắc trên đặt Việt Nam trong bối cảnh mới về thu hút đầu tư nước ngoài khi thuế không còn là công cụ hàng đầu để ưu đãi thu hút đầu tư.

Đồng tình với nhận định này, TS Cấn Văn Lực và nhóm tác giả Viện Đào tạo và Nghiên cứu BIDV cho rằng sức cạnh tranh trong thu hút đầu tư của Việt Nam có thể bị ảnh hưởng trong ngắn hạn khi chính sách ưu đãi thuế thay đổi.

Châu Á hiện nay là khu vực có mức thuế suất thấp nhất so với các khu vực trên thế giới và dự kiến có thể chịu tác động nhiều nhất khi các doanh nghiệp đa quốc gia phân bổ lại hoạt động, đầu tư của mình nhằm tối ưu về thuế.

Điều chỉnh, ban hành các quy định phù hợp về thuế

Quy tắc Thuế tối thiểu toàn cầu đặt Việt Nam và nhiều nước đang phát triển trước câu hỏi làm sao để vừa thực thi thoả thuận theo cam kết vừa giữ được lợi ích quốc gia, vừa đảm bảo được sức cạnh tranh và tính hấp dẫn của môi trường đầu tư, tiếp tục thu hút được các dự án quy mô lớn, công nghệ cao?

TS Cấn Văn Lực và nhóm tác giả Viện Đào tạo và Nghiên cứu BIDV khuyến nghị: Với việc Việt Nam đã tham gia ký kết Hiệp định nhằm ngăn ngừa xói mòn cơ sở tính thuế và chuyển dịch lợi nhuận (MLI) vào tháng 2/2022, Việt Nam cần rà soát, điều chỉnh và ban hành các quy định về thuế của mình phù hợp với những nội dung đã cam kết.

Cụ thể, Chính phủ chỉ đạo Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cần nhanh chóng rà soát, đánh giá tác động cụ thể, đề xuất phương án phù hợp

Cơ quan thuế cần rà soát các chính sách pháp luật về thuế để trình sửa đổi các quy định, quy trình kê khai thuế phù hợp với tiêu chuẩn hành động của BEPS để ban hành sớm nhất, trước khi BEPS có hiệu lực.

Xây dựng cẩm nang hướng dẫn thực hiện theo thỏa thuận quốc tế với những nội dung nếu Việt Nam cam kết như quy định về tránh hình thành cơ sở thường trú, định nghĩa về đối tượng có quan hệ liên kết, quy định về giải quyết tranh chấp liên quan đến thỏa thuận; nghiên cứu bổ sung cơ chế trọng tài để giải quyết tranh chấp; nâng cao năng lực chống chuyển giá, trốn thuế, tránh thuế.

Việt Nam cần thay đổi chính sách thu hút đầu tư theo hướng tập trung vào nâng cao năng lực cạnh tranh từ các yếu tố như môi trường kinh doanh, nguồn lao động, cơ sở hạ tầng... vốn là các yếu tố cơ bản khi đưa ra các quyết định đầu tư kinh doanh thay vì hướng tới ưu đãi về thuế.

Theo đó, phát huy các thế mạnh môi trường chính trị ổn định, vị trí thuận lợi và cơ sở hạ tầng được đầu tư phát triển hoàn thiện, nguồn nhân lực với chi phí ở mức trung bình thấp.