Vì sao kinh tế tuần hoàn ở Việt Nam chưa phát triển?

Việt Nam đang phải đối mặt với lượng chất thải phát sinh ngày càng lớn trong khi nguồn nguyên liệu thô, nguyên liệu hoá thạch ngày càng cạn kiệt. Mặc dù Chính phủ đã có nhiều chính sách về nền kinh tế tuần hoàn để thúc đẩy tuần hoàn chất thải, tuy nhiên, do khó khăn về công nghệ, thiếu nguồn lực đầu tư cho ngành công nghiệp tái chế chất thải nên đến nay vẫn chưa hình thành liên kết cũng như thị trường của nền kinh tế tuần hoàn.

Thừa chất thải vẫn phải nhập phế liệu

Theo ông Đỗ Thắng Hải, Thứ trưởng Bộ Công Thương, mỗi năm Việt Nam vẫn phải nhập khẩu hàng triệu tấn giấy, nhựa và sắt thép phế liệu phục vụ sản xuất trong nước. Trong khi đó, lượng chất thải như tro, xỉ, bã thạch cao từ hoạt động sản xuất thép, nhiệt điện than và sản xuất phân bón DAP lên đến gần 16 triệu tấn. Chất thải sinh hoạt đô thị khoảng 25 triệu tấn; chất thải và phụ phẩm nông nghiệp khoảng 43 triệu tấn và phần lớn lượng chất thải này chưa được tận thu để sử dụng làm nguyên, nhiên liệu đầu vào cho các ngành sản xuất.

Khi nguồn chất thải không được tận dụng tái chế ngoài việc phát sinh lãng phí còn gây ô nhiễm môi trường, gia tăng hàng loạt các chi phí xử lý. Nhận định của ông Hoàng Quyết Tiến, Công ty CP An Sinh cho thấy, mặc dù có nguồn nguyên liệu tái chế tiềm năng, nhưng hiện nay Việt Nam chưa có chế tài phân loại chất thải rắn tại nguồn. “Chất thải rắn vẫn sử dụng công nghệ chôn lấp ủ yếm khí là chính nên gây ô nhiễm nguồn nước, không khí. Số ít sử dụng công nghệ đốt thiêu gây phát thải khí độc hại ra môi trường như dioxin, furan…”, ông Tiến cho biết.

Một thách thức lớn khác trong việc hướng đến nền kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam, theo ông Phạm Trọng Thực, Cục kỹ thuật an toàn và môi trường công nghiệp (Bộ Công Thương), đó chính là các tiêu chuẩn, quy chuẩn về quản lý, sử dụng chất thải công nghiệp làm vật liệu xây dựng, sản phẩm thương mại thiếu và chưa đồng bộ. Còn nhiều khó khăn trong việc tiêu thụ sản phẩm từ chất thải công nghiệp, trong khi công nghệ và quy mô tái chế chất thải còn lạc hậu, gây ô nhiễm vì thiếu vốn đầu tư.

Thiếu quy chuẩn nên khó thực hiện

Để từng bước hình thành và phát triển kinh tế tuần hoàn, thời gian qua, Chính phủ đã có những ưu đãi về thuế, hỗ trợ vốn, đất đai để xây dựng cơ sở tái chế chất thải. Việt Nam ưu tiên hướng tới nền kinh tế tuần hoàn trong lĩnh vực công nghiệp gồm tài chế, tái sử dụng chất thải công nghiệp làm nguyên liệu cho sản xuất xi măng, vật liệu xây dựng, sản xuất giấy…

Trong lĩnh vực nông nghiệp, Việt Nam đã tăng cường sử dụng năng lượng sinh khối và khí sinh học; xây dựng mô hình sản xuất kết hợp xử lý chất thải, sinh năng lượng. Khuyến khích ưu tiên tái chế, sử dụng phụ phẩm và phế phẩm từ các ngành thuỷ sản, sản xuất vật liệu xây dựng, dệt may, da giày... trong chuỗi sản xuất cũng như thúc đẩy sản xuất năng lượng từ chất thải đô thị.

Đặc biệt, Luật Bảo vệ môi trường đã khuyến khích thu hồi, xử lý và tái chế rác thải sau sản xuất. Cùng với đó, chiến lược tăng trưởng xanh năm 2012 và chiến lược phát triển năng lượng tái tạo của Việt Nam đến 2030 tầm nhìn 2050 cũng là tham vọng của Việt Nam nhằm thay đổi nhận thức cộng đồng trong vấn đề tuần hoàn chất thải.

 

Nhưng để cụ thể hơn, ông Nguyễn Thanh Tùng, Công ty CP tư vấn xây dựng điện 1 đề xuất, cần nghiên cứu, đầu tư các công nghệ hiện đại để xử lý nâng cao chất lượng tro xỉ, cải thiện quá trình đốt than, tăng khả năng tái sử dụng...

“Nhà nước sớm ban hành các tiêu chuẩn, quy chuẩn, hướng dẫn liên quan tới thu gom, vận chuyển và tái sử dụng tro xỉ từ nhiệt điện than. Tăng cường tuyên truyền sâu rộng về chất lượng và hiệu quả sử dụng vật liệu xây dựng không nung, phát triển thị trường vật liệu xây dựng từ tro, xỉ... Mặt khác, nhà nước cần có ưu đãi các doanh nghiệp xử lý, tiêu thụ tro xỉ”, ông Tùng mong muốn.

Nhận định về phát triển kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam, ông Therus Gieling, Đại diện tổ chức GC International cho rằng, khó khăn lớn nhất của Việt Nam là lượng rác thải phát sinh ngày càng lớn, nhưng khả năng thu gom, tái sử dụng lại chưa tương xứng, đặc biệt làViệt Nam vẫn chưa thực hiện phân loại rác thải từ nguồn do thiếu công nghệ và nguồn lực...