Nhân loại đi tới ngày 2.9.1945 như thế nào?

Cuộc gặp gỡ bên bờ sông Elbe (Đức) giữa Hồng quân Xô Viết và các cánh quân Đồng minh Anh - Pháp - Mỹ đã đặt dấu chấm hết cho chế độ Đức Quốc xã, và ngày người Nga phất cờ đỏ búa liềm trên nóc nhà Quốc hội Đức 9.5.1945 được coi là ngày kết thúc chiến tranh ở châu Âu. Tuy nhiên, ngay trong thời điểm đó, châu Á chưa thể hưởng niềm vui tương tự. Bất kỳ ai trong số năm triệu binh sĩ của quân đội Nhật Bản cũng sẵn sàng quyết tử vì thể diện Đức Thượng Hoàng của mình.

Theo đánh giá của giới chuyên gia quân sự Mỹ, nếu tiếp tục đổ quân xuống những hòn đảo chính của đất nước Nhật Bản, ắt sẽ có thêm khoảng một triệu rưỡi binh sĩ Mỹ bị thương vong. Một tổn thất lớn như thế ở giai đoạn chót của cuộc chiến tranh là hoàn toàn không đáng có. Và các đồng minh khôn ngoan đã chờ trông vào sự cao thượng của Liên Xô - đất nước có 27 triệu người - trong số 55 triệu người trên toàn trái đất - đã hy sinh cho cuộc chiến chống phát xít.

Ngay trong cuộc hội đàm Yalta diễn ra vào tháng 2.1945 với sự tham gia của ba nguyên thủ quốc gia Liên Xô - Mỹ - Anh, nguyên soái Stalin đã hứa trước Roosevelt và Churchill là sau khi đập tan phát xít Đức, Liên Xô sẽ mở mặt trận thứ hai chống phát xít Nhật. Và Liên Xô đã giữ được lời hứa đó, chính xác đến từng ngày.

Hồng quân Liên Xô mở chiến dịch Mãn Châu Lý đúng vào bốn tháng sau, ngày 9.8.1945. Được sáu ngày sau, Nhật Hoàng Hirohito thông báo là sẵn sàng đầu hàng vô điều kiện. Sự tham chiến của Hồng quân Liên Xô với những đòn sấm sét giáng vào đội quân Quan Đông của Nhật đã trở thành yếu tố quyết định thúc đẩy chiến thắng của các lực lượng Đồng Minh. Vai sát vai với Hồng quân Liên Xô, các chiến sĩ Mông Cổ cũng đóng góp công lao của mình trong công cuộc giải phóng Đông Bắc Trung Quốc và Bắc Triều Tiên.

Trong chiến dịch giải phóng Mãn Châu Lý có khá nhiều chi tiết trước nay ít được biết đến, nhưng để lại những ấn tượng sâu xa. Tiêu biểu là cuộc giải cứu 2.000 tù binh khỏi trại tập trung của phát xít Nhật tại Mãn Châu (Trung Quốc) và Kanko (Bắc Triều Tiên): ý đồ của phát xít Nhật là trước khi rút lui, chúng sẽ xóa sạch dấu vết hai trại tập trung này cùng với tất cả tù binh trong đó, nhưng cuộc tiến công thần tốc của Hồng quân Liên Xô đã khiến chúng không kịp trở tay. Trong số tù binh được cứu thoát, có 29 vị tướng, trong đó có 16 vị tướng Mỹ, 5 vị tướng Anh, 8 vị tướng Hà Lan. Chính thiếu tướng Winrite, nguyên chỉ huy trưởng các lực lượng vũ trang Mỹ tại mặt trận Philippines là một trong số tù binh đã được giải phóng trong chiến dịch đó. Ngoài ra, 46 binh sĩ Australia và Brazil cũng có may mắn thoát chết ở trại tập trung của phát xít Nhật.

Sự thống nhất của cộng đồng quốc tế trong công cuộc đấu tranh diệt trừ cái ác còn được thể hiện ở hai tòa án xét xử những tên tội phạm chiến tranh đầu sỏ tại Nuremberg và Tokyo. Những “nhà tư tưởng”, “kiến trúc sư” đẩy loài người vào cuộc chiến tranh thế giới lần thứ hai đã bị trừng phạt một cách quang minh chính đại.

Ngay trong cao trào của cuộc chiến, ý tưởng thành lập tổ chức Liên Hiệp Quốc đã được thành hình và diễn đàn quốc tế độc đáo đó đã chứng minh được sự ưu việt của mình trong những năm hậu chiến. Cách đây không lâu, năm 2005 trong dịp kỷ niệm 60 năm thành lập Hội Quốc Liên tiền thân của Liên Hiệp Quốc (24.10.1945), người ta bàn tán nhiều đến sự cần thiết phải cải tiến bộ máy và hoạt động của tổ chức này, nhưng nhân loại cũng cần cảnh giác những mưu toan làm suy yếu - thậm chí nhằm gạt bỏ - Liên Hiệp Quốc trên trường quốc tế.

Những bài học lịch sử từ chiến thắng của khối thống nhất các lực lượng Đồng minh trước chủ nghĩa phát xít giúp cộng đồng quốc tế không thể làm ngơ trước tình trạng hiện nay: chỉ có gần một nửa số dân Nhật Bản hiện thời biết coi việc Tokyo khai chiến ở châu Á là phi nghĩa. Hơn nữa, khi chủ nghĩa khủng bố tung ra lời tuyên chiến với nền văn minh nhân loại, không một đất nước nào viện cớ rằng mình ở xa những điểm nóng nên có thể khất lần hoặc thoái thác cuộc đấu tranh. Những người dân ở các thành phố lớn New York, Washington (Mỹ), Madrid (Tây Ban Nha), London (Anh) bây giờ đang thấm thía điều đó. Trong cuộc chiến đấu chống chủ nghĩa khủng bố hiện nay, chỉ có sự đoàn kết hiệp lực của cộng đồng quốc tế mới mang lại chiến thắng, như nhân loại đã từng chiến thắng chủ nghĩa phát xít trong cuộc Thế chiến thứ Hai.