Bị oan, 37 năm chưa được xin lỗi, bồi thường

Ngày 6/11, hai ông Trần Bê và Huỳnh Chiếm Hoạnh (ngụ thị xã Ninh Hòa ) đã gửi đơn khởi kiện đến TAND thị xã Ninh Hòa , yêu cầu VKSND tỉnh Khánh Hòa khôi phục danh dự cho người bị oan. Đây là một vụ án oan xảy ra từ 37 năm trước nhưng đến nay cơ quan làm oan là VKSND tỉnh Phú Khánh cũ (nay là VKSND tỉnh Khánh Hòa) vẫn chưa khôi phục danh dự và bồi thường cho những người bị oan.

Ông Bê là một trong những người bị bắt tạm giam oan. Còn ông Hoạnh là con của một người bị oan khác đã mất là ông Huỳnh Chiếm Phái.

Nhiều lần từ chối bồi thường

Theo hồ sơ, năm 2000, ông Trần Bê có đơn khiếu nại yêu cầu Công an, VKSND tỉnh Khánh Hòa khôi phục danh dự và bồi thường vật chất cho ông.

Tháng 4/2000, công an tỉnh có văn bản trả lời với nội dung: Sự việc xảy ra đã 19 năm, khi đó BLHS đầu tiên (năm 1985) chưa ra đời nên chưa quy định điều luật “truy cứu trách nhiệm hình sự người không có tội”. Mặt khác, thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự đối với loại tội này đã hết (năm năm kể từ khi sự việc xảy ra). Nghị định 47 ngày 3/5/1997 của Thủ tướng Chính phủ quy định việc giải quyết bồi thường thiệt hại do công chức, viên chức nhà nước, người có thẩm quyền của cơ quan tiến hành tố tụng gây ra có hiệu lực từ ngày 15/5/1997. Căn cứ vào những quy định trên, Cơ quan CSĐT Công an tỉnh Khánh Hòa không thể tiến hành bồi thường về vật chất, danh dự của ông.

Từ năm 2009 đến nay, ông Bê tiếp tục nhiều lần có đơn yêu cầu VKSND tỉnh Khánh Hòa tổ chức xin lỗi công khai, bồi thường oan cho ông. Tuy nhiên, VKSND tỉnh từ chối vì cho rằng đã hết thời hiệu giải quyết.

Sau khi ông Bê khiếu nại, Cục Bồi thường nhà nước (Bộ Tư pháp) có công văn đề nghị VKSND Tối cao xem xét, chỉ đạo VKSND tỉnh Khánh Hòa giải quyết theo thẩm quyền. Ban Nội chính Tỉnh ủy Khánh Hòa cũng có văn bản trả lời trường hợp của ông Bê thuộc thẩm quyền giải quyết của VKSND tỉnh này; nếu VKSND tỉnh giải quyết không thỏa đáng thì ông có quyền kiện ra tòa yêu cầu VKS phải xin lỗi, bồi thường. Tháng 8/2017, Ủy ban Tư pháp của Quốc hội cũng có công văn yêu cầu VKSND tỉnh Khánh Hòa giải quyết theo quy định pháp luật. Tuy nhiên, cho đến nay VKSND tỉnh vẫn không giải quyết.

Đến nay ông Trần Bê vẫn chưa được khôi phục danh dự. Ảnh: T.LỘC

Trong khi đó, TAND thị xã Ninh Hòa không thụ lý vụ kiện theo yêu cầu của ông Bê với lý do chưa đủ điều kiện khởi kiện (cơ quan làm oan chưa thực hiện thủ tục thương lượng việc bồi thường).

Tương tự, khi còn sống ông Huỳnh Chiếm Phái liên tục kêu oan, yêu cầu trả lại danh dự nhưng không cơ quan tố tụng nào giải quyết.

Tháng 12/2009, VKSND tỉnh Khánh Hòa làm việc với chính quyền địa phương và gia đình ông Phái, thông báo ông Phái đã có quyết định đình chỉ điều tra, đồng thời yêu cầu chính quyền địa phương tạo điều kiện, khôi phục quyền và lợi ích hợp pháp cho ông.

Liên tiếp nhiều năm sau đó, ông Phái ủy quyền cho con trai là ông Hoạnh khiếu nại, yêu cầu bồi thường oan nhưng không cơ quan nào giải quyết. Ông Hoạnh khởi kiện ra TAND thị xã Ninh Hòa yêu cầu VKSND tỉnh bồi thường thì tòa bảo để VKS giải quyết hành chính. Trong hai năm 2011-2012, VKSND Tối cao đã có ba văn bản yêu cầu VKSND tỉnh Khánh Hòa tiến hành các thủ tục để bồi thường cho ông Phái theo quy định của pháp luật nhưng VKSND tỉnh vẫn không thực hiện.

Đến tháng 1/2014, TAND thị xã Ninh Hòa thụ lý vụ kiện đòi bồi thường oan của ông Phái. Tuy nhiên, sau hơn hai năm rưỡi thụ lý, tháng 8-2016 tòa ra quyết định đình chỉ giải quyết vụ kiện với lý do chưa đủ điều kiện khởi kiện (cơ quan làm oan chưa thực hiện thủ tục thương lượng bồi thường).

Trong khi đó, VKSND tỉnh Khánh Hòa luôn cho rằng đã hết thời hiệu giải quyết nên không thương lượng bồi thường.

Thời gian qua, Cục Bồi thường nhà nước và một số cơ quan trung ương có nhiều công văn đề nghị VKSND Tối cao chỉ đạo VKSND tỉnh Khánh Hòa giải quyết đơn khiếu nại của gia đình ông Phái nhưng không có kết quả.

Luật mới không áp dụng thời hiệu

Theo luật sư Nguyễn Hồng Hà (Phó Chủ nhiệm Đoàn Luật sư tỉnh Khánh Hòa), BLDS 2015, BLTTDS 2015, Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước 2017 (có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2018) đều quy định: Yêu cầu khôi phục danh dự là bảo vệ quyền nhân thân của cá nhân, là quyền con người không áp dụng thời hiệu. “Danh dự, nhân phẩm, uy tín của cá nhân được Hiến pháp và các đạo luật bảo vệ. Bất cứ ai xâm hại đến danh dự, nhân phẩm, uy tín của cá nhân đều bị xử lý theo pháp luật, có trách nhiệm bồi thường thiệt hại, khôi phục danh dự cho người bị thiệt hại” - luật sư Hà khẳng định.

Trong đơn khởi kiện, ông Trần Bê cho biết do bị khởi tố, bắt giam oan gần ba năm trời, ông và gia đình phải gánh chịu bao khổ nhục, bao tổn thất tinh thần, thiệt hại vật chất, sức khỏe. Do bị cùm chân trong thời gian dài trong buồng giam tối, sau khi được trả tự do ông bị mù một mắt, mắt còn lại bị mờ, sức khỏe kiệt quệ, không làm được gì để sinh sống.

Ông Bê yêu cầu TAND thị xã Ninh Hòa thụ lý, xét xử, buộc VKSND tỉnh, Công an tỉnh Khánh Hòa phải khôi phục danh dự cho ông theo quy định của BLDS 2015, Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước 2017. Cụ thể, cơ quan làm oan phải tổ chức xin lỗi công khai đối với ông tại địa phương, đăng lời xin lỗi trên ba số báo địa phương và trung ương.

Theo ông Bê, về yêu cầu bồi thường thiệt hại do tổn thất về tinh thần, sức khỏe, mất, giảm thu nhập thực tế, khả năng lao động do bị bắt giam oan trong ba năm, ông tiếp tục khiếu nại đến cơ quan tư pháp trung ương, yêu cầu VKSND tỉnh Khánh Hòa giải quyết bồi thường bằng vụ việc khác, không thuộc phạm vi yêu cầu tại đơn kiện trên.

Tương tự, ông Hoạnh cũng yêu cầu TAND thị xã Ninh Hòa buộc VKSND tỉnh, Công an tỉnh Khánh Hòa phải khôi phục danh dự cho cha của ông.