Hơn trăm tỷ đồng 'bốc hơi' khỏi ngân hàng từ mạng lưới người vay ảo

Dựng mạng lưới “người vay ảo”

Với 23 bị cáo, gần 250 bị hại và hàng trăm người liên quan trong vụ án “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản” và “Vi phạm quy định về hoạt động ngân hàng, hoạt động khác liên quan đến hoạt động ngân hàng” đang được dư luận đặc biệt quan tâm. Từ ngày 18/8, TAND TP Cần Thơ tổ chức phiên xét xử sơ thẩm và đến nay, HĐXX đang làm rõ vai trò chủ mưu, giúp sức cũng như trách nhiệm của từng bị cáo trong vụ án có tổ chức, quy mô lớn và gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng này.

Các bị cao tại tòa.

Cáo trạng của VKSND đã phơi bày một “ma trận” lừa đảo tinh vi, kéo dài nhiều năm và làm rung chuyển cả hệ thống tín dụng địa phương.

Những ngày cuối năm 2019, tại thị xã Vĩnh Châu, tỉnh Sóc Trăng trước đây (nay là phường Vĩnh Châu, TP Cần Thơ), nhiều hộ dân nghèo, trong đó có nhiều hộ đồng bào Khmer ở Sóc Trăng bỗng rỉ tai nhau về một “ngân hàng cho vay lãi suất thấp, thủ tục đơn giản”. Người muốn sửa nhà, người cần vốn nuôi tôm, ai nấy đều hy vọng được tiếp cận nguồn tiền để cải thiện cuộc sống. Thế nhưng đằng sau lời hứa ngọt ngào ấy là một cái bẫy tinh vi được dựng lên bởi Trịnh Tuấn Kiệt (SN1991, ngụ phường Vĩnh Châu) và đồng bọn.

Chiêu thức quen thuộc của Kiệt là tìm đến những hộ dân cần vay số tiền nhỏ, đôi khi chỉ vài chục triệu đồng. Kiệt hoặc “tay chân” của Kiệt sẽ đề nghị: “Muốn vay phải có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (sổ đỏ)”. Người dân tin tưởng, giao giấy tờ, nghĩ rằng đó là thủ tục bình thường. Nhưng thay vì giúp họ vay tiền ngân hàng, Kiệt âm thầm tiến hành chuyển nhượng đất sang tên người khác (người vay được thuê đứng tên). Sau đó, hồ sơ vay vốn hàng trăm triệu, thậm chí hàng tỷ đồng được lập, hợp thức hóa bằng những phương án sản xuất kinh doanh giả.

Hàng loạt vụ việc điển hình được cáo trạng nêu rõ. Như trường hợp của vợ chồng ông Nguyễn Văn Phước (phường Vĩnh Châu), chỉ vay 60 triệu đồng, thế nhưng thửa đất của ông bị sang tên, dùng để thế chấp vay tới hàng trăm triệu đồng tại ngân hàng H. Trần Đề. Khi sự việc vỡ lở, vợ chồng ông Phước chỉ biết ngậm ngùi vì đất mất, nợ treo, còn Kiệt thì đã rút tiền bỏ túi.

Không chỉ một vài trường hợp, cả một chuỗi kịch bản tương tự diễn ra. Bà Tăng Thị Pít từng cần vay 130 triệu đồng, giao giấy tờ nhà đất để làm thủ tục. Nào ngờ, đất bị sang tên Huỳnh Tha (người của Kiệt thuê), rồi thế chấp vay với số tiền lớn hơn gấp nhiều lần. Hay hộ Nguyễn Văn Bình chỉ vay 200 triệu đồng, nhưng đất bị “biến hóa” thành tài sản bảo đảm của khoản vay gần 1 tỷ đồng.

Tất cả đều có kịch bản chung: người dân nhẹ dạ, giấy tờ rơi vào tay Kiệt; đất bị sang tên; hợp đồng tín dụng hợp pháp hóa bằng chữ ký của cán bộ ngân hàng. Khi phát hiện, họ chỉ còn biết thốt lên: “Tưởng vay tiền, hóa ra bán đất lúc nào không hay”.

Đáng nói, Kiệt không hề đơn độc. Kiệt có cả một mạng lưới “chân rết”, từ những người chuyên đi lùng giấy tờ nhà đất, thuyết phục người dân vay vốn, đến đội ngũ soạn hồ sơ khống. Bằng cách này, Kiệt điều phối hàng chục “khách hàng ảo” đứng tên, hợp thức hóa hàng trăm hợp đồng vay vốn.

Thực tế, nhiều hộ dân chỉ nhận được vài chục triệu đồng, trong khi ngân hàng giải ngân gấp nhiều lần. Khoản chênh lệch khổng lồ rơi thẳng vào tay Kiệt và đồng bọn. Chính sự đánh tráo khái niệm giữa “vay vốn ngân hàng” và “cầm cố sổ đỏ” đã khiến nhiều gia đình lâm vào cảnh mất đất, mất trắng tương lai.

Lỗ hổng kiểm soát

Vụ việc sẽ không thể kéo dài nếu không có sự tiếp tay của chính cán bộ ngân hàng. Cáo trạng chỉ rõ: trong giai đoạn từ 2019 đến 2022, tại Phòng giao dịch Trần Đề, hàng loạt hồ sơ tín dụng được lập và phê duyệt trái quy định pháp luật.

An ninh tại khu vực tòa được thắt chặt.

Các cán bộ như Bùi Công Nhân (Giám đốc chi nhánh Sóc Trăng), Thái Quốc Anh (Giám đốc Phòng giao dịch Trần Đề), Võ Minh Hải, Trang Bửu Tân, Nguyễn Thị Mỹ Chi… đều có dấu hiệu bỏ qua quy trình thẩm định, cố ý nâng khống giá trị tài sản thế chấp. Có hồ sơ, giá trị đất chưa đến 100 triệu đồng, được “thổi” lên thành hàn trăm triệu đồng để đủ điều kiện giải ngân.

Không chỉ vậy, có hợp đồng tín dụng còn được phê duyệt để… trả nợ khoản vay cũ, việc này vi phạm thẳng thừng quy định của Ngân hàng Nhà nước. Tất cả cho thấy sự buông lỏng, thậm chí thỏa hiệp, giữa cán bộ ngân hàng với đường dây lừa đảo.

Qua kết quả điều tra xác định, Kiệt đã thuê 80 người đứng tên trên sổ đỏ, thực hiện 135 hợp đồng tín dụng, chiếm đoạt 112,7 tỷ đồng; Chiêm Diệu Đại (SN 1985, ngụ xã Lai Hòa, TP Cần Thơ) thuê 31 người, thực hiện 51 hợp đồng, chiếm đoạt 50,8 tỷ đồng. Tổng số tiền ngân hàng giải ngân nhưng không thu hồi được lên tới hơn 100 tỷ đồng. Con số khổng lồ này không chỉ là gánh nặng tài chính mà còn làm suy giảm nghiêm trọng niềm tin của khách hàng vào hệ thống ngân hàng.

Đáng chú ý, lỗ hổng không chỉ nằm ở khâu phê duyệt. Công tác giám sát sau giải ngân gần như bị bỏ trống. Ngân hàng không kiểm tra việc sử dụng vốn, dẫn đến tình trạng khách hàng sử dụng vốn sai mục đích hoặc bỏ trốn khỏi địa phương. Nhiều khoản vay được lập khống, người “đứng tên” chưa bao giờ thật sự kinh doanh nhưng vẫn được duyệt vay hàng tỷ đồng.

Hệ lụy để lại rất nặng nề. Người dân mất đất, trở thành “con nợ bất đắc dĩ”. Ngân hàng H phải gánh khoản nợ xấu hàng trăm tỷ đồng. Quan trọng hơn cả là niềm tin xã hội bị xói mòn: người dân dè dặt hơn với ngân hàng, còn các tổ chức tín dụng thì buộc phải siết chặt quy trình, đôi khi gây khó khăn cho những người thực sự cần vay vốn hợp pháp.

Câu chuyện ở Sóc Trăng cũng là hồi chuông cảnh báo cho toàn hệ thống ngân hàng: chỉ một phòng giao dịch nhỏ nhưng có thể trở thành mắt xích làm rung chuyển cả mạng lưới. Khi cán bộ ngân hàng vì lợi ích riêng mà “nhắm mắt làm ngơ”, hậu quả không chỉ là con số thiệt hại, mà còn là sự tổn thương niềm tin, thứ tài sản vô hình nhưng quý giá nhất.