Từ 1/11: Thêm 7 án lệ được nghiên cứu, áp dụng trong xét xử

Chánh án TAND tối cao vừa ban hành Quyết định số 364/QĐ-CA ngày 1/10/2023 công bố thêm 7 án lệ mới đã được Hội đồng Thẩm phán TAND tối cao thông qua. 7 án lệ mới bao gồm:

Án lệ số 64/2023/AL về định khung hình phạt và tình tiết định khung tăng nặng “có tổ chức” trong tội “bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản”.

Án lệ số 65/2023/AL về truy cứu trách nhiệm hình sự tội “mua bán người”.

Án lệ số 66/2023/AL về việc xác định tội danh “mua bán người”.

Án lệ số 67/2023/AL về người được nhận hiện vật khi chia tài sản chung.

Án lệ số 68/2023/AL về quyền nhận di sản bằng hiện vật là nhà ở của người thừa kế là người Việt Nam định cư ở nước ngoài.

Án lệ số 69/2023/AL về thẩm quyền của trọng tài thương mại trong việc giải quyết tranh chấp thỏa thuận bảo mật thông tin và không cạnh tranh.

Án lệ số 70/2023/AL về việc chấm dứt hợp đồng lao động đối với người lao động là cán bộ công đoàn không chuyên trách.

Cũng theo Quyết định số 364/QĐ-CA ngày 1/10/2023, Chánh án TAND tối cao yêu cầu các TAND và Tòa án quân sự có trách nhiệm nghiên cứu, áp dụng các án lệ trong xét xử kể từ ngày 1/11/2023.

Án lệ chính thức được thừa nhận trong hệ thống pháp luật Việt Nam là bước ngoặt lớn, đánh dấu sự đột phá trong quá trình cải cách tư pháp. Tại Nghị quyết số 03/2015/NQ-HĐTP ban hành ngày 28/10/2015 của Hội đồng thẩm phán TAND tối cao, khái niệm án lệ được đưa ra chính thức tại Điều 1.

Theo đó, “án lệ là những lập luận, phán quyết trong bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của tòa án về một vụ việc cụ thể được Hội đồng Thẩm phán TAND tối cao lựa chọn và được Chánh án TAND tối cao công bố là án lệ để các toà án nghiên cứu, áp dụng trong xét xử”.

Khái niệm trên cho thấy, những bản án, quyết định đã có hiệu lực, được lựa chọn thành án lệ để các tòa án nghiên cứu và áp dụng trong xét xử. Hiện nay, khái niệm này tiếp tục được kế thừa và ghi nhận tại Điều 1 Nghị quyết số 04/2019/NQ-HĐTP ngày 18/6/2019 của Hội đồng Thẩm phán về quy trình lựa chọn, công bố và áp dụng án lệ.

Án lệ đóng một vai trò vô cùng quan trọng trong việc thúc đẩy công lý và đảm bảo tính hiệu quả của hệ thống pháp luật. Tầm quan trọng của việc áp dụng án lệ không chỉ giới hạn ở việc giúp thẩm phán đơn giản hóa quá trình giải quyết các vụ án, mà còn mở ra nhiều khía cạnh tích cực khác.

Án lệ chính là cách để diễn giải và giải thích pháp luật trong các tình huống cụ thể. Nó tạo ra các quy tắc và tiêu chuẩn cụ thể để áp dụng trong trường hợp tương tự. Điều này giúp đảm bảo tính nhất quán và dự đoán được trong việc áp dụng pháp luật. Khi mọi người hiểu rõ cách pháp luật được áp dụng, họ sẽ cảm thấy tin tưởng và tôn trọng hơn đối với hệ thống pháp luật.

Cùng với đó, thay vì phải xem xét và đánh giá từng trường hợp một, thẩm phán có thể sử dụng án lệ làm hướng dẫn để đưa ra quyết định. Điều này giúp tiết kiệm thời gian và nguồn lực của hệ thống tư pháp, đồng thời giảm nguy cơ mâu thuẫn và sự không chắc chắn trong quyết định của tòa án.

Với việc áp dụng án lệ, quá trình tranh tụng tại tòa án trở nên nhanh chóng và hiệu quả hơn. Thông qua việc sử dụng các tiêu chuẩn đã được thiết lập, tòa án có thể đưa ra quyết định một cách nhanh nhất có thể, giúp đảm bảo rằng công lý được thực thi một cách kịp thời.

Án lệ cung cấp cho mọi người một cái nhìn rõ ràng về cách pháp luật sẽ được áp dụng trong các tình huống cụ thể. Điều này tạo ra sự dự đoán cho các bên liên quan và giúp họ hiểu được kết quả tiềm năng của vụ án. Sự dự đoán này quan trọng để thúc đẩy sự hòa giải và giảm số lượng các vụ án được đưa ra tòa.