Xét xử trực tuyến là xu hướng tất yếu nhưng phải bảo đảm đúng pháp luật

Sau khi lắng nghe ý kiến phát biểu của các thành viên Ban Chỉ đạo Cải cách tư pháp Trung ương tại Phiên họp thứ 13 của Ban Chỉ đạo để cho ý kiến về Đề án “Đổi mới và hoàn thiện cơ chế nhân dân tham gia xét xử tại Toà án đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp”; “Báo cáo xin ý kiến về chủ trương ban hành Quy chế tổ chức phiên toà xét xử trực tuyến tại Toà án”, do Ban Cán sự Đảng Toà án nhân dân tối cao trình, Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc phát biểu kết luận, nêu rõ:

Nhà nước ta là Nhà nước của dân, vì dân, đặc biệt là cần phát huy quyền làm chủ của nhân dân nhưng phải thực hiện đúng Hiến pháp và yêu cầu của công việc, của người thực thi, bảo đảm tính khả thi phải cao, sát thực tiễn. Các ý kiến thảo luận phải bảo đảm quyền con người, quyền công dân. Chúng ta tiếp tục sự nghiệp đổi mới theo Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng. Hệ thống các vấn đề nói trên cần quán triệt trong các cơ quan Nhà nước, trước hết là hệ thống tư pháp.

Chủ tịch nước thay mặt Ban Chỉ đạo hoan nghênh Tòa án nhân dân tối cao đã chuẩn bị công phu, tập hợp được nhiều ý kiến, mặc dù còn có những ý kiến khác nhau nhưng các thành viên Ban Chỉ đạo đã đóng góp nhiều ý kiến thẳng thắn, sâu nghiệp vụ, nhiều chiều, thể hiện rõ quan điểm chỉ đạo của Đảng, Nhà nước ta. Ban Nội chính Trung ương, Ban thư ký đã có nhiều cuộc họp phân tích đánh giá, Tòa án nhân dân tối cao nhiều lần tiếp thu, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã có nhiều cuộc họp lắng nghe.

Việc chuẩn bị kỹ lưỡng, công phu, trách nhiệm Đề án thể hiện tinh thần trách nhiệm cao của Ban Chỉ đạo Cải cách tư pháp Trung ương trước Đảng, Nhà nước và nhân dân. Chủ tịch nước cho rằng, cái mới bao giờ cũng là cái khó, phải cố gắng làm, thực hiện đường lối của Đảng nhưng phải bảo đảm chắc chắn và phù hợp. Tòa án nhân dân tối cao tiếp thu hoàn thiện Đề án và lắng nghe các ý kiến quý báu của thành viên, bảo đảm sát thực tiễn, bảo vệ chế độ, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nhân dân.

Chủ tịch nước nhấn mạnh, việc tổ chức phiên tòa xét xử trực tuyến là tất yếu, cần thiết trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghệ lần thứ 4 diễn ra như vũ bão trên toàn cầu, dịch COVID-19 đang đe dọa nghiêm trọng đời sống nhân dân. Đặc biệt, chúng ta đang thực hiện cam kết với quốc tế, đồng thời không trái với đường lối của Đảng, pháp luật của Nhà nước. Xét xử trực tuyến chỉ là biểu hiện cụ thể của xét xử trực tiếp với sự hỗ trợ của công nghệ thông tin, yêu cầu của phiên tòa phải bảo đảm đúng pháp luật. Đây là vấn đề mới cần bước đi thận trọng, chặt chẽ, tránh xảy ra sơ suất, trước hết phương án áp dụng trong án dân sự, tranh chấp thương mại, hành chính là chủ yếu và một số vụ án hình sự cần thiết, vừa làm vừa rút kinh nghiệm.

Yêu cầu đặt ra là bảo đảm thuận lợi nhưng không ảnh hưởng đến quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, đương sự có liên quan, các chủ thể trong phiên tòa và bảo đảm nguyên tắc của tố tụng, bảo đảm an toàn, hiệu quả, bảo mật (hạ tầng kỹ thuật phải bảo đảm), chặt chẽ của quá trình tranh tụng và những vấn đề đặt ra. Chủ tịch nước đề nghị hoàn thiện Đề án theo tinh thần nói trên, bảo đảm không trái với đường lối của Đảng, pháp luật của Nhà nước. Thẩm quyền xác định khái niệm trực tuyến, các ý kiến đóng góp đưa ra nhiều phương án, trong đó có việc Tòa án nhân dân Tối cao hướng dẫn cụ thể, các cơ quan Viện Kiểm sát, Công an họp bàn, thống nhất phương án báo cáo Thường vụ Quốc hội có ý kiến chính thức.

Về Đề án “Đổi mới và hoàn thiện cơ chế nhân dân tham gia xét xử tại tòa án đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp”, Chủ tịch nước khẳng định chúng ta đã dùng khái niệm hội thẩm nhân dân từ mấy chục năm qua và đã làm tốt, số lượng sai sót trong các vụ án ít, mặc dù trong quá trình lựa chọn vị trí hội thẩm nhân dân, tổ chức hoạt động của hội thẩm… còn một số vấn đề cần quan tâm. Đây là vấn đề khó và nhạy cảm, vừa qua làm tốt cần khắc phục tồn tại để làm tốt hơn nữa.

Do đó để nâng cao chất lượng và số lượng hội thẩm nhằm bảo đảm quyền lợi chính trị và nâng cao tinh thần trách nhiệm của hội thẩm. Việc này đã làm từ Mặt trận Tổ quốc phối hợp Tòa án nhân dân giới thiệu hội đồng nhân dân các cấp bầu hội thẩm nhân dân. Chủ tịch nước khẳng định chất lượng hội thẩm rất quan trọng đối với công tác xét xử. Do đó, cần hoàn chỉnh đề án trên tinh thần tiếp thu ý kiến phát biểu tại phiên họp và đưa vào chương trình xây dựng Nhà nước pháp quyền, trong đó có vấn đề cải cách tư pháp để báo cáo Bộ Chính trị, Ban Chấp hành Trung ương. Việc nâng cao chất lượng hội thẩm vẫn tiếp tục được đặt ra và có thể triển khai để có đội ngũ hội thẩm tốt phục vụ sự nghiệp cải cách tư pháp.

Chủ tịch nước đề nghị Ban thư ký tập hợp đầy đủ các ý kiến đóng góp, thảo luận để có thông báo kết luận, trước hết để sớm thông qua Đề án xét xử trực tuyến mà Tòa án chủ trì phối hợp các cơ quan tố tụng, tạo điều kiện cho việc xét xử trực tuyến chính thức.