Đã đến lúc không quân Mỹ nói lời chia tay F-22?

Không quân Mỹ hiện đang tìm cách trì hoãn việc quốc hội nước này thông qua kế hoạch cho một phần phi đội tiêm kích tàng hình F-22 “Raptor” nghỉ hưu vào năm 2023, dự kiện ít nhất 32 chiếc F-22 hoặc 17% phi đội buộc phải bị loại biên. Tuy nhiên không quân Mỹ cho rằng mốc thời gian này là quá sớm và quá trình này vẫn có thể kéo dài đến năm 2030.

Kế hoạch cho F-22 nghỉ hưu lần đầu tiên được công bố vào tháng 3/2022, một năm sau khi không quân Mỹ xác nhận rằng vai trò của phi đội Raptor đối với lực lượng này trong tương lai sẽ không còn quá lớn.

Tuy nhiên, vấn đề lớn khiến việc F-22 buộc phải nghỉ hưu sớm là chi phí vận hành đắt đỏ của dòng tiêm kích tàng hình này, trong khi đó tỷ lệ sẵn sàng chiến đấu của phi đội luôn ở mức thấp. Điều này đồng nghĩa với việc nếu trang bị một phi đội F-35 mới hoàn toàn thì chi phí vẫn thấp hơn nhiều so với việc phải duy trì phi đội F-22.

Chi phí duy trì phi đội tiêm kích F-22 đang vượt quá ngân sách của không quân Mỹ nhưng không mang lại hiệu quả. (Ảnh: Không quân Mỹ)

Trợ lý Bộ trưởng Không quân Mỹ Andrew Hunter trong một báo cáo gửi cho Ủy ban quân vụ Hạ viện Mỹ cho biết rằng, việc duy trì phi đội gồm 184 chiếc F-22 trong 6 năm tới (đến năm 2030) sẽ tiêu tốn của không quân Mỹ 9 tỷ USD.

F-22 ban đầu được phát triển với kỳ vọng với chi phí vận hành thấp hơn so với “người tiền nhiệm” F-15 Eagle, thế nhưng tiêm kích tàng hình này lại có chi phí vận hành và bảo dưỡng đắt đỏ nhất trong các dòng chiến đấu cơ của không quân Mỹ.

Chi phí hoạt động của F-22 lên tới gần 70.000 USD mỗi giờ, thậm chí cao hơn nhiều. Con số này cao hơn gấp đôi so với bất kỳ loại máy bay chiến đấu nào khác của Mỹ mặc dù nó có kích thước tương đương với F-15.

Một yếu tố khác làm tăng chi phí duy trì hoạt động của những chiếc F-22 là sự lỗi thời hiện tại của hệ thống điện tử hàng không của chúng, thậm chí so với các máy bay chiến đấu thế hệ thứ tư được chế tạo từ đầu những năm 2000. Nếu so F-22 với các đối thủ cùng phân khúc như F-35, Su-57 và J-20, nó hoàn toàn không thể sánh bằng.

Điều này khiến khả năng chiến đấu trên không của F-22 bị nghi ngờ nghiêm trọng, đặc biệt là do thiếu các liên kết dữ liệu cập nhật, đặc biệt hạn chế trong việc chia sẻ dữ liệu tác chiến lấy mạng làm trung tâm của không quân Mỹ hiện tại.

Liên quan đến sự lỗi thời của F-22 trong cấu hình hiện tại, đặc biệt là khi nó phải đối đầu với máy bay chiến đấu thế hệ thứ năm J-20 của Trung Quốc.

Phó tham mưu trưởng không quân Mỹ, Trung tướng Richard Moore trong một phiên điều trần với Ủy ban quân vụ Hạ viện Mỹ đã nói rằng, dựa trên những vũ khí tiên tiến nhất mà F-22 Block 20 có thể mang theo hiện nay nó không thể cạnh tranh với J-20, với những vũ khí tối tân nhất mà Trung Quốc có thể trang bị cho máy bay của họ.

Ngoài chi phí đắt đỏ, hiệu suất sẵn sàng chiến đấu của F-22 cũng thấp hơn so với F-35 và F-15X. (Ảnh: Không quân Mỹ)

Tướng Moore nhấn mạnh rằng việc nâng cấp những chiếc F-22 sẽ “ngốn nhiều chi phí và rất tốn thời gian”. Theo tướng Moore các khoản tiết kiệm từ việc cắt giảm chương trình F-22 sẽ cho phép có thêm kinh phí để phát triển máy bay chiến đấu thế hệ thứ sáu.

Việc phát triển chiến đấu cơ thế hệ thứ 6 được xem là giải pháp khả thi hơn giúp không quân Mỹ đối phó với các dòng tiêm kích tàng hình của đối thủ.

Chi phí vận hành cao, tỷ lệ sẵn sàng chiến đấu thấp và nhu cầu nâng cấp tốn kém để có thể tác động trực tiếp tới đến quyết định của Ủy ban quân vụ Hạ viện Mỹ về việc cho F-22 nghỉ hưu. Trong khi đó các dòng chiến đấu cơ như F-15X và F-35 khi nâng cấp sẽ hiệu quả hơn về mặt chi phí và yêu cầu tác chiến.

F-35 và J-20 có những lợi thế rất đáng kể về hệ thống điện tử hàng không so với F-22, bao gồm hệ thống radar tiên tiến hơn và những tính năng mà ngay cả khi F-22 tiến hành nâng cấp cũng không thể có được.

Bên cạnh đó F-22 có tầm bay kém hơn so với bất kỳ loại máy bay chiến đấu nào cùng phân khúc cũng là một hạn chế nghiêm trọng, đặc biệt là ở mặt trận Thái Bình Dương. Còn F-35 và F-15 với tầm bay xa hơn sẽ có khả năng hoạt động tốt hơn mà không cần quá phụ thuộc vào máy bay tiếp nhiên liệu trên không.

Sự lỗi thời của F-22 đối với các nhiệm vụ chiếm ưu thế trên không cao cấp cũng trở thành một vấn đề do tính linh hoạt đặc biệt thấp của máy bay chiến đấu, có nghĩa là nó không thể mang tên lửa chống hạm hoặc các tổ hợp tác chiến điện tử tiên tiến cho phép nó hoạt động trong các vai trò khác như F-15 đã làm. Tuy nhiên việc cho F-22 nghỉ hưu vẫn gây tranh cãi.