Mỹ sắp mất thị trường vũ khí lớn nhất

Nghị viện châu Âu (EP) vừa thông qua thỏa thuận một phần về Quỹ quốc phòng châu Âu trong giai đoạn 2021-2027, nhằm hướng tới một cách tiếp cận "thuần châu Âu" hơn về phòng thủ.

Quỹ được thông qua khoản ngân sách tương đương 13 tỷ euro. Thỏa thuận cho phép phát triển công nghệ vũ khí của châu Âu với tham vọng đưa EU trở thành một trong Top 4 nhà đầu tư công nghệ quốc phòng hàng đầu.

Quỹ quốc phòng châu Âu giai đoạn 2021-2027 bao gồm hỗ trợ phát triển các sản phẩm quốc phòng từ giai đoạn nghiên cứu (hỗ trợ 100%) tới phát triển nguyên mẫu (tối đa 20%) và kiểm nghiệm (tối đa 80%).

Máy bay và vũ khí Mỹ sẽ dần bị thay thế tại châu Âu.

Đối tượng là công ty vừa và nhỏ, công ty đa quốc gia sẽ nhận được tỷ lệ tài trợ cao hơn trung bình. EP khẳng định khoản quỹ này sẽ đảm bảo quân đội của liên minh châu Âu (EU) có thể tự chủ sản xuất được các dòng vũ khí hiện đại, giảm thiểu gánh nặng nhập khẩu vũ khí và đảm bảo sự chủ động cho sức mạnh quốc phòng, an ninh của toàn khối.

EP cũng quyết định chỉ các dự án có ít nhất hai đối tác đến từ hai quốc gia thành viên hoạc các quốc gia liên kết mới đủ điều kiện để được quỹ tài trợ. Tuy nhiên, để đi đến việc các quốc gia thành viên góp vốn và quỹ được vận hành sẽ còn một số rào cản cần được thông qua.

Trong đó có việc các quốc gia thành viên EU phải thông qua kế hoạch đàm phán ngân sách dài hạn, kế hoạch giải ngân nguồn quỹ này và chính sách đối ngoại cũng như an ninh chung của các nước thành viên và của EU với NATO.

Quỹ quốc phòng châu Âu thực tế đã được thảo luận từ năm 2018, trùng vào thời điểm Pháp và Đức liên tiếp phát đi các tín hiệu cần phải xây dựng lực lượng quân đội chung châu Âu và phát triển hệ thống phòng thủ riêng và chương trình máy bay thế hệ mới nhằm giảm phụ thuộc vào Mỹ.

Giới quan sát thời điểm đó nhận định, Quỹ quốc phòng này là bước tiến đầu tiên để EU hình thành lên quân đội chung. Có nguồn quỹ này đảm bảo các kế hoạch vận hành, hoạt động được trơn tru, rõ ràng.

Chính vì thế, khi Quỹ quốc phòng này được cơ bản thông qua đã gửi đi nhiều tín hiệu cho toàn khu vực, đặc biệt tới Mỹ.

Bởi các quốc gia đồng minh châu Âu của Mỹ luôn là bạn hàng lớn nhất của Washington về mặt vũ khí quốc phòng từ chiến tranh thế giới lần 2 đến nay. Trong biên chế quân đội các quốc gia thành viên EU 70% vũ khí, khí tài đến từ nguồn cung cấp của Mỹ.

Chính sách của châu Âu trong hàng chục năm qua duy trì quan điểm không bỏ quá nhiều tiền vào đầu tư phát triển công nghệ vũ khí. Thay vào đó, EU chủ động mua sẵn các hệ thống thiết bị quân sự mà Mỹ buôn bán, đồng thời kết hợp chặt chẽ dưới tán ô quân sự của Mỹ trong liên minh NATO.

Tuy nhiên, việc EU phải nghĩ đến thành lập quân đội chung và chủ động phát triển vũ khí hiện đại đã cho thấy hai vấn đề: Mâu thuẫn và phân rã giữa EU và Mỹ ngày càng gia tăng. EU không muốn nâng chi phí quốc phòng phục vụ NATO, nhưng họ lại bỏ tiền ra để góp quỹ của châu Âu.

Thứ hai, EU muốn từng bước tự chủ nguồn cung vũ khí quân sự. Câu chuyện S-400 với Thổ Nhĩ Kỳ đã chứng minh việc để phụ thuộc vào nguồn cung cấp vũ khí sẽ mang đến những hậu quả to lớn thế nào với đồng minh của Mỹ.

EU tự chủ nguồn cung vũ khí và đưa ra tham vọng lọt vào Top 4 thế lực có công nghệ quân sự hiện đại (cùng với Mỹ, Nga, Trung Quốc...). Điều này cho thấy châu Âu đã tính đến việc trở thành một phần trong các nhà buôn bán vũ khí toàn cầu.

Hiện nay, Đức và Italia đang bắt tay phát triển hệ thống phòng thủ MEADS. Một khi phát triển thành công và đưa vào trang bị, MEADS sẽ thay thế những hệ thống Patriot do Mỹ sản xuất.

Trong khi đó, với chương trình Máy bay chiến đấu trong tương lai (FCAS) do Pháp, Tây Ban Nha, Đức và một số thành viên châu Âu khác cùng tham gia phát triển sẽ được dùng để thay thế các phiên bản của F/A-18 và cả F-35 do Mỹ sản xuất hiện nay.

Như vậy, ngay từ bây giờ, những kế hoạch của châu Âu đã khiến Mỹ phải đối mặt với việc mất đi thị trường nhập khẩu chủ đạo. Và xuất hiện thêm một đối thủ cạnh tranh trên chính thị trường truyền thống của mình.