Nga và Ukraine chạy đua công nghệ chống UAV

Quân nhân Ukraine học lái máy bay không người lái gắn bom tại một trường học đặc biệt vào ngày 12/5/2023 ở vùng Lviv của Ukraine. Ảnh: Getty Images

Máy bay không người lái có mặt khắp mọi nơi ở Ukraine – những chiếc UAV cảm tử bay qua lại trên chiến tuyến và UAV theo dõi cung cấp tầm nhìn về chiến trường cho các chỉ huy.

Nhưng còn có một mặt trận thứ hai trong cuộc chiến công nghệ không người lái. Các thiết kế UAV đang thay đổi mỗi ngày, và đi cùng với đó là những công nghệ ít được biết đến hơn nhằm cố gắng tiêu diệt chúng.

Có một "sự tập trung rõ nét" mới vào thiết bị chống máy bay không người lái - ông Oleg Vornik, Giám đốc điều hành công ty DroneShield, nơi đang cung cấp hàng trăm thiết bị chống máy bay không người lái trên khắp các chiến tuyến toàn cầu, nói với tạp chí Newsweek.

“Chúng tôi đang nhận thấy rằng việc rút súng trường và bắn hạ máy bay không người lái không phải là một chiến lược hiệu quả, nếu so với các thiết bị chuyên dụng cần thiết để vừa phát hiện vừa đánh bại”, ông Vornik nói.

Arun Arumugam, Giám đốc kinh doanh của nhà cung cấp radar Advanced Protection Systems (APS) có trụ sở tại Ba Lan, cho biết thêm: “Tình hình địa chính trị đã thay đổi hoàn toàn thị trường chống UAV”. Ông nói với Newsweek: “Mọi người đều nhận ra tầm quan trọng của việc phải tăng cường khả năng phòng không của mình vì những mối đe dọa mà họ nhận thấy máy bay không người lái có thể gây ra, như hiện nay ở Ukraine”.

Theo ông Arumugam, cuộc chiến ở Ukraine "đã thực sự mở rộng tầm mắt của chúng tôi" về tầm quan trọng của máy bay không người lái và việc phát hiện chúng. Quan trọng nhất là giờ đây mọi người đánh giá cao việc sở hữu một chiếc máy bay không người lái và biến nó thành một mối đe dọa thật dễ dàng và rẻ tiền. Ông cho biết thêm công ty APS đã “phát triển đáng kể” kể từ khi cuộc chiến tổng lực ở Ukraine bùng nổ.

Ukraine đã nhanh chóng chứng minh rằng họ thực sự có thể dùng súng trường để làm sạch bầu trời. Kiev sử dụng pháo phòng không tự hành Gepard và pháo cỡ lớn do Đức cung cấp để chống lại các máy bay không người lái bay thấp và chậm, đồng thời các hệ thống phòng không dựa trên tên lửa của họ thường xuyên hạ gục các mối đe dọa sắp tới, bao gồm cả các phương tiện không người lái.

Nhưng việc bắn tên lửa từ các hệ thống phòng không đắt tiền để loại bỏ các máy bay không người lái rẻ tiền là rất tốn kém, nhất là khi đối mặt với một cuộc tấn công hàng loạt hoặc một bầy UAV.

“Các cuộc tấn công của máy bay không người 'Hải ly' vào Moskva là một ví dụ hoàn hảo về điều này", chuyên gia về UAV người Anh Steve Wright nói. Kiev đã liên tục nhắm mục tiêu vào thủ đô của Nga bằng máy bay không người lái tự sát 'Hải ly' được Ukraine sản xuất trong năm nay, một số trong số đó đã né được lực lượng phòng không của Nga và gây nhiều thiệt hại cho thành phố. Ông Wright nói thêm: “Các máy bay không người lái rõ ràng sẽ không bao giờ ném bom để buộc Moskva phải khuất phục, nhưng chúng đã làm Nga mất đi kho tên lửa rất đắt tiền dành cho máy bay phản lực siêu thanh một cách rất hiệu quả”.

Hệ thống chống máy bay không người lái VAMPIRE đã được Mỹ cung cấp cho Ukraine. Ảnh: Defense Post

Tầm quan trọng của công nghệ chống máy bay không người lái đóng một vai trò quan trọng, nhưng ban đầu bị đánh giá thấp trong nỗ lực của Ukraine. Ông Vornik cho biết, cũng giống như UAV, thiết bị chống UAV cần phải có giá cả phải chăng. Nhưng nó cũng cần phải đáng tin cậy, triển khai nhanh chóng và trên diện rộng.

Cả hai bên đang phải củng cố công nghệ chống máy bay không người lái của mình và nỗ lực bên phía Ukraine được đánh giá cao nhờ viện trợ quân sự của Mỹ trong suốt gần 20 tháng chiến sự. Trong số hơn 43,9 tỷ USD hỗ trợ an ninh kể từ tháng 2 năm ngoái, Washington đã gửi một số hệ thống chống UAV như VAMPIRE C-UAS, hệ thống tên lửa dẫn đường bằng laser c-UAS di động, súng thủ thuật C-UAS và “các thiết bị C-UAS khác”.

Công nghệ chống máy bay không người lái rất đa dạng; nó có thể có nghĩa là súng phòng không, nhưng cũng có thể chính là máy bay không người lái đánh chặn hoặc lao vào các phương tiện không người lái khi chúng hướng về phía mục tiêu hoặc dựa vào tác chiến điện tử và đảm bảo rằng UAV đối phương được phát hiện kịp thời.

Nga thường xuyên tuyên bố các hệ thống tác chiến điện tử của họ đã tiêu diệt các máy bay không người lái của Ukraine. Theo nhà đồng sáng lập và giám đốc điều hành APS, Maciej Klemm, với hàng nghìn máy bay trên bầu trời Ukraine mỗi tháng, hầu hết các máy bay không người lái do cả hai bên vận hành sẽ bị hạ gục bởi tác chiến điện tử.

Công ty APS, nơi cung cấp các hệ thống như hệ thống điều khiển máy bay không người lái SKY "toàn diện" hiện đang hoạt động ở Ukraine, đặc biệt tập trung vào việc xác định các mục tiêu trên không ở tầm thấp, chậm và nhỏ. Ông Arumugam cho biết công nghệ này giúp người vận hành nhanh chóng xác định liệu một vật thể là mối đe dọa hay thứ gì đó vô hại như một con chim.

Có lẽ trong số những loại máy bay không người lái khét tiếng nhất của Nga có loại Shahed-131 và Shahed-136 do Iran thiết kế. Quân đội Nga thường sử dụng chúng trong các cuộc tấn công vào ban đêm, và phía Ukraine thì dùng súng cỡ nòng lớn để hạ gục những chiếc UAV này.

Tuy nhiên, đây không phải là hệ thống chống máy bay không người lái khó phát hiện nhất, chuyên gia Klemm của APS nói với Newsweek. Ông nói, chính những chiếc UAV cải tiến mang theo chất nổ được mua bán thương mại mới là thách thức lớn nhất.

Chuyên gia Wright cho biết thêm, đây là loại máy bay không người lái dễ bị ảnh hưởng nhất bởi các xung điện từ, loại xung này sử dụng luồng sóng vô tuyến rất mạnh để gây rối loạn hệ thống liên lạc hoặc thiết bị điện tử trên máy bay.

Giống như quá trình phát triển máy bay không người lái đang tiến nhanh mỗi ngày, các hệ thống chống lại chúng cũng được tăng cường. Ukraine có thể đang xây dựng "đội quân máy bay không người lái", nhưng nước này cũng không quên lưu tâm đến công nghệ được thiết kế để đánh bại máy bay không người lái của Nga.

“Tóm lại, cuộc chạy đua vũ trang chỉ mới bắt đầu", ông Wright nói.