Syria cắt đôi phiến quân Idlib, Thổ tan giấc mơ hoa

Thổ Nhĩ Kỳ tan “giấc mơ hoa”

Những ngày đầu tiên của tháng 3 đã phá vỡ giấc mơ của giới lãnh đạo chính trị và quân sự Thổ Nhĩ Kỳ về một chiến thắng nhanh chóng trước Quân đội Syria (SAA) và các đồng minh Hezbollah Lebanon, cùng các nhóm dân quân người Shiite được Iran hậu thuẫn ở Khu vực giảm leo thang xung đột Idlib trong khuôn khổ chiến dịch quân sự mang tên “Lá chắn Mùa xuân” ở Idlib (Operation Spring Shield).

Vào tháng 9 năm 2018, Moscow và Ankara đạt được cái gọi là “Thỏa thuận Sochi”. Thỏa thuận này được xây dựng với mục đích chính là tách những kẻ khủng bố HTS (Hay’at Tahhrir al-Sham, chi nhánh tổ chức khủng bố al-Qaeda Syria) khỏi các nhóm phiến quân ôn hòa, tạo ra một khu vực phi quân sự sâu 30km và làm giảm leo thang xung đột ở Idlib.

Tuy nhiên, thỏa thuận này chưa bao giờ được thực hiện đầy đủ vì Thổ Nhĩ Kỳ không thực hiện đúng những điều khoản về trách nhiệm của mình. Hayat Tahrir al-Sham và các nhóm liên kết với al-Qaeda khác đã không rút khỏi khu vực phi quân sự bị phá hủy và không tách khỏi những nhóm vũ trang được gọi là “đối lập ôn hòa” ở Idlib.

Điều này dẫn đến việc Quân đội Syria được Nga và Iran hỗ trợ đã nối lại các hành động chống khủng bố tích cực ở Idlib, giải phóng hàng ngàn km2 đất đai khỏi các phần tử khủng bố và đưa quân đội Syria tiếp cận với khoảng cách rất gần với thành phố thủ phủ Idlib.

Hiểu rằng sự sinh tồn của khu vực được phiến quân kiểm soát ở Idlib là một công cụ quan trọng trong chính sách của Ankara đối với Damascus và coi chiến dịch của SAA có thể là mối đe dọa sống còn đối với lợi ích của mình, do đó, họ đã đáp trả bằng một chiến dịch quân sự quy mô lớn.

Tuy nhiên, chiến dịch “Lá chắn Mùa xuân” (Operation Spring Shield) ở Idib không đạt được mục tiêu được tuyên bố chính thức bởi các quan chức hàng đầu của Thổ Nhĩ Kỳ - để đánh bật Quân đội Syria ra khỏi các vùng lãnh thổ được giải phóng ở tỉnh ở Idlib.

Cả Syria và Thổ Nhĩ Kỳ đều tuyên bố là “người chiến thắng” ở Idlib

Do đó, Thổ Nhĩ Kỳ đã đề xuất một cuộc đàm phán về lệnh ngừng bắn. Sau đó, Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Erdogan, cùng với các cố vấn an ninh quốc gia cấp cao của họ, đã gặp nhau tại Moscow vào ngày 5 tháng 3.

Mục đích của hội nghị thượng đỉnh khẩn cấp này là để đàm phán các điều khoản ngừng bắn chấm dứt chiến sự tại Khu vực giảm leo thang xung đột Idlib của Syria, đã đe dọa sẽ lôi kéo hai quốc gia vào cuộc xung đột quân sự trực tiếp.

Nội dung chính thỏa thuận ngừng bắn Idlib

Theo kết quả hội đàm, văn kiện chung giữa Nga và Thổ Nhĩ Kỳ do các Bộ trưởng Ngoại giao hai nước công bố, gồm các điểm chính như sau:

Một là: Chấm dứt mọi hành động quân sự dọc theo đường giới tuyến mà hai bên đang kiểm soát từ nửa đêm ngày 6 tháng 3;

Hai là: Nga và Thổ Nhĩ Kỳ sẽ tạo ra một hành lang an ninh (hay còn gọi là một vùng đệm an ninh) rộng 12km (sâu 6 km ở cả phía bắc và phía nam) của đường cao tốc M4;

Ba là: Lực lượng Thổ Nhĩ Kỳ phải dừng các hoạt động ngoài khu vực các trạm kiểm soát của họ;

Bốn là: Nga và Thổ Nhĩ Kỳ đã đồng ý bắt đầu tuần tra chung vào ngày 15 tháng 3 dọc theo đường cao tốc M-4 ở nối Idlib với Aleppo;

Năm là: Tất cả các thỏa thuận trước đó vẫn có hiệu lực, những kẻ khủng bố (HTS) được loại trừ khỏi lệnh ngừng bắn.

Thỏa thuận mới này được coi là thỏa thuận bổ sung vào thỏa thuận Sochi được Moscow và Ankara ký kết vào tháng 9 năm 2018, nhằm tách những kẻ khủng bố khỏi phiến quân ôn hòa, tạo ra một khu vực phi quân sự sâu 30km và làm giảm leo thang xung đột ở Idlib.

Thỏa thuận Moscow cũng tập trung vào một khía cạnh quan trọng khác của thỏa thuận ban đầu ở Sochi nhưng chưa hoàn thành, đó là đảm bảo hành lang an toàn dọc theo hành lang đường cao tốc M4 và M5 chiến lược nối thành phố Aleppo với Latakia (M4) và Damascus (M5).

Vùng đệm (hành lang an toàn) dọc cao tốc M4 đã chia phiến quân làm 2 nửa

Đường cao tốc M4 hiện sẽ được bảo đảm bởi một vùng đệm là khu vực an ninh rộng 12 km (sáu km ở phía bắc và phía nam con đường) và sẽ được Thổ Nhĩ Kỳ và Nga cùng tuần tra, đảm bảo an toàn giao thông cho xe thương mại.

Các cuộc tuần tra này sẽ bắt đầu vào ngày 15 tháng 3, điều đó có nghĩa là người Thổ Nhĩ Kỳ có mười ngày để giám sát việc triệt thoái lực lượng chống Assad ra khỏi hành lang này, trước khi thỏa thuận có hiệu lực. Lực lượng phiến quân sẽ bị đẩy trở lại phía bắc đường cao tốc M4, đó chính là mục tiêu ban đầu của cuộc tấn công mà Quân đội Syria muốn đạt được.

Do đó, mặc dù được coi là một thỏa thuận ngừng bắn giữa hai bên nhưng thực ra nó là một “sự thất bại mất mặt” của Thổ Nhĩ Kỳ.

Chính phủ Syria đã đạt được mục đích mà họ đang hướng tới khi phát động cuộc tấn công của mình và Thổ Nhĩ Kỳ cùng các đồng minh chống Assad đã thất bại toàn diện, phải chấp nhận tất cả những lợi ích mà Quân đội Syria đạt được kể từ tháng 9 năm 2018 và ngày càng trở nên khốn đốn hơn nhiều trong “cái túi Idlib” ngày càng bị co hẹp lại sau mỗi lần đàm phán.

Những thành tựu chính của Quân đội Syria từ tháng 3/2019 – 3/2020

Trong một năm qua, Quân đội Syria đã đạt được những thành tựu lớn trên chiến trường Idlib. Chỉ tính riêng trong khoảng thời gian từ ngày 15 tháng 12 năm 2019 đến ngày 5 tháng 3 năm 2020, lực lượng chính phủ đã giải phóng 215 khu định cư trải rộng trên phạm vi 1.600km2.

Những thành tựu của lực lượng trung thành với ông Bashar al-Assad có thể thấy rõ trên bản đồ chiến sự và trong những điều khoản của thỏa thuận ngừng bắn mà hai ông ông Putin và Erdogan mới đạt được ở Moscow hôm 05/3.

So sánh bản đồ chiến sự ở Idlib-Syria tháng 3/2019 và tháng 3/2020

1. Giành lại 1/2 khu vực phiến quân chiếm giữ

Trong bản đồ đánh dấu khu vực kiểm soát của các lực lượng tham chiến ở Syria, chúng ta có thể nhận rõ rằng, khu vực giảm leo thang xung đột ở Idlib (ngoài tỉnh Idlib còn bao gồm cả một phần phía bắc tỉnh Hama, phần phía đông bắc tỉnh Latakia và phía tây Aleppo) đã co hẹp chỉ còn một nửa.

Trong một năm qua, quân đội Syria đã chiếm lại phần phía bắc tỉnh Hama, một phần phía nam tỉnh Idlib, một phần phía Tây tỉnh Aleppo. Tính đến tháng 3/2020, SAA đã kiểm soát hoàn toàn tỉnh Hama; tiến sát thành phố Idlib chưa đầy 20km; đẩy phiến quân ra xa thành phố thủ phủ của tỉnh Aleppo về phía tây hơn 20km, chỉ còn khoảng 17km nữa là tới cửa khẩu Bab Al-Hawa (nằm cách biên giới Thổ Nhĩ Kỳ 1,5km.

2. Hoàn toàn kiểm soát đường cao tốc M5

Khi cuộc tấn công Tây Bắc Syria 2019-2020 được mở ra, ​​khu vực kiểm soát của phiến quân và khủng bố Syria là rất lớn, trong đó, chúng nắm quyền kiểm soát tuyến cao tốc M5 đoạn Hama-Idlib-Aleppo; cắt đứt tuyến giao thông bắc-nam Syria, chạy dọc Daara-Damascus-Homs-Hama-Idlib-Aleppo (M5).

Tuy nhiên, đến giữa tháng 2 năm 2020, Quân đội Syria đã đánh bại các lực lượng do Thổ Nhĩ Kỳ lãnh đạo trong các trận chiến quyết định, nắm quyền kiểm soát hoàn toàn các vị trí quan trọng dọc theo đường cao tốc M5, giành lại quyền kiểm soát hoàn toàn con đường huyết mạch bắc-nam Syria.

Đây là thắng lợi rất quan trọng, cho phép SAA có thể nhanh chóng tăng viện quân từ phía nam lên phía bắc đất nước và ngược lại, chiếm quyền chủ động trên chiến trường.

3. Nối thông đường cao tốc M4, áp sát thành phố Idlib

Trong 6 năm qua, các nhóm khủng bố và phiến quân như HTS, TIP đã phân chia địa bàn kiểm soát dọc tuyến đường cao tốc tây bắc-đông bắc Syria thuộc địa phận các tỉnh Latakia, Idlib và một phần Aleppo (cao tốc M4). Tuyến đường huyết mạch này khởi điểm từ Địa Trung Hải (tỉnh Latakia) qua Latakia, Idlib, Aleppo, Raqqa, đến tỉnh al-Hasakah ở đông bắc Syria.

Quân đội Syria ở Saraqib hiện chỉ cách thành phố Idlib chưa đầy 20km

Việc giành lại đường cao tốc M5 và đặc biệt là thị trấn chiến lược Saraqib, nằm án ngữ đoạn giao cắt giữa cao tốc M5 với M4; cùng với việc giải phóng phần phía Tây Aleppo đã tạo điều kiện thuận lợi để Quân đội Syria áp sát cả sườn phía nam và phía bắc của đường cao tốc M4, buộc Thổ Nhĩ Kỳ phải ký thỏa thuận mở cao tốc M4 cho xe dân sự và cùng Nga tuần tra.

4. Cắt đôi lực lượng phiến quân còn lại ở Idlib

Những diễn biến thuận lợi trên chiến trường, cùng với việc mở hành lang an toàn 12km dọc đường cao tốc M4 (lên phía bắc và xuống phía nam con đường 6km), với hoạt động tuần tra chung của Nga và Thổ Nhĩ Kỳ, đã cắt đứt sự liên lạc của phiến quân và khủng bố ở 2 phần nam-bắc của Idlib, chia khu vực kiểm soát còn lại của chúng thành 2 “cái túi” phiến quân.

Điều đặc biệt đáng chú ý là “cái túi phiến quân phía nam” nhỏ hơn “cái túi” phía bắc, nó chỉ có chiều sâu chiến dịch khoảng hơn 10km, đây có thể là khu vực quyết chiến trong chiến dịch quân sự tiếp theo của Quân đội Syria, nhằm giải phóng hoàn toàn khu vực phía nam đường cao tốc M4.

Tóm lại: Cả Thổ Nhĩ Kỳ và Nga đều tuyên bố ủng hộ một giải pháp chính trị cho cuộc xung đột, nhưng hai bên còn đang mâu thuẫn về vấn đề phải loại bỏ các nhóm khủng bố còn có mặt trong khu vực như HTS hay TIP, mà điều này Thổ Nhĩ Kỳ rất khó thực hiện được.

Nếu điều khoản này không đạt được, nó sẽ tạo điều kiện cho một hoạt động quân sự khác của Quân đội Syria trong khu vực Idlib, hoàn toàn nằm trong khuôn khổ thỏa thuận được ký bởi Thổ Nhĩ Kỳ và Ankara sẽ không có cớ gì để phản đối.