Tại sao Bộ trưởng Quốc phòng Nga Shoigu bất ngờ tới Syria?

Chuyến đi bí ẩn và khẩn cấp

Chuyến đi của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Liên bang Nga, ông Serge Shoigu tới Damascus diễn ra nhanh chóng và bất ngờ. Giữa đại dịch Covid-19, mọi chuyến công du ra bên ngoài nước Nga đều bị hạn chế và không có ngoại lệ cho quan chức cấp cao.

Mặc dù ông Shoigu có thể gặp Tổng thống Syria Bashar Assad bằng các hình thức như hội đàm qua video hoặc điện thoại nhưng ông đã trực tiếp bay đến Damascus, như vậy mới thấy hết các vấn đề cần được thảo luận khẩn cấp với Tổng thống Syria.

Chuyến thăm chỉ kéo dài một vài giờ, và điều này có nghĩa là các vấn đề kỹ thuật hiện tại, đã được thảo luận và được sự nhất trí từ trước. Sự chú ý đặc biệt cũng được dành cho nhân vật đứng đầu Cơ quan Tình báo Quân đội Nga (GRU), Đô đốc Igor Kostyukov, người đi cùng với Bộ trưởng trong chuyến công du bất ngờ đến Syria.

Trọng tâm của cuộc gặp: Vấn đề Idlib

Trong bối cảnh, tình hình chiến sự tại Syria chưa có dấu hiệu thuyên giảm, lệnh ngừng bắn tạm thời tại tỉnh Idlib có khả năng bị phá vỡ; do vậy thông tin về chuyến thăm bất ngờ và chớp nhoáng của Bộ trưởng Quốc phòng Nga được giới truyền thông hết sức chú ý.

Máy bay của Bộ trưởng quốc phòng Nga, đã được chiến đấu cơ Su-35 hộ tống, và đoàn xe di chuyển từ sân bay quốc tế Damascus đến nơi ở của Tổng thống Bashar al-Assad cũng được máy bay chiến đấu và máy bay trực thăng của Nga bảo vệ từ trên cao.

Trong các thông tin chính thức được công bố, cuộc thảo luận về các vấn đề phục hồi kinh tế của Syria là chủ đề của chuyến thăm (trên thực tế, đây là lĩnh vực không thuộc thẩm quyền của Bộ Quốc phòng Nga). Ngoài ra không có thêm thông tin chính thức nào về cuộc gặp giữa Bộ trưởng Sergei Shoigu và Tổng thống Bashar Assad.

Theo các nguồn tin của Syria, hai bên đã tập trung thảo luận về tình hình tại khu vực al-Jazeera, thành phố Zaevfrat, phía Đông và Đông Nam của Syria, nơi Mỹ và người Kurd khai thác dầu của Syria, nhưng chính quyền của Tổng thống Bashar Assad không kiểm soát được.

Tuy nhiên theo giới bình luận quân sự, trọng tâm của chuyến thăm là chủ đề bàn về tình hình ở tỉnh Idlib của Syria.

Tuần tra chung giữa lực lượng quân cảnh Nga và Quân đội Thổ Nhĩ Kỳ hôm 14/3

Theo thỏa thuận của lệnh ngừng bắn ký tại Moscow vào ngày 5 tháng 3 giữa Nga và Thổ Nhĩ Kỳ, cả Nga và Thổ Nhĩ Kỳ sẽ tổ chức các cuộc tuần tra chung dọc theo đường cao tốc M4 nối thành phố Aleppo và Latakia, hiện đang nằm trong sự kiểm soát của lực lượng nổi dậy và họ hoàn toàn không muốn từ bỏ quyền kiểm soát với tuyến đường chiến lược quan trọng này.

Mặc dù cả Nga và Thổ Nhĩ Kỳ đều yêu cầu lực lượng phiến quân phải từ bỏ quyền kiểm soát với con đường cao tốc M4 và rút quân ra xa, đảm bảo hành lang an toàn hai bên đường nhưng lực lượng phiến quân vẫn cố thủ tại đây, đồng thời cho nổ tung một cây cầu trên con đường chiến lược này, đào hào hoặc đắp các lũy cát trên đường, nhằm ngăn cản giao thông.

Đối với Thổ Nhĩ Kỳ, việc lực lượng nổi dậy không rút khỏi đường cao tốc M4 là một thách thức nghiêm trọng. Vào ngày 25 tháng 3, có thêm hai quân nhân Thổ Nhĩ Kỳ bị thương trên đường cao tốc M4 gần Sfuron theo một kịch bản cổ điển, xe tuần tra của họ trúng mìn tự chế cài ven đường.

Theo nguồn tin từ tờ Tầm nhìn (VZGLYAD) của Nga, Tổng cục Tình báo (GRU) của Bộ Quốc phòng Nga đã chuyển giao tất cả những thông tin về nhóm Hồi giáo cực đoan Khurras ad-Din (Defenders of the Faith). Lực lượng này bị cáo buộc phục kích các đoàn xe và tuần tra của Thổ Nhĩ Kỳ cho phía Syria.

Tuy nhiên, nhóm Khurras ad-Din đã phủ nhận trách nhiệm, gây ra các vụ tấn công trên. Đây là một "hành động lạ" bởi các nhóm thánh chiến thường "dám làm, dám chịu", thậm chí còn nhận các vụ tấn công vào mình để nâng cao thanh thế.

Ngoài ra, các lực lượng nổi dậy đã tổ chức các hành động, nhằm chống lại các cuộc tuần tra chung giữa Nga và Thổ Nhĩ Kỳ trên đường cao tốc M4. Lực lượng phiến quân không sử dụng vũ lực nhưng tất cả các mánh khóe đã được sử dụng.

Chúng sử dụng đám đông có cả phụ nữ và trẻ em ngăn cản, đốt lốp xe, lập nhiều vật cản đường và một đoạn đường bị đào, sau đó dùng điện thoại ghi lại hình ảnh và đưa lên mạng xã hội, buộc cuộc tuần tra chung giữa Nga và Thổ Nhĩ Kỳ phải dừng lại.

Lực lượng phiến quân đốt lốp xe ngăn chặn tuần tra chung.

Nhưng vấn đề quan trọng theo dự đoán đó là ông Shoigu bàn với Tổng thống Assad về việc hợp tác giữa Chính quyền Syria và Thổ Nhĩ Kỳ trong quá trình "làm sạch" đường cao tốc M4 và thiết lập hành lang an toàn 6 km về phía bắc con đường.

Trọng tâm là tránh đụng độ quân sự giữa Quân đội Thổ Nhĩ Kỳ và Quân đội chính phủ Syria, nếu Thổ Nhĩ Kỳ thực sự nghiêm túc trong việc ép các nhóm phiến quân thực hiện thỏa thuận ngừng bắn ký ngày 5 tháng 3 vừa qua.

Về phía Nga, họ vẫn tin vào sức mạnh của các thỏa thuận quốc tế, và theo giới lãnh đạo Nga, các thỏa thuận ngừng bắn ký tại Moscow ngày 5 tháng 3 phải được tất cả các bên tôn trọng, bao gồm cả phía Thổ Nhĩ Kỳ.

Nhiệm vụ của Bộ Quốc phòng Nga, là phối hợp với các bên để thực thi nghiêm chỉnh lệnh ngừng bắn, trong đó trọng tâm là ngăn chặn các cuộc xung đột giữa Quân đội Thổ Nhĩ Kỳ và Quân đội chính phủ Syria.

Liên quan đến thực thi Hiệp định ngừng bắn, Thổ Nhĩ Kỳ tiếp tục cáo buộc Quân đội chính phủ Syria pháo kích vào lực lượng phiến quân thân Thổ Nhĩ Kỳ ở khu vực vùng núi Zawiya, thuộc tỉnh Idlib và việc Quân đội chính phủ Syria tiếp tục tăng cường lực lượng quân sự tại tiền tuyến.

Phía Quân đội Thổ Nhĩ Kỳ cũng đang âm thầm củng cố các vị trí đóng quân trên đường cao tốc M4. Trong tương lai gần, để đảm bảo an toàn cho các chuyến tuần tra, khả năng Quân đội Thổ Nhĩ Kỳ sẽ sử dụng máy bay không người lái, điều mà người Syria có thể vô tình bắn hạ.

Đây cũng là vấn đề nhạy cảm mà Quân đội Syria phải tránh. Ngoài ra, Damascus không muốn gia tăng số lượng binh sĩ Thổ Nhĩ Kỳ trên lãnh thổ Syria.

Dàn xếp cho thời kỳ hậu chiến

Một khía cạnh bất ngờ khác, theo dự đoán của giới phân tích, chuyến thăm của Bộ trưởng Quốc phòng Nga Shoigu tới Syria cũng là dàn xếp cho thời kỳ hậu chiến.

Mặc dù đây không phải là một chức năng của Bộ chuyên đảm trách vấn đề quân sự, nhưng người ta phải hiểu rằng, Quân đội chính phủ Syria hiện nay, trên thực tế, là cơ quan hoạt động thực sự duy nhất của nhà nước Syria. Bộ Ngoại giao Syria hiện không rõ họ đang làm gì, mặc dù họ vẫn tồn tại.

Và đây là thời cơ mà Damascus có thể bắt đầu phá vỡ chính sách bao vây và phong tỏa thông tin. Có thể các biện pháp trừng phạt vẫn được duy trì nhưng Chính phủ của Tổng thống Assad có cơ hội mở rộng chính sách đối ngoại của họ.

Hình ảnh của Syria bị hủy hoại nghiêm trọng vì cuộc nội chiến, và Syria cũng cần tranh thủ cơ hội này để tranh thủ sự ủng hộ quốc tế, đầu tiên là Liên minh các quốc gia Ả Rập.

Quân đội Thổ Nhĩ Kỳ tại Syria.

Tất nhiên, trước mắt Nga chưa thể hòa giải được mâu thuẫn giữa Assad và Erdogan, nhưng Nga hiện nay phải đóng vai trò là cầu nối, trung gian hòa giải giữa chính quyền Syria và Thổ Nhĩ Kỳ, cũng như là nhà bảo trợ cho tiến trình hòa bình tại Syria.

Còn đối với Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Erdogan, ông đã từ chối, thậm chí không nhắc tên đến nhà lãnh đạo Syria.

Bây giờ vẫn còn quá sớm để Nga đưa ra sáng kiến đầy tham vọng là hòa giải giữa Tổng thống Syria Syria Bashar Assad và Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Erdogan.

Nếu trước mắt, Thổ Nhĩ Kỳ không hối thúc được các lực lượng phiến quân, mà họ "chống lưng", rời bỏ quyền kiểm soát với đường cao tốc M4 nhưng đây thực sự đây là một nhiệm vụ "bất khả thi" với Thổ Nhĩ Kỳ.

Nếu lực lượng phiến quân không từ bỏ quyền kiểm soát với đường cao tốc M4 thì rất có thể Quân đội chính phủ Syria sẽ sử dụng sức mạnh quân sự để giành lại quyền kiểm soát con đường chiến lược này và khi đó, lệnh ngừng bắn chắc chắn sẽ bị phá vỡ.