Vì sao Ngoại hạng Anh ‘phát cuồng’ vì sơ đồ 3 trung vệ?

Bật TV và xem bất kỳ trận đấu nào của Ngoại hạng Anh 2020/21, bạn sẽ dễ dàng nhận thấy một, hoặc thậm chí cả hai đội đang cùng sử dụng sơ đồ 3 trung vệ. Điểm chung của những đội áp dụng sơ đồ này có thể nhận thấy qua những cái tên đang vận hành nó: Fulham, Sheffield United, West Ham, Brighton, Wolves, West Brom, Arsenal. Ngoại trừ Arsenal, những đội còn lại đều có thực lực và quy mô ở mức trung bình yếu của Premier League.

Có thể nói, sơ đồ 3 trung vệ đang được xem như thứ vũ khí giúp các CLB nhỏ cạnh tranh với dàn ngôi sao hùng hậu của những đội bóng lớn, sau lời bảo chứng vô cùng giàu sức nặng của Atalanta và Sheffield mùa trước. Nhưng vì sao sơ đồ này “thần kỳ” như vậy, thậm chí còn đang được Pep Guardiola, Marcelo Bielsa và Jose Mourinho, những siêu chiến lược gia, ấp ủ trở thành phương án B cho dự án của mình?

Cách ứng dụng hệ thống 3 trung vệ

Hệ thống này được sinh ra dành cho những trung vệ có sở thích… tấn công, và thú vị là bóng đá hiện đại ngày càng sản sinh ra nhiều mẫu cầu thủ như thế. Trong một sơ đồ 2 trung vệ, trung vệ có thiên hướng tấn công sẽ phải “kiềm chế” hơn để đảm bảo sự chắc chắn, chỉ hỗ trợ tấn công hạn chế ở những pha bóng cố định hoặc những thời điểm cần một cầu thủ mục tiêu cung cấp bóng hai. Nhưng với 3 trung vệ, họ sẽ được phép tham gia vào nhiều tình huống tấn công hơn.

Sheffield Utd sử dụng sơ đồ 3-5-2, trong đó các tiền vệ trung tâm có xu hướng dâng cao khi đội tấn công, khiến sơ đồ của họ giống với 3-1-4-2 hơn. Atalanta, mặt khác, đã giành những chiến thắng ấn tượng ở Serie A và ChampionsLeague bằng sơ đồ 3-4-1-2 đặc trưng của mình.

Trong hệ thống 3 trung vệ, điều quan trọng là cả ba phải vận hành một cách nhịp nhàng. Khi một trung vệ tham gia tấn công, hai người còn lại phải đảm bảo vị trí, cách không quá xa nhau và trám vào khoảng không phía sau lưng trung vệ dâng cao. Dù vậy vẫn có ngoại lệ, điển hình như Sheffield, với tiền vệ phòng ngự được giao nhiệm vụ lùi lại trám vào vị trí của trung vệ dâng cao. Sơ đồ 3 trung vệ cũng đòi hỏi thủ môn phải dâng cao hơn, phòng trường hợp hàng thủ dâng cao bị xuyên thủng.

Trung vệ giữa trong hệ thống 3 trung vệ thường ít có xu hướng tấn công nhất. Nhiệm vụ của cầu thủ này là liên tục đảm bảo được tính cân bằng vị trí với hai người chơi bên cạnh, đặc biệt là vị trí của trung vệ dâng cao. Tiền vệ phòng ngự có thể được kéo xuống sâu để vá vào chỗ trống của hậu vệ dâng cao, hoặc cũng có thể giữ vị trí để tăng thêm một lớp phòng ngự trước mặt bộ đôi trung vệ còn lại, đồng thời tạo ra một nhóm 3 người đứng thành hình tam giác nhằm đảm bảo luân chuyển bóng hiệu quả.

Mấu chốt là những tình huống 2 đánh 1

Những đội chơi với các trung vệ dâng cao tấn công thường đã có chiến lược rõ ràng. Sheffield chẳng hạn, họ thường chọn thời điểm có khoảng trống ở hai cánh và không chịu sức ép quá lớn ở khu vực giữa sân để tạo ra một tình huống 2 đánh 1 với hậu vệ đối phương. Trong quá trình này, khả năng chạy chỗ và chọn thời điểm của trung vệ tham gia tấn công là rất quan trọng, nhằm đảm bảo tốc độ lên bóng của toàn đội. Trung vệ dâng cao được sử dụng nhằm tạo ra những pha chồng cánh kéo dãn hàng thủ đối phương và gây hỗn loạn.

Nếu hậu vệ đối phương bị hút theo trung vệ dâng cao, cầu thủ chạy cánh sẽ có khoảng trống để tạo ra một pha chạy chéo xâm nhập khu vực nguy hiểm.

Nếu hậu vệ đối phương chọn theo kèm cầu thủ chạy cánh, bóng có thể được cầu thủ này triển khai cho trung vệ dâng cao đã thoát xuống và tạo ra một đường tạt bóng vào trong.

Để những pha phối hợp chồng cánh như thế này diễn ra hiệu quả, cầu thủ chạy cánh phải đảm bảo vị trí ở khoảng cách thích hợp với trung vệ gần nhất. Thành công của Sheffield và Atalanta ở mùa giải trước đến từ khả năng vận dụng linh hoạt những pha bóng sử dụng trung vệ chồng cánh nhuần nhuyễn ở cường độ cao.

Khi ở trạng thái phòng ngự, sơ đồ 3 trung vệ sẽ biến đổi từ dạng 3 hậu vệ thành 5 hậu vệ, với sự tăng cường của một cầu thủ chạy cánh. Tùy thuộc vào hướng lên bóng của đối phương mà cầu thủ chạy cánh ở gần hơn sẽ lùi xuống hỗ trợ. Lúc này, cánh cần phòng ngự sẽ có 2 lớp hậu vệ biên, với trung vệ chơi lệch cánh dạt sang bọc lót cho cầu thủ chạy cánh, giúp cho việc phòng ngự hiệu quả hơn.

Kết luận

Sơ đồ 3 trung vệ là một phương án tiếp cận mới đầy đột phá, có hiệu quả cao trong việc phá vỡ lối chơi của đối phương. Điều quan trọng là nó phải được vận hành một cách chính xác, nếu không muốn chính sự cân bằng của đội mình bị hủy hoại. Chiến thuật bóng đá tiến hóa thường xuyên và sau thời của 4-4-2, 4-2-3-1 và 4-3-3, có lẽ ngày hoàng kim của sơ đồ 3 trung vệ đang trở lại, chứ không đơn thuần là một trào lưu nhất thời.