Lý do đề xuất chỉ cho rút 50% BHXH một lần

Đưa ra hai phương án

Hiện nay, trong dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi Chính phủ trình Quốc hội đang đề xuất hai phương án hưởng bảo hiểm xã hội một lần.

Phương án 1: Quy định việc hưởng bảo hiểm xã hội một lần đối với 2 nhóm người lao động khác nhau.

Nhóm 1: Người lao động đã tham gia bảo hiểm xã hội trước khi Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) có hiệu lực, sau 12 tháng nghỉ việc và chưa đủ 20 năm đóng, có nhu cầu thì vẫn được nhận bảo hiểm xã hội một lần.

Nhóm 2: Với người lao động bắt đầu tham gia bảo hiểm xã hội từ ngày Luật sửa đổi có hiệu lực trở đi (dự kiến ngày 1/7/2025) thì không được nhận bảo hiểm xã hội một lần. Chỉ giải quyết hưởng bảo hiểm xã hội một lần trong các trường hợp gồm: Đủ tuổi hưởng lương hưu mà chưa đủ năm đóng để hưởng lương hưu; ra nước ngoài định cư; bị mắc một trong những bệnh nguy hiểm đến tính mạng theo quy định tại Điều 60 Luật Bảo hiểm xã hội hiện hành.

Phương án 2: Sau 12 tháng không thuộc diện tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc, tự nguyện và có thời gian đóng chưa đủ 20 năm, mà người lao động có yêu cầu thì được giải quyết một phần, nhưng tối đa không quá 50% tổng thời gian đã đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất. Thời gian đóng còn lại dược bảo lưu để người lao động tiếp tực tham gia và hưởng các chế độ bảo hiểm xã hội.

Xử lý bài toán an sinh

Ông Nguyễn Duy Cường, Phó Vụ trưởng Vụ Bảo hiểm xã hội (Bộ LĐTB&H) lý giải đề xuất không cho rút bảo hiểm xã hội một lần quá 50% bởi qua phân tích số lao động rời lưới an sinh giai đoạn 2016-2022, có khoảng 700.000 người rút bảo hiểm xã hội một lần/năm với xu hướng tăng lên, gần 80% trong số này ở độ tuổi 20-40. Lý do rút bảo hiểm là có áp lực về tài chính.

Theo ông Nguyễn Duy Cường, nếu người lao động cứ khó khăn lại rút một lần thì sau này sẽ không có lương hưu. Do vậy, phương án 2, được rút nhưng khống chế mức hưởng 50%, sẽ giải quyết cùng lúc hai bài toán, vừa đảm bảo quyền lợi rút bảo hiểm của lao động mà vẫn bảo lưu được chế độ hưu trí về sau.

"Người lao động có công việc ổn định thì mới không nhận bảo hiểm xã hội một lần", ông Cường nói về điều kiện tiên quyết để hạn chế tình trạng rút bảo hiểm.

Giải thích về cách thức bảo lưu 50% mức hưởng còn lại, ông Cường phân tích với ví dụ cụ thể, người lao động có thời gian tham gia BHXH 10 năm, muốn rút sẽ được giải quyết tối đa 5 năm và phần thời gian này coi như xóa bỏ vì đã hưởng hết quyền lợi. 5 năm còn lại được bảo lưu trong hệ thống, nếu người lao động đi làm lại và tiếp tục đóng BHXH thì được cộng nối tiếp để hưởng đầy đủ các chế độ BHXH với quyền lợi cao hơn.

"Quá trình đóng tiếp, người lao động được hưởng đầy đủ các chế độ thai sản, ốm đau, bệnh nghề nghiệp, tai nạn lao động. Nếu đến tuổi về hưu mà chưa đóng đủ 15 năm, người lao động có nhiều sự lựa chọn, có thể tiếp tục rút BHXH một lần; tự nguyện đóng một lần cho số năm còn thiếu để hưởng lương hưu; hoặc nhận trợ cấp hàng tháng và được nhà nước cấp BHYT", ông Nguyễn Duy Cường cho biết.

Bộ phận kỹ thuật đã thử tính toán nếu cho rút 8% phần đóng của lao động thì sẽ bằng 0,96 bình quân tiền lương tháng đóng BHXH với mỗi năm tham gia, tức bằng 48% mức hưởng một lần theo quy định hiện nay. Luật hiện quy định mức hưởng một lần bằng hai tháng bình quân tiền lương đóng BHXH cho mỗi năm tham gia.

Về mặt kỹ thuật, ông Nguyễn Duy Cường cho rằng quy định cho rút 50% như dự thảo hợp lý hơn, để lao động không phải thắc mắc phần 14% doanh nghiệp đóng dẫn đến tranh luận đó có phải tiền đóng của chủ sử dụng hay không.

Dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) đã có nhiều sửa đổi, bổ sung theo hướng gia tăng quyền lợi, tăng tính hấp dẫn, khuyến khích người lao động bảo lưu thời gian đóng để hưởng lương hưu thay vì nhận BHXH một lần như giảm điều kiện hưởng lương hưu từ 20 năm xuống 15 năm.

Người lao động có thêm sự lựa chọn hưởng trợ cấp hàng tháng trong trường hợp có thời gian đóng BHXH mà không đủ điều kiện hưởng lương hưu và chưa đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí. Trong thời gian hưởng trợ cấp hàng tháng được hưởng bảo hiểm y tế do ngân sách nhà nước đảm bảo.

"Quy định hưởng BHXH một lần là vấn đề hết sức nhạy cảm, phức tạp cho nên Bộ LĐTBXH đề xuất Chính phủ xin ý kiến Quốc hội với cả hai phương án trên", ông Nguyễn Duy Cường cho biết.