Công khai hoàn cảnh học sinh ngày khai giảng: Vết sẹo tinh thần khó lành

Theo TS Vũ Việt Anh – chuyên gia tâm lý giáo dục, Tổng Giám đốc Công ty CP Giáo dục và Truyền thông Học viện Thành công, giáo dục Việt Nam trong hơn tám thập kỷ qua luôn coi “trồng người” là sứ mệnh thiêng liêng. Thế nhưng, nhiều hành vi tưởng chừng vô hại, như công khai hoàn cảnh khó khăn, đọc tên học sinh vi phạm trước toàn trường, chụp ảnh phạt đưa lên nhóm lớp hay nêu khuyết điểm chi tiết trong họp phụ huynh, thực chất là một dạng “đấu tố tinh thần”.

Đây là hình thức bạo lực tâm lý không gây vết thương trên da thịt, nhưng có thể khắc sâu vào nhân cách non nớt của trẻ.

“Khi nhà trường lựa chọn công khai khuyết điểm hay hoàn cảnh của học sinh trước tập thể, sự dạy dỗ đã biến thành sự làm nhục công khai. Đó không chỉ là sai lầm về sư phạm mà còn vi phạm chuẩn mực đạo đức: tôn trọng nhân phẩm con người”, TS Vũ Việt Anh nhấn mạnh.

Tiến sĩ Vũ Việt Anh - Chuyên gia tâm lý giáo dục, Tổng Giám đốc Công ty CP Giáo dục và truyền thông Học viện Thành công.

Cũng theo TS Vũ Việt Anh, nhiều nghiên cứu tâm lý khẳng định, những trải nghiệm xấu hổ công khai ở tuổi học trò có thể dẫn đến mặc cảm, lo âu xã hội, giảm sút tự tin, thậm chí trầm cảm ở tuổi trưởng thành. Một tấm ảnh phạt trên nhóm Zalo lớp, một lần bị đọc tên chưa đóng học phí hay những lời phê bình công khai trong họp phụ huynh… đều có thể trở thành gánh nặng đeo bám học sinh trong nhiều năm.

Chuyên gia tâm lý Vũ Việt Anh khẳng định, ngay cả việc kỷ luật trong môi trường học đường cũng cần vị nhân bản. Mục đích của kỷ luật phải là giúp học sinh nhận ra sai lầm, sửa chữa và trưởng thành. Thay vì bêu rếu, thầy cô có thể lựa chọn phê bình kín đáo, khuyến khích sự tiến bộ, hỗ trợ học sinh khó khăn bằng sự tôn trọng. Một lời động viên tích cực, một cuộc đối thoại thẳng thắn sẽ mang lại giá trị giáo dục lớn hơn nhiều lần so với việc phơi bày lỗi lầm trước tập thể.

“Đã đến lúc, nhà trường, thầy cô và cả phụ huynh cần tự hỏi, chúng ta đang nuôi dưỡng sự tự tin và lòng nhân ái trong tâm hồn trẻ, hay đang vô tình gieo những vết sẹo tinh thần khó lành? Giáo dục chỉ thực sự nhân bản khi nó bảo vệ, nuôi dưỡng và phát triển con người, chứ không khoét sâu vào danh dự và nỗi đau của học sinh”, TS Vũ Việt Anh thẳng thắn chia sẻ.

Sau khi sự việc bùng phát trên mạng xã hội, nhà trường đã gửi thư xin lỗi (trên fanpage của trường), thừa nhận "sai sót rất đáng tiếc" và coi đây là “bài học đắt giá”. Thư xin lỗi nhận được hơn 3.600 biểu tượng cảm xúc thì có đến hơn 3.500 là biểu tượng giận dữ chỉ sau 10 giờ đăng tải.

Thư xin lỗi nếu được cộng đồng chấp nhận, nó cũng khó có thể xóa đi cảm giác tổn thương mà học sinh và gia đình phải gánh chịu, cũng như những khoảng trống tâm lý có thể kéo dài trong ký ức tuổi thơ.

Từ sự việc tại Trường Tiểu học Thái Thịnh có thể thấy rõ khoảng trống lớn trong khâu thực thi các quy định bảo vệ quyền riêng tư của học sinh. Dù Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành thông tư quy định quy tắc ứng xử trong cơ sở giáo dục từ nhiều năm nay, nhưng thực tế vẫn cho thấy sự lỏng lẻo và thiếu giám sát trong việc áp dụng.

Để chấm dứt tình trạng “khoét sâu vào danh dự học sinh”, cần siết chặt kỷ luật thực thi, yêu cầu tất cả cơ sở giáo dục tuyệt đối không công khai hoàn cảnh gia đình, sức khỏe hay các thông tin nhạy cảm của học sinh dưới bất kỳ hình thức nào. Cùng với đó, phải có chế tài nghiêm minh để xử lý trách nhiệm cá nhân và tập thể vi phạm, thay vì chỉ dừng ở việc “rút kinh nghiệm” hay “bài học đắt giá”.

Việc tập huấn định kỳ cho giáo viên, cán bộ quản lý cũng cần được triển khai có hiệu quả, nhằm thay đổi triệt để những thói quen ứng xử thiếu tinh tế, thay thế bằng kỹ năng sư phạm nhân văn và chuyên nghiệp.

Chỉ khi các quy định hiện hành được thực thi nghiêm túc, có giám sát và chế tài rõ ràng, môi trường học đường mới thực sự trở thành nơi an toàn và nhân bản, nơi học sinh được bảo vệ trọn vẹn cả về thể chất lẫn tinh thần.

Nhưng hơn hết, không chỉ dựa trên quy tắc và kỷ cương, giáo dục phải bắt nguồn từ trái tim, tâm huyết của những người làm việc trong môi trường trồng người này. Để tuổi thơ của học trò không còn những vết sẹo tinh thần, mà chỉ còn lại ký ức về sự nâng đỡ, yêu thương và niềm tin vào tương lai.