Chỉ trong vòng 40 năm, quần thể voi nhỏ tại Việt Nam có nguy cơ tuyệt chủng

Hằng năm, ngày 12/8 được chọn làm Ngày voi thế giới và ngày này trở thành cơ hội để mọi người cùng nâng cao nhận thức về bảo vệ voi; tìm kiếm các giải pháp giảm xung đột giữa voi và người; cũng như nỗ lực bảo tồn loài này trong tự nhiên.

Trên thế giới hiện còn có 3 loài voi là voi đồng cỏ châu Phi, voi rừng châu Phi và voi châu Á. Việt Nam là một trong 13 nước có voi châu Á phân bố.

Theo báo cáo tổng kết của Tổng cục Lâm nghiệp năm 2020, chỉ trong vòng khoảng 40 năm từ năm 1975 đến năm 2015, các quần thể voi nhỏ, bị phân mảnh tại Việt Nam đã bị suy giảm nghiêm trọng tới 95% và đang đứng trước nguy cơ tuyệt chủng nếu không có những kế hoạch bảo tồn phù hợp đúng đắn.

Voi được bảo tồn theo Chương trình giám sát quần thể voi tại Đồng Nai.

Riêng tại Đắk Lắk, đã có ít nhất 23 cá thể voi rừng bị chết trong giai đoạn 2009 - 2016, chiếm khoảng 25% tổng đàn hiện nay và tại Đồng Nai, khoảng 9 cá thể voi rừng đã chết trước năm 2014.

Ở Việt Nam, voi được xếp vào bậc nguy cấp trong danh mục sách Đỏ của Liên minh Bảo tồn thiên nhiên quốc tế (IUCN), bậc cực kỳ nguy cấp theo Sách Đỏ Việt Nam và được đưa vào nhóm có quy chế bảo tồn cao nhất, nghiêm cấm khai thác và sử dụng vì mục đích thương mại.

Ngoài việc quy định bảo tồn ở mức cao nhất, Chính phủ cũng đã lập kế hoạch hành động cho từng giai đoạn cụ thể: Giai đoạn 2006 - 2010, giai đoạn 2012 - 2020 với 3 dự án thành phần tại Đắk Lắk, Đồng Nai, Nghệ An và 1 dự án cấp Trung ương.

Gần đây nhất Chính phủ đã đồng ý gia hạn thực hiện các hoạt động bảo tồn đến năm 2025 tại Quyết định số 413/QĐ-TTg ngày 31/3/2022 của Thủ tướng Chính phủ.

Ông Trần Quang Bảo, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Lâm nghiệp cho biết Việt Nam đã ngăn chặn thành công xu hướng xung đột giữa voi và người xảy ra khá thường xuyên vào những năm 2009 – 2012.

“Hàng loạt giải pháp đã được thực hiện trong giai đoạn 2010-2020, nhưng nếu mục tiêu của việc bảo tồn một loài là đảm bảo rằng loài đó không chỉ tồn tại ngoài tự nhiên mà còn phải có khả năng tự phục hồi và tiếp tục phát triển ngoài tự nhiên thì với con voi, chúng ta còn cách mục tiêu đó một quãng đường khá dài”, ông Bảo nói.

Các nỗ lực trong thời gian qua của các cơ quan Nhà nước cũng đã nhận được sự ủng hộ và đồng hành của các Tổ chức phi chính phủ như Quỹ quốc tế Bảo vệ thiên nhiên (WWF), Tổ chức Động vật châu Á (AAF), Cơ quan Phát triển Quốc tế Mỹ (USAID) tại các điểm dự án.

Riêng Hội Nhân đạo quốc tế (HSI) đã hỗ trợ từ góc độ hiện trường qua chính sách và thúc đẩy sự phối hợp của các nhà nghiên cứu, quản lý, thực thi và các chuyên gia trên cơ sở Dự án “Bảo vệ voi châu Á tại Đồng Nai thông qua các giải pháp giảm thiểu và ngăn chặn xung đột voi người một cách bền vững”.

Dự án hiện đang thí điểm Chương trình giám sát quần thể tại Đồng Nai nhằm định dạng được từng cá thể voi với sự hỗ trợ của Tiến sĩ Pruthu Fernando, người có hơn 40 năm kinh nghiệm làm công tác bảo tồn voi, hiện đang là chủ tịch Trung tâm phát triển Voi Srilanka và là thành viên Nhóm chuyên gia Voi châu Á của IUCN. Quá trình này hiện đang cho kết quả khả quan và có thể tiến tới áp dụng ở các địa phương khác.

Bà Thẩm Hồng Phượng, Giám đốc HSI tại Việt Nam còn cho biết thêm HSI đang nỗ lực phối hợp với Tổng cục Lâm nghiệp và các bên liên quan để quần thể voi tại Việt Nam có khả năng tự phục hồi và phát triển ngoài tự nhiên.

Hiện Tổ chức HSI ngoài việc thực hiện công tác bảo tồn tại hiện trường cũng đang gấp rút cùng với Tổng cục Lâm nghiêp xây dựng Kế hoạch hành động quốc gia về bảo tồn voi tại Việt Nam giai đoạn 2023-2032 tầm nhìn 2050.

Cuối tháng 7 vừa qua Tổng cục Lâm nghiệp đã tổ chức Hội thảo kỹ thuật xây dựng Kế hoạch hành động quốc gia lần thứ nhất với sự tham gia của các chuyên gia trong và ngoài nước, các cơ quan quản lý, cơ quan thực thi.

Trong thời gian tới dự thảo Kế hoạch sẽ tiếp tục được hoàn thiện và tham vấn theo từng chuyên đề và các vùng ưu tiên.