Ứng dụng AI vào giám định độ thuần, độ sạch giống lúa

Đó là nhận định của TS Trần Ngọc Thạch - Viện trưởng Viện Lúa Đồng bằng sông Cửu Long, tại tọa đàm “Giải pháp khoa học công nghệ nâng cao chất lượng lúa và lúa giống” do Hiệp hội Ngành hàng lúa gạo Việt Nam (VIETRISA) tổ chức ngày 4/9 tại Cần Thơ.

Ông Trần Xuân Định - Phó Chủ tịch, Tổng Thư ký Hiệp hội Thương mại giống cây trồng Việt Nam (VSTA).

TS Trần Ngọc Thạch cho rằng, hiện nay công nghệ xử lý, nhận diện hình ảnh được áp dụng rộng rãi, không chỉ ở hạt giống mà còn trong đánh giá kiểu hình của cây trồng nói chung. Việc ứng dụng AI để kiểm tra giống lúa là hướng đi tốt, hỗ trợ rất nhiều cho các nhà sản xuất hạt giống và cơ quan quản lý nhà nước trong việc giám định độ thuần, độ sạch của giống lúa, là hai yếu tố quan trọng trong việc kiểm nghiệm chất lượng hạt giống.

“Tuy nhiên, cần phải có cơ sở dữ liệu lớn, bởi hiện cả nước có hàng trăm giống lúa được gieo trồng, nên phải có quá trình “dạy” cho Al biết nhận diện hạt lúa. Việc ứng dụng công nghệ này để kiểm chứng nội bộ, phục vụ sản xuất hạt giống thì không vấn đề.

Để bảo đảm tính pháp lý, cần phải xem xét, góp ý, coi đây là một lựa chọn trong phương pháp kiểm định theo Tiêu chuẩn Việt Nam đã áp dụng về độ thuần, độ sạch, độ lẫn tạp… Vấn đề đặt ra là sự hợp tác giữa doanh nghiệp với đơn vị sử dụng, doanh nghiệp nắm dữ liệu lớn, việc chia sẻ cơ sở dữ liệu này cho các đơn vị kiểm định, hợp tác xã, nhà sản xuất hạt giống thế nào, mang tính độc quyền hay áp đặt”, TS Thạch phân tích.

Nhiều nhận định từ các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh lúa giống, thực tiễn sản xuất lúa gạo ở Đồng bằng sông Cửu Long cho thấy, khi nông dân sử dụng giống lúa kém chất lượng, không được sản xuất và kiểm soát nghiêm ngặt theo quy trình sản xuất giống các cấp thì có nguy cơ suy giảm chất lượng, tăng chi phí sản xuất, nguy cơ bùng phát lúa cỏ.

Mặt khác, có thể làm xói mòn uy tín thương hiệu gạo Việt, bởi một vài lô hàng kém chất lượng do giống xấu có thể làm ảnh hưởng đến cả một thương hiệu, một vùng sản xuất, thậm chí là hình ảnh của cả ngành lúa gạo quốc gia trên trường quốc tế.

Việc ứng dụng AI để kiểm tra giống lúa là hướng đi tốt, hỗ trợ rất nhiều cho các nhà sản xuất hạt giống và cơ quan quản lý nhà nước trong việc giám định độ thuần, độ sạch của giống lúa.

Các doanh nghiệp cũng lo ngại, mặc dù đã đạt nhiều kết quả nhưng thực tế sản xuất lúa giống vẫn còn một số thách thức như: biến đổi khí hậu, xâm nhập mặn, hạn hán, đất phèn, nắng nóng và mưa bão thất thường gây khó khăn trong sản xuất giống. Áp lực sâu bệnh ngày càng gia tăng, làm tăng chi phí quản lý đồng ruộng.

Đồng thời, việc cạnh tranh trên thị trường, xuất hiện nhiều giống lúa thương mại chất lượng chưa được kiểm soát, gây rối loạn thị trường. Để duy trì chất lượng gạo xuất khẩu, yêu cầu về chất lượng hạt giống ngày càng khắt khe, chỉ có con đường ứng dụng khoa học công nghệ một cách bài bản, đồng bộ mới giúp nâng cao chất lượng lúa giống qua đó nâng tầm hạt gạo Việt Nam.

Ông Trần Xuân Định - Phó Chủ tịch, Tổng Thư ký Hiệp hội Thương mại giống cây trồng Việt Nam (VSTA) cho biết, ngành lúa gạo Việt Nam bứt phá ngoạn mục, từ chỗ thiếu ăn vươn lên top 3 thế giới về xuất khẩu gạo, diện tích sản xuất hàng năm khoảng 7,1 - 7,2 triệu ha, năng suất bình quân trên dưới 60 tạ/ha, sản lượng hơn 43 triệu tấn. Riêng xuất khẩu gạo năm 2024 lập kỷ lục với khối lượng hơn 9 triệu tấn, kim ngạch hơn 5,6 tỷ USD.

Ông Định cũng cho rằng, giống là một trong những yếu tố đầu vào quan trọng của chuỗi giá trị lúa gạo. Trước đây là “nhất nước, nhì phân, tam cần, tứ giống”, còn trong canh tác hiện đại, thông minh thì “giống là tiền đề”. Hệ thống và nhân lực cho nghiên cứu giống lúa khá lớn, đa dạng và hiện diện khắp các vùng sinh thái cả nước, với hàng chục viện nghiên cứu, trung tâm giống của các tỉnh thành, trường đại học, công ty, tập đoàn…