Cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài: Cống hiến tài trí, dựng xây đất nước

Cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài không chỉ phát triển lớn mạnh về số lượng, vị thế, vai trò ở nước sở tại mà còn có những đóng góp bằng nhiều hình thức thiết thực, hiệu quả, hướng về quê hương với khát vọng góp phần xây dựng, bảo vệ và phát triển đất nước.

Như lẽ tự nhiên của “con Lạc, cháu Hồng”, dù sống xa Tổ quốc nhưng ở mọi thời điểm lịch sử của đất nước, cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài (NVNONN) luôn gìn giữ và lan tỏa tinh thần đại đoàn kết, yêu nước nồng nàn, hướng về quê hướng. Họ đã trở thành nguồn lực quý báu trong công cuộc xây dựng và phát triển đất nước và từng được ẩn dụ như “chim Việt hướng về trời Nam”.

Trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, vai trò của cộng đồng NVNONN càng quan trọng hơn bao giờ hết khi đang đóng góp cả tài lực và trí lực cho xây dựng phát triển đất nước.

Trong 20 năm qua, sự trở về đầu tư, kinh doanh trong nước của các doanh nhân NVNONN ngày càng nổi bật, nhất là từ khi Nghị quyết số 36-NQ/TW của Bộ Chính trị về công tác NVNONN được ban hành vào năm 2004 đã khơi thông nguồn lực của kiều bào.

Theo số liệu thống kê của Bộ Ngoại giao, tổng lượng kiều hối từ năm 1993 đến 2023 đạt khoảng 230 tỷ USD, tương đương với nguồn vốn FDI đã giải ngân trong cùng kỳ. Đặc biệt, từ năm 2020, kiều hối về Việt Nam đã vượt qua dòng vốn FDI giải ngân và vốn viện trợ nước ngoài ODA, góp phần cải thiện cán cân thanh toán, ổn định kinh tế vĩ mô, giúp nhiều hộ gia đình thoát nghèo, nâng cao chất lượng cuộc sống.

Về dự án đầu tư trực tiếp (FDI) vào Việt Nam, tính tới năm 2023, kiều bào từ 32 quốc gia và vùng lãnh thổ đã đầu tư 421 dự án tại 42/63 tỉnh, thành với tổng số vốn đăng ký 1,72 tỷ USD. Bên cạnh đó, có hàng nghìn doanh nghiệp quy mô nhỏ và vừa của NVNONN tham gia đầu tư, hoạt động tại Việt Nam trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội.

Hiện nay, xu hướng dịch chuyển nơi sinh sống và làm việc tại nước ngoài của người Việt Nam ngày càng lớn. Cùng với đó là lượng kiều hối chuyển về Việt Nam có xu hướng tăng đều hằng năm.

Ở chiều ngược lại, lượng kiều hối gửi về Việt Nam luôn tăng qua các năm cũng là “thước đo” về hiệu quả chính sách cũng như sự hấp dẫn của thị trường Việt Nam sau nhiều năm thực hiện đường lối đổi mới, mở cửa và không ngừng cải cách, hoàn thiện dần môi trường đầu tư. Đó là cùng với việc cải cách theo hướng thị trường và chính sách mở cửa, Việt Nam đã có nhiều nỗ lực để thúc đẩy tự do hóa tài chính, hội nhập và cải cách pháp lý trong lĩnh vực tài chính nói chung và lĩnh vực chuyển tiền nói riêng.

Không chỉ tài lực, kiều bào còn đang đóng góp trí lực quan trọng trong phát triển đất nước. Với thế mạnh là tri thức và kinh nghiệm, NVNONN là nguồn lực chất xám quan trọng đóng góp cho đất nước.

Theo ước tính, số NVNONN có trình độ đại học trở lên chiếm khoảng 10-12% (khoảng 600.000 người), với nhiều nhà khoa học thành danh trong các lĩnh vực công nghệ mới, công nghệ cao, kinh tế, tài chính... Nhiều người giữ vị trí quan trọng trong các cơ sở nghiên cứu, đào tạo, bệnh viện, doanh nghiệp và tổ chức quốc tế.

Thêm vào đó, đội ngũ các nhà khoa học và chuyên gia gốc Việt thế hệ thứ hai, thứ ba cũng đang trưởng thành, tập trung ở nhiều lĩnh vực khoa học chuyên ngành và kinh tế mũi nhọn của thế giới. Điển hình như công nghệ điện tử-thông tin, công nghệ sinh học, khoa học vũ trụ, vật liệu mới, công nghệ nano, năng lượng, y học; lĩnh vực của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư như trí tuệ nhân tạo (AI), học máy (machine learning), dữ liệu lớn (Big data); lĩnh vực quản lý kinh tế, ngân hàng, chứng khoán.

Riêng tại Thung lũng Silicon (Mỹ), các kỹ sư công nghệ người Việt chiếm từ 2-3% nhân sự tại các công ty, tập đoàn đang hoạt động ở đây, trong đó khoảng 2% giữ các cương vị chủ chốt. Những số liệu này là minh chứng sinh động nhất cho thấy tiềm năng, tiềm lực to lớn của cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài nói chung và lực lượng chuyên gia, trí thức, nhà khoa học kiều bào nói riêng, tài sản vô giá và “nhân-trí lực” mà không phải quốc gia nào cũng có được.

Thực tế, trong những năm gần đây, Việt Nam đã thiết lập nên các mạng lưới kết nối các chuyên gia, trí thức là kiều bào Việt Nam. Có thể kể đến mạng lưới “Cố vấn khởi nghiệp toàn cầu” nằm trong khuôn khổ hợp tác giữa Bộ Ngoại giao và Bộ Khoa học và Công nghệ, dựa trên hình thức cố vấn 1:1 giữa chuyên gia người Việt Nam trên toàn cầu với các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo được lựa chọn ở trong nước để giúp các doanh nghiệp này hoàn thiện công nghệ, mô hình kinh doanh, phát triển thị trường quốc tế.

Trong giai đoạn 2021-2023, chương trình đã kết nối 17 chuyên gia giàu kinh nghiệm tại 7 quốc gia và vùng lãnh thổ, cùng 20 startup tiềm năng từ nhiều lĩnh vực như trí tuệ nhân tạo (AI), blockchain, chuyển đổi số, IoT, y tế, giáo dục, và nông nghiệp. Các chuyên gia không chỉ mang đến tư duy và tầm nhìn toàn cầu mà còn hỗ trợ các startup Việt tiếp cận thị trường quốc tế, góp phần đưa những giải pháp sáng tạo trở thành hiện thực.

Nhiều hội chuyên gia, trí thức người Việt tại các nước đã được thành lập, hoạt động tích cực, sôi nổi trong và ngoài nước, tạo ra các cơ chế làm việc, hợp tác linh hoạt cho các chuyên gia khi tham gia các dự án, chương trình của Việt Nam. Tiêu biểu có thể kể đến là Hội khoa học Gặp gỡ Việt Nam, Tổ chức Khoa học và Chuyên gia Việt Nam toàn cầu AVSE Global, Hội Trí thức Việt Nam tại Vương quốc Anh và Ailen...

Những đóng góp “trí lực” của đội ngũ chuyên gia là NVNONN trên thực tế đã đem lại những hiệu quả thiết thực. Góp phần quan trọng trong công cuộc xây dựng và phát triển đất nước.