Tương lai nào cho 'Nữ hoàng khí đốt' Ukraine

Tháng trước, Quốc hội Ukraine do phe đối lập khống chế trả tự do cho cựu thủ tướng Tymoshenko. Ngay sau khi được phóng thích, bà đã có bài phát biểu tại quảng trường Độc Lập, trung tâm thủ đô Kiev. Nhưng phản ứng của người dân không nồng nhiệt như dự đoán. "Là một chính khách, tôi xin được nhận lỗi", bà nói sau khi thấy phản ứng của người nghe. "Cho đến ngày hôm nay, các chính khách đã phụ lòng các bạn".

Nhiều chuyên gia nhận định vai trò của bà Tymoshenko trên chính trường Ukraine vẫn sẽ rất quan trọng, đặc biệt sau sự kiện Hiệp ước sáp nhập Crimea vào Liên bang Nga được ký kết hôm 18/3. 

Những tranh chấp chính trị trong quá khứ, thời gian sau cách mạng Cam, chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến hình tượng của Tymoshenko, nhưng bà vẫn là ứng viên tiềm năng cho cuộc chạy đua vào vị trí tổng thống tháng 5 sắp tới.

Mặc dù vậy, người dân Ukraine vẫn giữ thái độ hoài nghi với nền chính trị cũ, mà bà Tymoshenko là đại diện tiêu biểu. Căn cứ theo kết quả điều tra về tỷ lệ ủng hộ của cơ quan nghiên cứu SOCIS, bà chỉ đứng thứ ba với 9,7% người ủng hộ. Đứng đầu danh sách là tỷ phú chocolate Petro Poroshenko (21,7%) và sau đó là nhà cựu vô địch quyền anh Vitali Klitschko với (14,6%).

Cách kết hợp chủ nghĩa dân túy với nền chính trị thân hữu của Tymoshenko sẽ không đủ để bà chiến thắng, New York Times dẫn lời ông Vladimir Fedorin, cựu tổng biên tập tạp chí Forbes bản Ukraine, nhận xét.

Bà Tymoshenko là địch thủ chính trị lớn nhất của ông Viktor Yanukovych. Họ từng đối đầu nhau trong cuộc bầu cử tổng thống năm 2010, nhưng không ít người cho rằng bản chất của hai chính trị gia này là một. "Chỉ khi Tymoshenko và Yanukovych cùng biết mất khỏi vũ đài chính trị Ukraine, thì đó mới là công bằng", ông Fedorin nói.

Sự nghiệp chính trị của Tymoshenko và Yanukovych đều dựa vào sự qua lại mật thiết giữa giới chính trị và giới doanh nghiệp, cũng như mối quan hệ phức tạp với Moscow. Hai hệ thống này đã tiến hóa thành một mối quan hệ cộng sinh: các chính trị gia quyền thế khống chế quốc hội và thu vén tài sản qua giới doanh nghiệp giàu có. Còn giới doanh nghiệp khống chế mối quan hệ qua lại giữa Ukraine và Nga.

"Tymoshenko và Yanukovych đều từ bỏ những giá trị, tiêu chuẩn đạo đức. Chính vì vậy mọi người đều cho rằng ông ấy không có quyền chỉ trích bà ta, bởi họ đều giống nhau", nhà phân tích Orysia Lutsevych thuộc Viện nghiên cứu Chatham House của Anh nhận định.

Còn Giáo sư Mykhailo Minakov thuộc đại học Kiev-Mohyla cho rằng lịch sử độc lập hơn 20 năm qua của Ukraine là quá trình đấu tranh giữa tổng thống và quốc hội. "Quốc hội là dung hòa cả nền chính trị dân chủ lẫn nền chính trị tinh hoa thiểu số, mà tổng thống là đại diện của vế sau. Chúng tôi sẽ không thể loại bỏ được cục diện này, nếu như Tymoshenko thắng cử", ông nói.

Mặc dù không nắm chức vụ nào trong chính phủ lâm thời, nữ hoàng khí đốt vẫn có sức ảnh hưởng mạnh mẽ. Tổng thống tạm quyền Oleksandr Turchynov và Thủ tướng tạm quyền Arseniy Yatsenyuk đều là các đồng minh thân cận của bà trong đảng Tổ quốc.

Ông Yuriy Lutsenko, cựu bộ trưởng Nội vụ dưới thời Tymoshenko, cho biết ông từng khuyên chính phủ tạm quyền bổ nhiệm các nhân vật quyền lực có mối liên hệ mật thiết với địa phương làm thống đốc các vùng miền đông nói tiếng Nga, nhưng đề nghị này bị phủ quyết. Sau đó, ông đi xin ý kiến của Tymoshenko và đề nghị này đã được chấp nhận.

Tymoshenko được nhận định là một chính trị gia sắc sảo và thực dụng. Tổng thống Nga Vladimir Putin từng đánh giá bà là "người đàn ông duy nhất trên chính trường Ukraine". 

"Bà ấy không bao giờ che giấu việc mình là một người lạnh lùng với tham vọng quyền lực và tiền bạc, vì vậy rất dễ dàng khi làm việc với những người như vậy", ông Dmitri Trenin, giám đốc Trung tâm nghiên cứu Carnegie Moscow, cho biết.

Chuyên gia này cũng cho rằng phong trào biểu tình chỉ lật đổ chính phủ, chứ không phải là thể chế, bởi giới lãnh đạo và nghị sĩ đều là các gương mặt cũ. Tymoshenko hiện thích hợp nắm vai trò của người điều hành phía sau cánh gà.

Cũng chung nhận định trên, chuyên gia Steffen Halling thuộc Viện nghiên cứu vấn đề quốc tế và an ninh của Đức cho rằng, nữ hoàng khí đốt có lẽ sẽ không tranh cử tổng thống khi tình hình chính trị Ukraine chưa ổn định. "Quyền lực của tổng thống đã bị suy giảm và sẽ rất rủi ro nếu như bà ấy tranh cử mà thất bại", ông nói.

"Tất cả các chính khách đều là diễn viên, nhưng Tymoshenko diễn tốt hơn những người khác. Bà ấy diễn cho khán giả ngồi dưới sảnh xem, chứ không phải là các nhà tài trợ trong phòng VIP", ông  Lutsenko nói. "Bà ấy biết cánh cửa bí mật của vũ đài nằm ở đâu".