V1000 và câu chuyện sinh lời của các doanh nghiệp niêm yết

Tuy vậy, cũng có những hạn chế nhất định mà một doanh nghiệp niêm yết phải đối mặt, đó là khả năng dễ bị tổn thương, bị mua/ bán không theo mong muốn hoặc phải từ bỏ quyền kiểm soát công ty sau khi được niêm yết. Thêm vào đó, chi phí quản lý công ty cũng tăng hơn để đáp ứng các yêu cầu báo cáo khắt khe dành riêng cho các công ty niêm yết và ban giám đốc, điển hình như: phải thực hiện và tuân thủ nghiêm ngặt các quy tắc và quy định của cơ quan quản lý, cần duy trì cổ tức và xu hướng tăng trưởng lợi nhuận, và cần phải nâng cao trách nhiệm giải trình với các các cổ đông công chúng.

Năm 2012, điểm yếu “vượt” trên ưu thế…

So với 2011, năm 2012 số lượng doanh nghiệp thua lỗ tăng 64,8% (89/ 375 DN) và tổng giá trị thua lỗ tăng 62,5% (-3.496 tỷ đồng). Trong khi đó, số doanh nghiệp có lãi giảm 10,9% với tổng giá trị lợi nhuận cũng giảm 18,1%. Nếu tính thêm các lưu ý, ngoại trừ của kiểm toán độc lập có thể lượng hóa được thì kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh năm 2012 của các DNNY bị giảm đi hơn 413 tỷ đồng. Thêm vào đó, có 13 công ty rơi vào diện bị hủy niêm yết bắt buộc sau khi công bố BCTC kiểm toán năm 2012.

Một dẫn chứng gián tiếp khác từ Bảng xếp hạng V1000- Top 1000 doanh nghiệp nộp thuế cao nhất Việt Nam mới đây được Vietnam Report công bố cho thấy, “sinh lời” là bài toán quá khó đối với các DNNY trong năm 2012 vừa qua. Số lượng DNNY trong Bảng xếp hạng V1000 chiếm chưa tới 15%, với số thuế đóng góp tính trên tổng số thuế của 1.000 doanh nghiệp V1000 chỉ ở mức khiêm tốn 22%, mà phần đông vẫn là các DN thuộc ngành: tài chính, ngân hàng và khoáng sản, xăng dầu. Cũng theo số liệu thu thập riêng đối với các doanh nghiệp niêm yết, chỉ số ROA và lợi nhuận sau thuế/ Tổng doanh thu của các doanh nghiệp này xét theo nhóm ngành ở mức thấp. (Hình 1)

Hình 1 cho thấy, chỉ có 32,7% số DNNY thuộc bảng V1000 có chỉ số ROA cao hơn 0,1, tương đương với mỗi 100 đồng tài sản sẽ tạo ra được 10 đồng lời, trong khi hơn 67,3% số doanh nghiệp không đạt được kết quả này. Nếu xét về chỉ tiêu lợi nhuận sau thuế trên tổng tài sản, chỉ 1/3 số DNNY đạt mức 10%, số còn lại đều dưới 10%.

Xét về chỉ tiêu ROE, có thể thấy chưa đến 44,7% số DNNY đạt mức lợi nhuận ròng/ tổng tài sản trên 0,15, trong khi hơn 55,3% số DNNY có ROE nhỏ hơn hoặc bằng 0,15, đồng nghĩa với việc nếu doanh nghiệp có khoản vay ngân hàng tương đương hoặc cao hơn vốn cổ đông, thì lợi nhuận tạo ra cũng chỉ để trả phần lãi vay ngân hàng (lãi suất 15%). (Hình 2)

Có thể thấy, ngay cả đến những điển hình của các DNNY trong việc đóng góp thuế TNDN vào ngân sách quốc gia, hay có thể nhìn nhận ở góc độ “những doanh nghiệp hoạt động tốt trong năm 2012” cũng bộc lộ nhiều điểm yếu của mình khi bị đặt trước câu hỏi về khả năng sinh lời, cùng với đó là khả năng chi trả cổ tức cho cổ đông bởi họ là các “doanh nghiệp niêm yết”.

Cải thiện lợi nhuận 6 tháng đầu năm 2013 hay những tia hy vọng mới?

Số liệu thống kê tổng thể của tất cả các DNNY cho thấy sự khởi sắc trong kinh doanh thể hiện qua sự gia tăng về doanh thu, lợi nhuận trong bán niêm 2013.

Doanh thu của các công ty niêm yết trên cả 2 sàn HSX và HNX trong nửa đầu năm 2013 đã nhích lên đôi chút (hơn 1%) so với năm trước, đạt 362.592 tỷ đồng. So với mức tăng trưởng chung, đây là con số khá thấp, nhưng trong bối cảnh khó khăn như hiện nay thì đây được coi là tín hiệu khá tích cực.

Hơn thế, mức tăng trưởng lợi nhuận gộp rất ấn tượng đạt gần 19%. Cụ thể, nếu hợp nhất tất cả các doanh nghiệp trên sàn lại với nhau (trừ ngân hàng, chứng khoán và bảo hiểm) thì lợi nhuận của cổ đông công ty mẹ trong nửa đầu năm 2013 đạt 28.347 tỷ đồng, tăng mạnh 18,8% so với cùng kỳ năm ngoái. Lợi nhuận gộp được cải thiện nhờ chi phí nguyên liệu đầu vào giảm mạnh so với trước đây. Hoạt động tài chính có dấu hiệu khả quan hơn, một phần nhờ giảm chi phí lãi suất. Doanh thu hoạt động tài chính gia tăng đáng kể, đạt 14.090 tỷ đồng, tăng 42,7% so với cùng kỳ. Lợi nhuận sau thuế đã tăng trở lại trong 6 tháng đầu năm 2013 sau 2 năm giảm liên tiếp. (Hình 2)

Những tín hiệu này phần nào “an ủi” giới đầu tư chứng khoán tại Việt Nam. Nhưng liệu rằng các DNNY có thực sự đã tìm được lối đi riêng cho mình trên con đường “sinh lời” hay chưa, câu trả lời vẫn còn chờ phía trước. Tuy nhiên, trong bối cảnh thực tại, việc ổn định kinh tế vĩ mô và những hỗ trợ của Chính phủ đối với thị trường tài chính sẽ là động lực để các DNNY nỗ lực hơn nữa cho mục tiêu phục hồi và tăng trưởng trong tương lai không xa.