Việt Nam thuộc nhóm nước có Chỉ số phát triển con người ở mức cao

Ngày 16/12 tại Hà Nội đã diễn ra sự kiện Lễ công bố Báo cáo phát triển Con người toàn cầu năm 2020 với chủ đề “Giới tuyến tiếp theo: Phát triển con người trong kỷ nguyên con người tác động lên khí hậu và môi trường”. Sự kiện do Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) phối hợp với Bộ Kế hoạch và Đầu tư tổ chức.

Phát biểu khai mạc Lễ Công bố Báo cáo, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Quốc Phương cho biết, Việt Nam đã vào nhóm các nước có Chỉ số phát triển con người ở mức cao, như một mốc đặc biệt quan trọng này trong quá trình phát triển của Việt Nam. “Đáng chú ý, bất bình đẳng về thu nhập (19.1%) và hệ số Gini (35.7) của Việt Nam thuộc nhóm thấp nhất trong số các quốc gia được so sánh năm 2019. Đây là thành tựu không phải quốc gia có mức thu nhập trung bình thấp nào cũng đạt được,” Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Quốc Phương nhấn mạnh.

Cũng theo ông Phương: “Việt Nam là một trong các quốc gia chịu tác động nặng nề nhất của biến đổi khí hậu. Với việc sử dụng thêm chỉ số này, Việt Nam sẽ có cơ sở định hướng trong ban hành và thực hiện các chính sách phù hợp, kịp thời ứng phó với vấn đề ô nhiễm môi trường và biến đối khí hậu. Chúng tôi tin rằng sự đồng thuận và chung tay của cộng đồng quốc tế sẽ làm nên sự khác biệt và thế hệ chúng ta sẽ không chỉ được ghi nhận như thế hệ đầu tiên xác định được vấn đề quan trọng này mà còn như là thế hệ đầu tiên đưa ra các giải pháp sáng tạo và đột phá để phát triển con người trở nên hài hòa với thiên nhiên và môi trường”.

Cũng tại sự kiện, Trưởng Đại diện thường trú UNDP tại Việt Nam - bà Caitlin Wiesen cũng đưa ra nhận định “Việt Nam đạt được mức Phát triển con người cao là một thành tựu đáng ghi nhận và cũng tạo cơ hội cho sự phát triển tốt hơn và nhanh hơn trong giai đoạn tới”.

Các diễn giả tham dự Lễ công bố Báo cáo phát triển Con người toàn cầu năm 2020 với chủ đề “Giới tuyến tiếp theo: Phát triển con người trong kỷ nguyên con người tác động lên khí hậu và môi trường”.

Một trong những vấn đề cũng được khá nhiều người quan tâm là hiện nay, các dân tộc thiểu số đang bị tụt lại phía sau, các chỉ số phát triển so với miền xuôi bị tụt hậu khoảng cách rất xa. Để khắc phục vấn đề này, ông Nguyễn Tiên Phong – Trợ lý Trưởng đại diện UNDP tại Việt Nam cho biết, vấn đề cần đạt được là đảm bảo làm sao các tỉnh đồng bằng dân tộc thiểu số có thể hòa nhập vào kinh tế chung của đất nước. Hiện Chính phủ cũng đã có ghi nhận và có chương trình phát triển đồng bào thiểu số trong 10 năm tới. Mục tiêu làm sao các địa phương có thể phát huy tính chủ động sáng tạo và có thể đưa ra các giải pháp sáng tạo đột phá.

Theo báo cáo mới năm 2020, đại dịch COVID-19 là cuộc khủng hoảng lớn mà thế giới phải đối mặt, nhưng nếu con người tôn trọng thiên nhiên, thì sẽ còn nhiều cuộc khủng khoảng lớn như vậy nữa. Đây là lý do vì sao Báo cáo giới thiệu một chỉ số thử nghiệm mới về phát triển con người có tính đến lượng khí thải carbon dioxide và tiêu dùng vật chất của các quốc gia - HDI có tính đến áp lực lên hành tinh (PHDI).

Chỉ số HDI năm 2019 là 0,704, đưa Việt Nam vào nhóm phát triển con người cao và xếp thứ 117 trong số 189 quốc gia và vùng lãnh thổ. Từ năm 1990 - 2019, giá trị HDI của Việt Nam đã tăng gần 46%, nằm trong số các nước có tốc độ tăng HDI cao nhất trên thế giới. Cũng trong giai đoạn này, GNI bình quân đầu người của Việt Nam tăng hơn 370%.

Đáng chú ý là tiến bộ Phát triển con người của Việt Nam đã đạt được với mức độ bất bình đẳng vừa phải và ổn định. Mức giảm giá trị HDI của Việt Nam do bất bình đẳng vào năm 2019 là 16,5%, giảm thu nhập do bất bình đẳng là 19,1% và hệ số GINI ở mức 35,7 - là một trong những mức thấp nhất trong khu vực Đông Á và Thái Bình Dương. Khi xem xét HDI có tính đến bất bình đẳng, Việt Nam ở mức cao hơn 10 bậc so với xếp hạng HDI vào năm 2019.

Chỉ số Phát triển Giới là 0,997, Việt Nam đứng thứ 65 trong số 162 quốc gia và nằm trong nhóm cao nhất trong 05 nhóm trên thế giới. Đặc biệt là tỷ lệ nữ đại biểu Quốc hội đưa Việt Nam vào nhóm cao nhất trong 03 nhóm trên toàn cầu. Tuy nhiên, Việt Nam vẫn phải đối mặt với những thách thức về bất bình đẳng giới: nằm trong nhóm cuối trong 03 nhóm trên toàn cầu về tỷ số giới tính khi sinh (1,12), bạo lực đối với phụ nữ (34,4%) và phụ nữ có tài khoản trong các tổ chức tài chính hoặc các nhà cung cấp dịch vụ tiền tệ điện tử (30,4%). Dữ liệu tách biệt cho thấy sự chênh lệch lớn hơn giữa các vị trí địa lý và các nhóm dân tộc thiểu số.

Về chất lượng phát triển con người, Việt Nam thực hiện tốt các chỉ số y tế, giáo dục, việc làm và phát triển nông thôn. Việt Nam nằm trong nhóm đầu trong 03 nhóm về số năm không sống khỏe theo tỷ lệ phần trăm tuổi thọ (11,7%) và số giường bệnh (32 giường/100.000 dân). Tất cả giáo viên tiểu học đều được đào tạo, điện khí hóa nông thôn đạt 100% dân số, tỷ lệ thất nghiệp thấp.

Tuy nhiên, Việt Nam nằm trong nhóm thứ ba dưới cùng về tỷ lệ việc làm dễ bị tổn thương (54,1%) do phần lớn lực lượng lao động phụ thuộc vào tự kinh doanh trong các hộ kinh doanh.

Sự phát triển vượt bậc về con người của Việt Nam đi kèm với áp lực cao đối với hành tinh. Năm 2019, giá trị HDI của Việt Nam giảm từ 0,704 xuống 0,664 hoặc mất 5,7% do lượng khí thải carbon dioxide và mức tiêu thụ vật liệu tính theo đầu người.

Từ đó có thể thấy, giới tuyến tiếp theo cho sự phát triển của con người sẽ đòi hỏi phải làm việc với và không chống lại tự nhiên, đồng thời thay đổi các chuẩn mực xã hội, các giá trị và các khuyến khích của Chính phủ và tài chính, báo cáo lập luận. Giảm bớt áp lực hành tinh theo cách có thể giúp tất cả mọi người phát triển trong thời đại mới này đòi hỏi phải loại bỏ sự mất cân bằng tổng thể về quyền lực và cơ hội cản đường chuyển đổi.