Áp dụng thuế suất ATIGA: Cơ hội vàng cho doanh nghiệp Việt Nam

Đó là nhận định chung của các chuyên gia kinh tế cũng như các doanh nghiệp tại buổi toạn đàm "Biểu thuế nhập khẩu ưu đãi đặc biệt của Việt Nam để thực hiện Hiệp định thương mại hàng hóa ASEAN (ATIGA) giai đoạn 2015-2018 và cơ hội cho doanh nghiệp" do Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) tổ chức hôm 15/7.

Phát biểu tham luận tại buổi tọa đàm, ông Hà Duy Tùng - Phó Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế (Bộ Tài Chính) cho biết, theo biểu thuế nhập khẩu ưu đãi đặc biệt do Bộ Tài chính ban hành tại Thông tư 165/2014 có hiệu lực từ ngày 1/1/2015 thì có hơn 1.706 dòng thuế giảm về 0% vào năm 2018. 

Các mặt hàng được cắt giảm thuế tập trung vào các nhóm hàng như ô tô, xe máy, phụ tùng linh kiện ô tô xe máy, dầu thực vật, hoa quả nhiệt đới, đồ điện dân dụng như tủ lạnh, máy điều hòa, sữa và các sản phẩm sữa...

Theo nhận định của ông Tùng, thuế suất nhập khẩu giữa các nước ASEAN giảm 0% tạo thách thức trong kinh doanh nhưng cũng giúp doanh có cơ hội tìm kiếm thị trường các nước. Chính vì thế, không chỉ đẩy mạnh hoạt động kinh doanh trong thị trường nội địa, doanh nghiệp còn lên kế hoạch phát triển thị trường các nước. 

Cũng theo ông Tùng, khi Việt Nam bước vào giai đoạn cắt giảm thuế nhập khẩu sâu trong một số FTA thì mức thuế suất sẽ làm đa dạng hóa sản phẩm. Đối với những mặt hàng là nguyên liệu đầu vào cho gia công, chế biến phục vụ xuất khẩu sẽ được giảm chi phí, hạ giá thành, tăng sức cạnh trạnh, thúc đẩy và mở rộng thị trường xuất khẩu.

Theo đánh giá của đa số các doanh nghiệp tại buổi tọa đàm, việc tự do hóa thương mại trong ATIGA đã đem đến nhiều cơ hội cho các doanh nghiệp trong nước nhập khẩu nguồn nguyên liệu phong phú với giá rẻ hơn, nguồn thiết bị máy móc chất lượng tốt hơn sản xuất trong nước. 

Tuy nhiên, giai đoạn 2015-2018 sẽ có nhiều tác động mạnh đến hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp Việt Nam. Việc gỡ bỏ hàng rào thuế quan càng đến gần, tính chất tự do hóa kinh doanh thị trường sẽ đậm nét hơn, hàng rào kỹ thuật càng trở nên đa dạng, phức tạp hơn, cao hơn đối với các doanh nghiệp và hàng xuất khẩu Việt Nam. Chính vì vậy, các doanh nghiệp trong nước cần có sự chuẩn bị chu đáo nhằm cạnh tranh với hàng hóa nhập khẩu có mức giá ngày càng giảm.

Từ năm 2015, các Hiệp định thương mà Việt Nam cam kết nói chung và Hiệp định ATIGA nói riêng sẽ bước sang giai đoạn cắt giảm và xóa bỏ thuế quan sâu. Tới thời điểm năm 2018, khi 7% số dòng thuế trong ATIGA cắt giảm xuống 0% (trừ mặt hàng xăng dầu có lộ trình riêng), những ngành chịu tác động lớn nhất từ việc xóa bỏ thuế quan cao và sâu rộng bao gồm: ô tô, động cơ phụ tùng ô tô, xe máy, sữa và các sản phẩm chế biến từ sữa, bánh kẹo, thức ăn gia súc, sản phẩm nhựa, phôi thép, lốp ô tô, máy điều hòa, máy làm lạnh, vô tuyến, tàu thuyền.

Đáng lưu ý là sức ép từ hội nhập khu vực đã gõ cửa ngành ô tô trong nước. Chính phủ đã duy trì mức bảo hộ cao trong nhiều năm qua với chiến lược xây dựng một ngành công nghiệp ô tô trong nước có đủ sức cạnh tranh với khu vực. 

Thuế nhập khẩu ô tô nguyên chiếc đã được duy trì ở mức rất cao từ 100 - 150% trong vòng 2 thập kỷ qua để bảo vệ ngành công nghiệp ô tô trong nước. Thực hiện cam kết ATIGA thuế nhập khẩu ôtô đã bắt đầu cắt giảm từ năm 2012, cắt giảm xuống 70% vào năm 2012, 50% vào năm 2014 và sẽ cắt giảm hoàn toàn xuống 0% vào năm 2018. Điều đó có nghĩa là ngành công nghiệp ô tô Việt Nam còn rất ít thời gian để nâng cao năng lực cạnh tranh trước sức ép hiện hữu của các dòng xe nhập khẩu từ ASEAN khi thuế suất nhập khẩu ô tô nguyên chiếc xuống 0%. 

"Đây là một mối lo thực sự đối với dòng xe lắp ráp trong nước. Ngành công nghiệp Việt Nam đã hình thành được hơn 20 năm nhưng đến nay vẫn chưa thu được thành tựu gì đáng kể, chính vì vậy nếu ngành ô tô không chuẩn bị kỹ các biện pháp cho giai đoạn 2014-2018 thì việc xóa bỏ thuế suất theo cam kết ATIGA sẽ khiến ngành công nghiệp ô tô trong nước khó cạnh tranh về giá cả và chất lượng sản phẩm với các quốc gia trong khu vực khác", một đại diện doanh nghiệp cho biết.

Bên cạnh đó, ngành lắp ráp điện tử trong nước cũng đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức khi thuế suất ATIGA đối với nhóm hàng này được cắt giảm xuống 0% từ 2012. Mặt hàng máy tính nguyên chiếc với mẫu mã đẹp, giá thành thấp từ các nước ASEAN được nhập khẩu ồ ạt vào Việt Nam đã tạo ra ảnh hưởng không nhỏ đối với các doanh nghiệp trong nước. Phải nhập khẩu linh kiện, giá thành sản phẩm, các doanh nghiệp sản xuất lắp ráp khó có thể ngang bằng so với sản phẩm nhập khẩu nguyên chiếc. Từ đó, các doanh nghiệp phải chuyển hướng sản xuất kinh doanh, thu hẹp quy mô sản xuất. 

Thậm chí một số doanh nghiệp còn đứng trước nguy cơ phải ngưng sản xuất. Ngoài ra, do mức chênh lệch giữa sản xuất lắp ráp trong nước và sản phẩm nhập khẩu nguyên chiếc từ các nước ASEAN không lớn, một số nhà đầu tư nước ngoài trong ngành điện tử, CNTT ở Việt Nam đã sử dụng ưu thế này chuyển từ hình thức liên doanh sang 100% vốn sở hữu, chuyển từ sản xuất sang nhập khẩu và phân phối sản phẩm.

"Ngành dầu thực vật trong nước cũng đang bị hàng ngoại nhập chèn ép khiến thị phần tiêu thụ giảm mạnh, dẫn đến sản xuất ngưng trệ, gây lãng phí đầu tư. Điều đó cho thấy, hàng hóa trong nước đang chịu nhiều áp lực cạnh tranh trước xu hướng hàng ngoại ồ ạt tràn vào. Một trong những nguyên nhân khiến lượng dầu ăn nhập khẩu tăng nhanh là do mức thuế dành cho dầu thực vật tinh luyện và thô giảm lần lượt từ 5% và 3% xuống còn 0% đối với hàng hóa nhập khẩu từ các nước ASEAN", đại diện một doanh nghiệp cho biết.

Như vậy, khi thuế suất còn 0% sản phẩm các nước Asean có điều kiện vào Việt Nam, nhất là các nước có chi phí sản xuất thấp hơn Việt Nam. Đây cũng là thời điểm cạnh tranh khốc liệt về kinh doanh giữa sản phẩm nội - ngoại thì người tiêu dùng sẽ là người hưởng lợi nhiều nhất. Doanh nghiệp trong nước muốn người tiêu dùng tin tưởng, lựa chọn sản thì phải tìm cách tăng chất lượng, giảm giá thành.