Vĩnh Long: Khai thác khoáng sản trái phép "lấn" sông Cổ Chiên, dư luận bức xúc vì sao chưa bị xử lý?

Hơn 9 tháng chưa thể xử lý

Sau khi tiếp nhận đơn tố cáo của người dân, ngày 19/5/2021, Thanh tra Sở Tài nguyên và Môi trường (TN-MT) tỉnh Vĩnh Long phối hợp với Phòng TN-MT huyện Mang Thít, Long Hồ và UBND xã Mỹ An tiến hành khảo sát khu vực phần đất ông Nguyễn Văn Lịch thuê làm dự án. Kết quả kiểm tra có 1 xáng đang hoạt động bơm hút cát từ lòng sông Cổ Chiên lên phần đất của ông Lịch thuê.

Phần mặt nước bị đóng cọc, bơm bùn, đất, cát trái phép vào san lấp của ông Nguyễn Văn Lịch bị nhiều hộ dân xung quanh phản ánh.

Qua làm việc, ông Lịch cho biết: "Việc thực hiện dùng xáng hút bơm bùn, đất, cát từ lòng sông Cổ Chiên lên phần đất thuê để đắp bờ ao chưa được cơ quan có thẩm quyền cho phép (với tổng khối lượng khoảng 1.000m3)". Tại biên bản làm việc này, ông Lịch cam kết nếu còn vi phạm sẽ hoàn toàn chịu trách nhiệm trước pháp luật.

Theo ghi nhận, sau đó, việc bơm hút bùn, đất, cát... vẫn ngang nhiên diễn ra và tiếp tục bị người dân phản ánh. Ngày 2/6, Thanh tra Sở TN-MT tiếp tục phối hợp với Phòng TN-MT Mang Thít, UBND xã Mỹ An và Văn phòng Đăng ký Đất đai tỉnh Vĩnh Long tiến hành khảo sát, đo đạc lại phần đất thi công bơm hút bùn, đất, cát của ông Lịch thuê. Kết quả đo đạc, phần bùn, đất, cát ông Lịch bơm san lấp đê bao hơn 5.200m3.

Ngày 21/2, PV Doanh nghiệp Việt Nam có liên hệ với ông Nguyễn Hùng Phú - Trưởng phòng TN-MT huyện Mang Thít ghi nhận kết quả xử lý để trả lời cho người dân và doanh nghiệp nơi đây.

Ông Phú cho biết: "Đến nay, cơ quan chức năng chưa ra quyết định xử phạt hành chính đối với ông Nguyễn Văn Lịch. Bởi kết quả phân tích mẫu lần 1 là "Khoáng sản cát", sau khi công bố kết quả, ông Lịch đã có đơn đề xuất giám định lại. Kết quả phân tích mẫu lần 2 là "Sét pha xám nâu". Với kết quả này, UBND huyện họp và quyết định đưa mẫu tang vật đi giám định lần 3".

Theo ông Phú, Kết quả mẫu 2 lần giám định khác nhau nên khó áp dụng mức xử phạt, bởi cát và sét là áp dụng 2 điều khoản khác nhau của Nghị định 36. Đối với cát là bị phạt tiền từ 100-150 triệu đồng, còn nếu không phải là cát thì mức phạt từ 40-50 triệu đồng (đối với 2 mức phạt này trên đều phạt bổ sung là tịch thu toàn bộ tang vật và phương tiện vi phạm).

"Hiện đơn vị đang chờ kết quả lần 3 để làm căn cứ trình UBND tỉnh ra quyết định xử phạt. Bởi qua giám định phương tiện vi phạm có giá trị trên 100 triệu đồng, trong khi thẩm quyền của huyện chỉ xử phạt được mức vi phạm 50 triệu đồng”. Ông phú cho biết.

Như vậy, qua 2 lần tiến hành khảo sát, lập biên bản (ngày 19/5 và 2/6/2021) nhưng mãi đến 18/11/2021, Sở TN-MT Vĩnh Long mới tiếp nhận Quyết định trưng cầu giám định số 3557 của UBND huyện Mang Thít. Ngày 7/12/2021, Phòng TNKS, TNN & KTTV (Sở TN-MT) có kết luận trưng cầu giám định xác định: Khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường, khoáng sản là Cát.

Ngày 31/12/2021, tổ công tác kiểm tra hoạt động khai thác tài nguyên khoáng sản về bảo vệ môi trường đã công bố kết luận. Với kết luận này, ông Lịch hoàn toàn thống nhất. Tuy nhiên đến ngày 11/1, ông Lịch có đơn gửi UBND, Phòng TN-MT huyện Mang Thít để xin trưng cầu giám định lại tang vật vi phạm hành chính.

Về trường hợp chậm xử lý so với nhiều vụ bị lập biên bản trước đây, ông Phú giải thích: “Về tiến độ có kéo dài, trong đó có phần bị ảnh hưởng bởi dịch COVID-19. Đối với việc giám định lại mẫu tang vật thì đây là lần đầu tiên xảy ra ở huyện Mang Thít".

Thách thức dư luận

Trước đó, Doanh nghiệp Việt Nam phản ánh, kể từ khi được UBND huyện Mang Thít, tỉnh Vĩnh Long cho thuê khu đất tại ấp An Khương 1, xã Mỹ An, ông Nguyễn Văn Lịch vẫn để dự án trong tình trạng “treo” trong suốt thời gian dài, thay vì bị thu hồi theo quy định thì chính quyền huyện Mang Thít lại tiếp tục cho tồn tại. Năm 2019 ông Lịch bất ngờ cho 1 xáng hút bùn, đất, cát từ lòng sông lên phần đất thuê thực hiện dự án nuôi trồng thủy sản.

Thế nhưng dự án của ông Lịch bị nhiều người dân phản ánh, đã làm thu hẹp dòng sông, ảnh hưởng đến dòng chảy, cản trở giao thông ở khu vực này. “Nghiêm trọng hơn là một số phương tiện ra sông Cổ Chiên để hút cát bơm vào khu đất đang cho thuê để nuôi trồng thủy sản, sau đó chở đi bán”. Vì thế, nhiều người dân đã làm đơn tố cáo tập thể gửi đến cơ quan chức năng.

Như thách thức dư luận, hoạt động hút cát vẫn diễn ra ngày 25/6/2021, mặc dù trước đó, ngày 19/5/2021 ông Lịch đã cam kết ngừng hoạt động, thế nhưng không thấy vai trò giám sát của Phòng TN-MT huyện Mang Thít cũng như UBND xã Mỹ An tại thời điểm này.

Một trong những hộ dân, doanh nghiệp bị ảnh hưởng trực tiếp bởi hành vi khai thác khoáng sản trái phép để "lấn" sông Cổ Chiên của ông Lịch là Công ty TNHH MTV On Oanh (Công ty On Oanh), đây là đơn vị thực hiện Dự án “Nghiên cứu hoàn thiện công nghệ sản xuất phân bón vô cơ đa thành phần bằng công nghệ sử dụng khí nóng tạo hạt” ở Vĩnh Long được Quỹ đổi mới Khoa học và Công nghệ Quốc gia hỗ trợ hơn 20 tỷ đồng.

Trao đổi với PV Doanh nghiệp Việt Nam, ông Đặng Văn On, Giám đốc Công ty On Oanh bức xúc: “Sở TN-MT giao cho Phòng TN-MT huyện Mang Thít và UBND xã Mỹ An chịu trách nhiệm giám sát đối với việc thực hiện cam kết trên của ông Lịch. Tuy nhiên, hoạt động hút bùn, đất, cát từ lòng sông bơm vào dự án trên vẫn diễn ra hàng ngày, thách thức dư luận mà không một cơ quan chức năng nào đến kiểm tra, xử lý. Ai “chống lưng” để một dự án nhiều bất ổn, vi phạm như thế ngang nhiên tồn tại?”.

Kết quả kiểm tra, ông Lịch cũng thừa nhận có thực hiện việc bơm hút bùn, đất này để đắp đê bao ao cá, đã diễn ra khoảng 1 tháng, chỉ thực hiện vào ban ngày với khối lượng bơm khoảng 1.000m. Hoạt động này chưa được cơ quan có thẩm quyền cho phép. Ông Lịch cũng đã cam kết ngưng hoạt động kể từ ngày 28/5/2021.

Vụ việc này sau đó được giao Phòng TN-MT huyện Mang Thít và UBND xã Mỹ An chịu trách nhiệm giám sát đối với việc thực hiện cam kết trên. Tuy nhiên đến nay vẫn chưa có kết quả xử lý thỏa đáng cho người dân, doanh nghiệp địa phương.

Tác động môi trường

Trao đổi với phóng viên về dự án này, ông Nguyễn Hữu Thiện- Chuyên gia độc lập về hệ sinh thái Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) nhận định: Dự án này rõ ràng có tính chất là một dự án lấn sông, cản trở dòng chảy, có dấu hiệu vi phạm nhiều luật như: Luật tài nguyên nước, Luật Bảo vệ môi trường, Luật Phòng chống thiên tai.

Dự án "lấn" sông Cổ Chiên này được cho là cản trở dòng chảy, có dấu hiệu vi phạm pháp luật.

Ông Nguyễn Hữu Thiện cho biết, sông Cổ Chiên là một nhánh chính của sông Cửu Long, được định nghĩa là Nguồn nước liên quốc gia và là Lưu vực sông liên tỉnh theo Khoản 7, Điều 2 và Khoản 9, Điều 2, của Luật Tài nguyên nước. Hành vi lấn sông, tạo chướng ngại, cản trở thoát lũ, lưu thông nước là hành vi bị nghiêm cấm theo Khoản 4, Điều 9; Việc khai thác cát trái phép ở đây cũng là hành vi bị cấm tại Khoản 5, Điều 9 của luật này.

“Hành vi lấn sông cũng là hành vi cải tạo bãi sông có thể gây ra nguy cơ sạt lở ở vùng lân cận, ảnh hưởng xấu đến sự ổn định bờ, bãi sông vùng lân cận thì phải chịu sự điều chỉnh của Điều 63, Luật tài nguyên nước. Theo khoản 2, Điều 48 của luật này không cho phép việc khai thác tài nguyên nước phục vụ nuôi trồng thủy sản, cũng không được phép cản trở dòng chảy”, chuyên gia Nguyễn Hữu Thiện phân tích.

Còn theo Khoản 1, Điều 29, Luật Bảo vệ môi trường, dự án này thuộc nhóm phải đánh giá sơ bộ tác động môi trường liệt kê tại Mục 3, Khoản 3, Điều 28. Với diện tích dự án lấn sông đến 65.781m2, tức là lớn hơn 1ha thì thuộc diện dự án phải đánh giá tác động môi trường như quy định tại Cột 1, Mục 13, Phục lục II, Nghị định 40/2019/NĐ-CP. Hành vi lấn chiếm bãi sông, tạo vật cản, cản trở dòng chảy, khai thác trái phép cát sỏi, gây sạt lở bờ sông bị nghiêm cấm tại Khoản 4, Điều 12, của Luật Phòng chống thiên tai.

“Cần đặc biệt lưu ý, vào những năm lũ lớn, sông Cổ Chiên cần được thông thoáng để thoát lũ. Việc lấn sông này cũng làm thay đổi hướng dòng chảy làm gia tăng sự va đập dòng chảy vào bờ bên kia và đổi hướng dòng chảy ở phía hạ lưu. Trong trường hợp này, Cồn Phú Đa có thể bị đe dọa sạt lở ở phía đầu cồn. Ngoài ra, hành vi khai thác cát lòng sông trái phép của dự án này làm cho đáy sông sâu hơn và gây gia tăng sạt lở bờ sông. Một dự án như thế cần phải được xem xét cẩn thận về khía cạnh pháp lý và tác động để không tạo ra một tiền lệ xấu cho hệ thống sông Cửu Long, mạch máu của ĐBSCL”, Thạc sĩ Nguyễn Hữu Thiện nhấn mạnh.