Bảy ngày ở xứ thần tiên Israel

Từ Sài Gòn muốn sang Tel Aviv, thủ phủ của Israel thì phải sang Bangkok của Thái Lan để đáp chuyến bay dài 11 giờ 20 phút của hãng hàng không quốc gia Israel mang cái tên khá lạ: El Al. Chúng tôi được dặn dò rất kỹ: Phải đến sớm ít nhất hai tiếng đồng hồ, tuyệt đối không được khóa hành lý vì đằng nào họ cũng sẽ mở tất cả ra kiểm tra từng món một. Không khí còn ngột ngạt hơn khi trước cửa ra máy bay, hành khách phải xếp hàng dài để… hỏi cung lần nữa. “Có biết ai ở Israel không? Có mang theo vũ khí không? Có nhờ ai xếp hành lý không? Có đi quốc gia châu Phi nào không…”. Một đống thiết bị hiện đại được dùng để dò qua dò lại hộ chiếu, một mớ cuộc điện đàm bằng ngôn ngữ Hebrew để hỏi ý kiến cho từng trường hợp, ấn tượng “xin visa Israel không khó” trước đó tan biến và không khí trở nên hơi căng thẳng, tất cả những lời can gián lo ngại khi nghe kế hoạch đến Israel vụt hiện về. Nhưng rồi cuối cùng chúng tôi cũng lên máy bay - một chiếc máy bay cũ nhất trên đời, tối lù mù và ai dòm cũng lom lom đáng sợ…

Tòa nhà nào cũng có hầm trú bom

Đến Tel Aviv, lại thêm một đợt hỏi han cẩn thận nữa. Và để chừa đường cho khách còn được đi những nước “ghét” Israel sau này, hải quan không đóng dấu vào hộ chiếu mà cấp một giấy thông hành riêng. Đường từ sân bay về toàn xe của Nhật, của Hàn, hóa ra sau dự án xe hơi điện thất bại, người Israel không phát triển ngành công nghiệp ô tô nữa, dẫu rằng họ là quốc gia tỉ lệ kỹ sư trên đầu người cao nhất thế giới. Mùa đông xứ Trung Đông hơi lành lạnh, ngoài phố ngăn nắp với những khu nhà màu vàng nâu vuông bằng sắc cạnh trông hơi thô, thiếu tinh tế nhưng có vẻ rất tiện dụng để chống nóng và chống lạnh. Người dẫn đường bảo: “Nếu nghe ai đó nói về sự mất an toàn ở Israel thì đừng lo, ở đây tuyệt đối an toàn, không có chiến tranh ở đây đâu”.

Khách sạn nhỏ nằm cạnh bờ biển - một phần của Địa Trung Hải, ở giữa làn phân cách là hàng chà là thẳng tắp. Phía dưới là từng bụi, từng bụi cây hương thảo - loại cây gia vị lừng danh rose marry được phương Tây dùng để ướp thịt ngon nhất trên đời, chen lấn thỉnh thoảng có mấy bụi nha đam mọc lẩn khuất trong những cây cam trĩu quả. Thế nhưng chúng tôi được cảnh báo không được hái, phạt nặng lắm. Hít thở một hơi thật dài, nghe thoảng mùi thơm của cây gia vị, xen cái mằn mặn của biển và thấy lòng bình yên trong tiếng nhạc khe khẽ phát trên đài. Chúng tôi cảm thấy yên tâm khi tiếp tân khách sạn bảo: “Hầm trú bom ở phía dưới, tất cả tòa nhà đều có hầm trú bom. Nhưng chưa bao giờ chúng tôi phải dùng tới vì đây là một xứ sở bình an”.

Gặp ba ông chủ Viber tưởng ba chàng thất nghiệp

Có nhiều loại tour ở Israel. Chọn tour khởi nghiệp, khách được đưa đến trung tâm “Quốc gia khởi nghiệp” - trung tâm phi lợi nhuận do chính tác giả của quyển sách lừng danh này sáng lập. Trung tâm nằm trên tầng một của căn chung cư cũ, không hoành tráng như tưởng tượng nhưng lại là nơi kết nối chính hầu hết công ty khởi nghiệp của đất nước này. “Nhà đầu tư giàu nhất thế giới Warren Buffett nói rằng nếu đến Trung Đông tìm dầu mỏ thì đừng ghé Israel nhưng nếu muốn tìm những bộ óc giỏi nhất, những ý tưởng kinh doanh độc đáo nhất thì Israel là lựa chọn hoàn hảo nhất” - cô hướng dẫn ở trung tâm này bắt đầu câu chuyện. Và câu chuyện kéo dài trong suốt hành trình du lịch, đi qua những mảnh ghép huyền bí nhất tưởng chừng như ở xứ thần tiên.

Đây là thủ phủ của Viber - ứng dụng nhắn tin di động trị giá gần 1 tỉ đôla. Ba người sáng lập dành thời gian ra tiếp khách, xuề xòa và gần gũi đến mức ra đường không ai nghĩ rằng họ là những ông chủ giàu nứt đố đổ vách. “Ở đây chúng tôi sợ nhất là mặc đồ trịnh trọng, lâu lâu lại có đoàn khách đến mặc đồ lộng lẫy làm chúng tôi hoảng sợ” - anh giám đốc phát triển sản phẩm mặc một cái áo thun tùm lum hình vẽ cũ sờn, đi đôi dép kẹp cười bảo. Rồi anh bảo lát nữa sang thăm những vườn ươm khởi nghiệp, nhớ xem các bạn trẻ chưa có gì ngoài một kế hoạch thay đổi thế giới sẽ khác chúng tôi thế nào…

Quả thật đến những khu làm việc chung của những người trẻ khởi nghiệp, thấy những tỉ phú và những anh chàng vừa được giải ngũ sau ba năm đi lính bắt buộc chẳng khác gì nhau. Họ ngồi quanh bàn, dán mắt vào màn hình hay nửa nằm nửa ngồi trên những chiếc ghế lười bằng đệm để trao đổi các ý tưởng giữa nhiều công ty với nhau một cách thoải mái. Ai cũng đang thực hiện những dự án để “giải quyết những vấn đề đau đầu của xã hội”: Một chàng 26 tuổi đang làm hệ thống cho phép người dùng xem hình trên mạng mà xuất hiện câu hỏi: “Trời cái áo đẹp quá, không biết mua ở đâu?” chỉ cần đưa chuột vào, hệ thống sẽ tự kết nối với dữ liệu của tất cả hãng thời trang và nhà bán lẻ để đưa ra hướng dẫn; một người 33 tuổi vừa bán xong công ty chuyên hẹn lịch gặp bác sĩ trên toàn nước Mỹ thì đang làm một ứng dụng mới cho phép người dùng có thể thử giày trực tuyến khi phát hiện ai cũng sợ mua giày online vì không vừa chân; một anh chàng khác thì đã tạo ra phiên bản thử nghiệm của đôi giày có gắn chíp tự phát hiện tình trạng mất cân bằng của người già sắp té để ra lệnh kéo ngược chiếc giày còn lại ra phía sau để người mang không bị té; công ty nọ thì vẽ những nhân vật hoạt họa có khả năng hướng dẫn sử dụng những trang web vốn ngày càng nhiều thông tin, nhiều chữ không ai muốn đọc… Tất cả những điều tưởng chừng phi thực tế nhất, thần tiên nhất đều được họ nghĩ ra và tìm cách biến nó thành hiện thực, để sau đó bán cho các nhà đầu tư trên thế giới với giá vài triệu, vài chục triệu hoặc vài trăm triệu đôla Mỹ.

Nhiều nghề lạ

Israel nhỏ xíu. Toàn bộ lãnh thổ nhỏ hơn một tỉnh xứ mình. Toàn bộ dân số ít hơn Sài Gòn. Nhưng họ sống theo tiêu chuẩn châu Âu, tức là lương cao như Mỹ và giá sinh hoạt đắt đỏ khủng khiếp. Bên cạnh một cái lồng sắt rất lớn đặt trên vỉa hè để mọi người cho tất cả chai nhựa, túi nylon vào nhằm bảo vệ môi trường là những người da đen cần mẫn dắt cả một đàn bốn, năm con chó đi dạo. Mới hay ở Israel có nhiều nghề lạ, mà đa phần là người gốc Phi sang làm, chẳng bù cho thời xưa toàn bộ người Do Thái đều bị thế giới xa lánh và không cho đụng chạm vào đồ ăn vì sợ ô uế, không cho học hành mà chỉ được làm nô lệ…

Có nhiều loại tour ở Israel: Tour hành hương đi thăm thánh địa Jerusalem - nơi mà trước khi châu Mỹ được phát hiện thì là trung tâm của trung tâm thế giới, hiện vẫn còn lưu giữ những vật phát tích của đạo Công giáo như núi Sọ, nơi mà chúa Giêsu bị đóng đinh, phiến đá dùng để tẩn liệm hay hang trên núi quàn xác trước khi Người sống lại; không thăm đền Jerusalem thì có thể ghé bức tường Than khóc của người Do Thái, nơi mà truyền kỳ kể về việc danh thủ Maradona đến cầu nguyện và giành chức vô địch World Cup Mexico 1986 bằng “bàn tay của Chúa”…