Biên cương trong sương trên cao

Bùi Thị Hương Giang, nhân viên Ngân hàng Chính sách xã hội tỉnh Lào Cai, khoe cuốn sổ thông hành dày đặc con dấu của hai nước, và nói: “Hầu như tuần nào bọn em cũng qua Trung Quốc đi chợ Hà Khẩu”.

Chúng tôi đứng bên cầu biên giới, nhìn qua nước láng giềng khổng lồ phía bắc Việt Nam. Những dòng người thong thả qua lại, tay xách trĩu hàng. Cuộc chiến biên giới đã lùi xa, những ký ức đẫm máu chẳng hề đọng lại trong những người trẻ như Giang và bạn bè cô, vốn sinh ra sau thời điểm đó. Thành phố miền biên viễn nay san sát trụ sở, cửa hàng, nhà cao tầng, người người hối hả. Ô tô biển trắng nườm nượp dạo phố. Ga xe lửa chen chúc từng đoàn khách du lịch ngược xuôi. Những quán ăn sáng đèn thâu đêm văng vẳng tiếng nói cười, tiếng cụng ly mời rượu… Khó có thể tưởng tượng hơn 34 năm trước, nơi này hầu như đã bị hủy diệt hoàn toàn sau cuộc rút lui của quân xâm lược Trung Quốc.

Đó cũng là cảm giác của nhiều người khi đến vùng chiến địa khốc liệt gần 60 năm trước tại thành phố Điện Biên Phủ. Đồi A1, mà người Pháp gọi Eliane 2, là điểm hành hương khó người Việt nào có thể bỏ qua. Di tích ấn tượng nhất nơi đây là hố bộc phá khổng lồ từng thổi bay một đại đội lính lê dương, và sóng xung kích làm choáng váng đại bộ phận quân Pháp, mở đường cho bộ đội xung phong. 960 kg chất nổ đã được chuyển qua đường hầm mà quân ta đã miệt mài đào trong suốt 14 ngày, dưới sự chỉ huy của đội trưởng Nguyễn Phú Xuyên Khung. Tuy nhiên, cũng như tại hầm chỉ huy của tướng Pháp Christian de Castrise, nay được quây rào và lắp mái che, trông như một kho chứa hàng, thật vất vả để du khách có thể hình dung diễn tiến bi hùng của trận đánh làm rung chuyển thế giới này.

Chiều đầu đông, Mường Thanh lặng thinh. Sương và khói hương lãng đãng từ bia tưởng niệm những người đã ngã xuống, vì Việt Nam. Mảnh đất này từ lâu đã im tiếng súng.
Điện Biên Phủ là điểm khởi đầu và Lào Cai là nơi kết thúc chuyến đi qua các tỉnh biên giới Tây Bắc của chúng tôi. Đối với những người lần đầu qua vùng đất này, hành trình 280km đã định nghĩa lại một loạt khái niệm.

Đường bộ, tức là đèo dốc liên miên bất tuyệt với những đoạn xóc nảy kinh người. Đèo là những con đường hẹp ngoằn ngoèo giữa núi đá dựng đứng và vực sâu hun hút dài hàng trăm cây số. Sương, là một màu trắng sữa quánh đặc trong vài ba mét không nhìn thấy gì. Sông, là Đà giang mênh mang âm trầm hùng tráng. Ruộng lúa, là những bậc thang đầy mê hoặc thoai thoải bám theo sườn núi. Lái xe, là thiếu tá Lợi của Biên phòng Điện Biên hay thiếu úy Điệp của Biên phòng Lai Châu. Theo tôi, lính biên phòng vùng biên cương phía Bắc là những tay lái giỏi nhất Việt Nam. Lạnh lùng và nhẹ nhàng, các anh hầu như không giảm chân ga ngay ở những “cùi chỏ” hiểm trở nhất, trong khi khách miền xuôi toát hết mồ hôi bất chấp nhiệt độ bên ngoài chỉ trên dưới 10 độ C