Tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với đồ uống có thể làm giảm doanh thu 24 ngành nghề

Bộ Tài chính đã công bố dự thảo Luật TTĐB (sửa đổi) và dự kiến sẽ trình Quốc hội thông qua vào tháng 5/2025. Bộ Tài chính đề xuất tăng thuế TTĐB đối với sản phẩm rượu, bia, và bổ sung mặt hàng nước giải khát có đường vào đối tượng chịu thuế TTĐB.

Theo đó, dự thảo đề xuất tăng thuế suất theo lộ trình tăng liên tục hàng năm đến năm 2030 đối với mặt hàng rượu, bia và bổ sung mặt hàng nước giải khát theo tiêu chuẩn Việt Nam có hàm lượng đường trên 5g/100ml vào đối tượng chịu thuế TTĐB.

Dự thảo đưa ra 2 phương án. Phương án 1, thuế TTĐB với mặt hàng bia, rượu trên 20 độ sẽ tăng từ năm 2026 lên 70%; 2027 là 75% và tăng liên tiếp mỗi năm 5% cho đến năm 2030 lên 90%. Đối với rượu dưới 20 độ sẽ tăng lên 40% vào năm 2026 và tăng liên tiếp mỗi năm 5% cho đến 60% vào năm 2030.

Phương án 2, thuế TTĐB với bia và rượu trên 20 độ sẽ tăng lên 80% vào năm 2026 và mỗi năm tăng 5% lên đến 100% vào năm 2030. Đối với rượu dưới 20 độ sẽ tăng 50% vào năm 2026 và mỗi năm tăng 5% cho đến 70% vào năm 2030. Hiện Bộ Tài chính đang nghiêng về phương án 2.

Đánh giá về tác động đối với doanh nghiệp nói riêng và toàn bộ nền kinh tế nói chung, bà Nguyễn Minh Thảo - Trưởng ban Nghiên cứu môi trường kinh doanh và năng lực cạnh tranh, Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) đã đưa ra những con số nghiên cứu rất cụ thể từ CIEM.

Cụ thể, nếu tính toán theo mức thuế suất 10% đối với mặt hàng rượu, bia và nước giải khát, năm đầu tiên, nguồn thu từ thuế TTĐB sẽ tăng. Nhưng bắt đầu từ năm thứ hai, nguồn thu bắt đầu giảm.

“Nếu lấy số liệu năm 2022, chúng tôi cũng tính toán rằng, nguồn thu từ việc tăng thuế này sẽ giảm 0,5% từ năm thứ hai (tức giảm 5,5 nghìn tỷ). Kéo theo doanh thu của ngành sản xuất nước giải khát và 24 ngành nghề liên quan. Đồng nghĩa với việc, thuế thu nhập doanh nghiệp sẽ giảm khoảng 3,38 nghìn tỷ đồng”, bà Thảo nhận định.

Trước 2 phương án tăng thuế cao đối với mặt hàng rượu, bia trên, theo bà Thảo, ban soạn thảo chưa đánh giá được hết các tác động, báo cáo đánh giá tác động đối với doanh nghiệp. Ban soạn thảo mới chỉ đề cập tới con số tăng thu ngân sách mà chưa có các đánh giá định lượng mức độ ảnh hưởng, tác động cụ thể tới giảm sản lượng, doanh thu của doanh nghiệp là bao nhiêu.

Đồng thời, ban soạn thảo cũng chưa đưa ra được đánh giá về ảnh hưởng tới lao động, an sinh xã hội như thế nào. Tác động tới các ngành hàng liên quan trong chuối cung ứng, dịch vụ ra sao.

Theo bà Thảo, nếu áp dụng 10% thuế đối với nước giải khát có đường, thì hệ số co giãn của người lao động trong lĩnh vực này giảm xuống 1,03%. Điều này có nghĩa, quy mô sản xuất của các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh nước giải khát có đường sẽ bị giảm đáng kể.

“Một cách chi tiết hơn, đối với tác động toàn nền kinh tế, với việc áp dụng 10% thuế đối với nước giải khát có đường, sẽ tác động tới 24 ngành nghề. Nếu tính theo GDP năm 2022, GDP của nền kinh tế sẽ giảm 0,5% (khoảng 27,8 nghìn tỷ).

Điều này cũng kéo theo doanh thu của ngành sản xuất nước giải khát và 24 ngành nghề liên quan giảm khoảng 3,38 nghìn tỷ đồng tiền thuế cho ngân sách Nhà nước. Chúng tôi ước tính giảm 3,2 nghìn tỷ đồng bắt đầu ngay sau khi áp dụng thuế TTĐB đối với nước giải khát có đường”, bà Thảo cho biết.

Cũng theo Trưởng ban Nghiên cứu môi trường kinh doanh và năng lực cạnh tranh, CIEM, trong Dự thảo Luật thuế TTĐB (sửa đổi), Bộ Tài chính chỉ nói mục đích của dự thảo là tăng nguồn thu, điều tiết người tiêu dùng, điều tiết về thu nhập nhưng lại không có con số định lượng cụ thể là bao nhiêu và như thế nào. Đây mới chỉ là nghiên cứu mang tính sơ bộ.

“Nếu áp dụng 10% thuế TTĐB sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến lao động trong các doanh nghiệp, giảm khoảng 2.000 lao động. Chúng tôi đang đề xuất mức thuế là 5%. Nếu áp theo mức thuế này, năm đầu tiên nguồn thu tăng, năm thứ hai bắt đầu có suy giảm nhưng ở mức độ nhỏ hơn, phù hợp hơn với bối cảnh của doanh nghiệp hiện nay”, bà Thảo nói.