Đi tìm 'Doraemon' cho trẻ em Việt trên môi trường số

Không gian số đầy rẫy hiểm nguy

Khảo sát của UNICEF năm 2022 cho thấy 82% trẻ em Việt Nam từ 12-13 tuổi sử dụng internet hàng ngày, và con số này tăng vọt lên 93% ở lứa tuổi 14-15. Trong khi đó, Bộ Lao động - Thương binh & Xã hội (nay được sáp nhập vào Bộ Nội vụ) ghi nhận thời gian trẻ dùng mạng xã hội có thể lên tới 5-7 giờ mỗi ngày.

Tại tọa đàm “Sáng tạo nội dung và Trách nhiệm bảo vệ trẻ em trên không gian số” diễn ra chiều 4/8 tại Hà Nội, các chuyên gia đã cùng mổ xẻ bài toán nan giải này và đưa ra những giải pháp thiết thực.

Ông Nguyễn Lâm Thanh - Phó Chủ tịch Hội Truyền thông số Việt Nam, Tổng giám đốc TikTok Việt Nam cho biết, các nền tảng lớn như YouTube, Facebook hay TikTok đều có lượng người dùng tại Việt Nam đạt tới 100 triệu giờ sử dụng mỗi ngày. Sức ảnh hưởng khổng lồ này tác động mạnh mẽ đến nhận thức của mọi người, đặc biệt là trẻ em.

"Với 'sức đề kháng' và khả năng phân biệt đúng sai còn hạn chế, trẻ rất dễ bị cuốn vào các trào lưu tiêu cực và trở thành nạn nhân của các mối nguy trên mạng", ông Thanh nhấn mạnh.

Nghịch lý nằm ở chỗ, dù nhu cầu rất lớn, nội dung số dành riêng cho trẻ em tại Việt Nam vẫn còn thiếu, phân tán và chưa phong phú. Nhiều sản phẩm không phù hợp độ tuổi, thiếu định hướng giáo dục, trong khi các nhà sáng tạo nội dung lại thiếu một môi trường để hợp tác và nhận hỗ trợ chuyên môn.

Trách nhiệm của người sáng tạo

Đứng trước thực trạng đó, trách nhiệm của những người trực tiếp tạo ra nội dung đóng vai trò quan trọng. Nghệ sĩ ưu tú Trịnh Lâm Tùng, người có nhiều tâm huyết với phim hoạt hình cho rằng, ranh giới giữa một nội dung hấp dẫn và một nội dung giáo dục rất mong manh, đòi hỏi sự cẩn trọng và cái tâm của người làm nghề.

Lấy ví dụ từ bộ phim hoạt hình kinh điển "Doraemon" của Nhật Bản, ông Tùng phân tích: "Nobita là một nhân vật có nhiều điểm yếu nhưng chúng ta vẫn đồng cảm, và Doraemon trở thành người bạn mà mọi trẻ em ao ước. Tác phẩm không giật gân nhưng lại chứa đựng giá trị văn hóa, lối sống của Nhật Bản và được cả thế giới đón nhận. Đó chính là sức mạnh của một IP (sản phẩm sở hữu trí tuệ) thành công".

Theo ông Tùng, mỗi tác phẩm cần trả lời câu hỏi: sau khi xem xong, trẻ sẽ đọng lại điều gì? Đó phải là một hình ảnh đẹp, một bài học nhân văn.

"Chúng ta đang thiếu những nhân vật đồng hành cùng trẻ em để giải quyết các vấn đề như bắt nạt. Tôi luôn khao khát Việt Nam có những IP như vậy, và để làm được, cần sự chung tay của cả một mạng lưới", ông Tùng trăn trở.

Bên cạnh việc tạo ra nội dung chất lượng, một giải pháp đột phá khác được đưa ra là thay đổi tư duy từ bảo vệ thụ động sang trao quyền chủ động cho trẻ.

Bà Phan Thị Kim Liên - Quản lý kỹ thuật Bảo vệ trẻ em từ World Vision International tại Việt Nam, cho rằng cần giáo dục kỹ năng số để giúp trẻ đạt đến sự "trưởng thành số".

"Tư duy này vượt qua việc chỉ bảo vệ trẻ khỏi rủi ro, mà chủ động trao quyền để các em trở thành những công dân số tự tin và có trách nhiệm. Vấn đề không còn là cấm đoán thời gian sử dụng mạng, mà là hướng dẫn các em tận dụng công nghệ một cách hiệu quả, sáng tạo. Chúng ta cần nhìn nhận trẻ em không chỉ là người dùng mà còn là người tham gia sáng tạo nội dung, là đối tác thực sự trong hành trình này", bà Liên khuyến nghị.

Để hiện thực hóa những nỗ lực này, ông Nguyễn Lâm Thanh khẳng định cần có sự chung tay của toàn xã hội, từ việc phổ biến rộng rãi các công cụ an toàn có sẵn trên nền tảng đến việc xây dựng những tuyến nội dung có ích về văn hóa, đạo đức, lối sống.

Việc biến Internet thành công cụ giúp trẻ tiến bộ thay vì một mối nguy hiểm là một hành trình dài. Nhưng với sự chung tay của các nhà sáng tạo có tâm, các chuyên gia và sự hỗ trợ từ các nền tảng, một tương lai số an toàn và giàu tính giáo dục cho trẻ em Việt Nam là hoàn toàn có thể.

Sáng kiến thành lập và ra mắt "Mạng lưới Sáng tạo Nội dung số vì trẻ em" ngày 4/8 sẽ góp phần tạo ra những 'trend' tích cực trên không gian mạng với hệ sinh thái sáng tạo tích cực, an toàn và nhân văn cho trẻ em.