Khoa học công nghệ mang lại lời giải cho các bài toán y tế lớn

Tiến sĩ Nguyễn Ngô Quang, Cục trưởng Cục Khoa học Công nghệ và Đào tạo, Bộ Y tế.

Áp lực lớn lên hệ thống y tế

Phát biểu tại tọa đàm “Bước tiến trong phát hiện, chẩn đoán và điều trị bệnh” thuộc Tuần lễ VinFuture 2025 ngày 3/12, Tiến sĩ Nguyễn Ngô Quang, Cục trưởng Cục Khoa học Công nghệ và Đào tạo, Bộ Y tế cho biết, năm 2025 đánh dấu 1 thời điểm đầy biến động của y tế toàn cầu. “Tỷ lệ mắc các bệnh không lây nhiễm như ung thư, tiểu đường, tim mạch tiếp tục gia tăng mạnh tại nhiều khu vực. Các bệnh truyền nhiễm mới nổi gây áp lực lên hệ thống y tế, nhất là trong bối cảnh biến đổi khí hậu làm gia tăng nguy cơ dịch bệnh. Tình trạng kháng kháng sinh đang tiến dần đến mức báo động, đe doạ đảo ngược nhiều thành tựu y học trong nhiều thế kỷ vừa qua” - ông Quang nói.

Cùng với đó, sự chênh lệch về tiếp cận dịch vụ y tế giữa các quốc gia và nhóm dân cư ngày càng rõ rệt cũng đặt ra yêu cầu tìm ra các giải pháp y tế chính xác, hiệu quả và bền vững.

Tuy nhiên, trong bức tranh u ám đó, sự xuất hiện của công nghệ số, trí tuệ nhân tạo, công nghệ gen và vật liệu sinh học đã tạo ra những “cơ hội chưa từng có” trong chẩn đoán và điều trị bệnh.

Công nghệ mang tới nhiều cơ hội cho bệnh nhân

Tại tọa đàm, các diễn giả - nhà khoa học đã trình bày nhiều ý tưởng, đem lại các giải pháp cho những vấn đề y khoa nan giải trong thực tế.

GS. Ana Belen Elgoyhen Đại học Buenos Aires, Hội đồng Nghiên cứu Khoa học và Kỹ thuật Quốc gia (Argentina) đem tới liệu pháp gen để chữa bệnh mất thính lực, vốn ảnh hưởng tới 1,5 tỷ người trên thế giới theo ước tính của WHO và tạo ra áp lực chi phí điều trị hàng năm lên tới 980 tỷ USD.

Giáo sư Pascale Cossart, FRS Viện Pasteur Paris (Pháp).

 

Theo giáo sư Pascale Cossart, kháng kháng sinh được coi là một trong những mối đe dọa sức khỏe toàn cầu lớn nhất hiện nay. Tỷ lệ tử vong là 1,91 triệu ca/người và tăng 70% ở người 70 tuổi. Hiện tượng này có xu hướng gia tăng ở trẻ nhỏ. Năm 2019, có 4,95 triệu người tử vong liên quan đến kháng sinh, trong đó có 1,26 triệu ca tử vong trực tiếp từ kháng sinh. Nếu không có biện pháp can thiệp, ước tính đến năm 2050, siêu vi khuẩn kháng thuốc có thể gây ra hàng triệu ca tử vong mỗi năm, vượt qua cả bệnh ung thư.

Liệu pháp thực khuẩn thể được coi là một giải pháp trong cuộc chiến chống lại kháng kháng sinh. Thực khuẩn thể có tính đặc hiệu cao đối với từng loài vi khuẩn cụ thể. Chúng tự nhân lên (tăng số lượng) ngay tại vị trí nhiễm trùng và tiêu diệt mục tiêu mà không làm hại đến các vi khuẩn có lợi trong cơ thể. Với những tiến bộ trong công nghệ sinh học (giống như cách liệu pháp tế bào CAR-T được tùy chỉnh cho ung thư), liệu pháp thực khuẩn thể đang có nhiều hứa hẹn sẽ được áp dụng rộng rãi hơn trong tương lai gần.

Cũng bàn về tác dụng của thực khuẩn thể, GS. Chuanbin Mao, Đại học Trung văn Hồng Kông (Trung Quốc) đã mang tới thông tin về việc sử dụng liệu pháp này trong chẩn đoán và điều trị chữa ung thư. Công nghệ hiện đại cho phép chúng ta thay đổi, điều chỉnh gen mã hóa protein hoặc peptide bên ngoài thành (vỏ) của thực khuẩn thể. “Khi khối u phát triển, một số tế bào ung thư (CTC) tách ra và di chuyển vào máu. Thực khuẩn thể có thể được biến đổi để các CTC trong máu bám dính vào, cho phép tách CTC ra khỏi mẫu máu để phân tích kết quả, xác định loại ung thư và giai đoạn bệnh từ chỉ 1ml máu của bệnh nhân” - ông Mao giải thích.

Hơn nữa, thực khuẩn thể có thể ngăn chặn sự hình thành mạch máu mới nuôi dưỡng khối u (anti-angiogenesis), làm giảm kích thước khối u trong điều trị bệnh.

Trong lĩnh vực phẫu thuật chỉnh hình, GS Trần Trung Dũng Hệ thống Y tế Vinmec (Việt Nam) đã mang tới thông tin về việc sử dụng kỹ thuật in 3D trong điều trị ung thư xương cho bệnh nhân tại Việt Nam.

Đánh giá rất cao những nội dung được lựa chọn cho tọa đàm, Tiến sĩ Nguyễn Ngô Quang cho biết đây đều là những hướng nghiên cứu trọng điểm mà ngành Y tế Việt Nam đang ưu tiên tiếp cận và ứng dụng. Ông kỳ vọng, tọa đàm sẽ mở ra cơ hội hợp tác sâu rộng, giữa Việt Nam và các viện nghiên cứu, trường đại học, bệnh viện hàng đầu thế giới, giúp Việt Nam tiếp cận các công nghệ tiên tiến, triển khai nghiên cứu chung, và mang những tiến bộ khoa học đến gần hơn với người bệnh Việt Nam.