Kinh nghiệm điều hành quỹ đầu tư mạo hiểm: Bài học chiến lược từ Ngân hàng ADB

Một trong những bài học quan trọng nhất về phân bổ nguồn lực là không nên đầu tư rải rác. Theo đại diện ADB, nguồn vốn là hữu hạn, do đó thay vì cố gắng hỗ trợ số lượng lớn các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs), quỹ đầu tư nên tập trung nguồn lực vào nhóm "Gazelles" - những doanh nghiệp có tốc độ tăng trưởng phi mã.

Nghiên cứu của ADB chỉ ra một con số ấn tượng: nhóm Gazelles chỉ chiếm khoảng 1% tổng số doanh nghiệp nhưng lại tạo ra tới 40% lượng việc làm mới. Đặc điểm của nhóm này là khả năng mở rộng quy mô nhanh chóng, có tiềm năng xuất khẩu và vươn ra toàn cầu.

Để vận hành quỹ thành công, việc xác định đúng đối tượng đầu tư là yếu tố sống còn. Ông Samuel Ang đã đưa ra các "tín hiệu" cụ thể để nhận diện những doanh nghiệp đáng để rót vốn.

Thứ nhất, đó là doanh nghiệp sở hữu công nghệ lõi, ưu tiên các lĩnh vực như AI, bán dẫn, hạ tầng xanh, xử lý năng lượng hoặc chất thải. Các mô hình nhượng quyền thương mại đơn thuần như quán cà phê thường không nằm trong danh mục ưu tiên này.

Thứ hai, về tài sản trí tuệ, doanh nghiệp cần nắm giữ các bằng sáng chế thay vì chỉ hoạt động dựa trên giấy phép kinh doanh thông thường.

Thứ ba, đây là các doanh nghiệp đang giải quyết vấn đề vĩ mô. Các startup mục tiêu phải giải quyết được những bài toán hạ tầng mang tính hệ thống (ví dụ: ô nhiễm môi trường). Nếu giải pháp của họ thành công ở một thành phố, nó phải có khả năng nhân rộng sang các địa phương hoặc quốc gia khác.

Cuối cùng là về kinh nghiệm và nguồn nhân lực. Theo kinh nghiệm của đại diện ADB, các doanh nghiệp mục tiêu thường là các doanh nghiệp dưới 5 năm tuổi và đang trong giai đoạn tuyển dụng nhân sự mạnh mẽ.

Chuyên nghiệp hóa mô hình vận hành quỹ

Về mô hình vận hành, kinh nghiệm từ ADB cho thấy việc quản lý quỹ đầu tư mạo hiểm đòi hỏi nghiệp vụ chuyên sâu. Do đó, các cơ quan nhà nước nên ủy quyền cho các nhà quản lý quỹ chuyên nghiệp thay vì để các quan chức chính phủ trực tiếp điều hành.

Đặc biệt, ông Samuel đánh giá cao Nghị định 264 của Việt Nam khi đã thiết kế một cơ chế "cởi trói" về tâm lý sợ mất vốn. Nghị định cho phép mức độ chấp nhận rủi ro (có thể mất vốn) lên tới 50%. Điều này giúp các nhà hoạch định chính sách và người điều hành quỹ yên tâm hơn khi ra quyết định, bởi bản chất của đầu tư mạo hiểm là rủi ro cao đi kèm lợi nhuận lớn.

Có thể thấy, bài toán đầu tư cho khởi nghiệp đổi mới sáng tạo không chỉ nằm ở “có vốn hay không”, mà quan trọng hơn là đầu tư vào đâu và đầu tư như thế nào. Chiến lược tập trung vào nhóm doanh nghiệp “Gazelles”, cùng với bộ tiêu chí lựa chọn rõ ràng và mô hình quản lý quỹ chuyên nghiệp, cho thấy một hướng tiếp cận thực chất, tránh dàn trải và lãng phí nguồn lực. Trong bối cảnh Nghị định 264 đã tạo hành lang pháp lý cho việc chấp nhận rủi ro có kiểm soát, đây được xem là nền tảng quan trọng để các quỹ đầu tư mạo hiểm của Việt Nam vận hành hiệu quả hơn, từ đó hình thành những doanh nghiệp tăng trưởng nhanh, có khả năng tạo việc làm, dẫn dắt đổi mới sáng tạo và đóng góp bền vững cho nền kinh tế.