Luật AI và Luật Chuyển đổi số giúp tăng cường lợi thế cạnh tranh quốc gia

Kiến tạo hành lang pháp lý thống nhất và chủ động

Trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, trí tuệ nhân tạo (AI) đã vượt qua giới hạn công nghệ đơn thuần để trở thành hạ tầng chiến lược. Theo ông Trần Văn Sơn, Phó Viện trưởng Viện Công nghệ số và Chuyển đổi số quốc gia, việc ban hành Luật Trí tuệ nhân tạo là bước đi tất yếu nhằm chuyển tư duy từ quản lý bị động sang kiến tạo chủ động. Luật được thiết kế theo mô hình "luật khung" với cách tiếp cận hài hòa: bảo đảm mức độ an toàn cao hơn khung cơ bản của Hàn Quốc nhưng thúc đẩy phát triển mạnh mẽ như mô hình của Nhật Bản. Các quy định tập trung vào quản lý rủi ro, bảo đảm AI phục vụ con người, không thể thay thế vai trò quyết định của con người và khẳng định việc phát triển AI phải song hành với bảo vệ lợi ích quốc gia và quyền lợi công dân.

Song hành cùng Luật AI, theo ông Trần Quốc Tuấn, Cục Chuyển đổi số quốc gia, Luật Chuyển đổi số ra đời nhằm khắc phục tính rời rạc của hệ thống pháp luật cũ, tạo nên một hành lang pháp lý thống nhất cho quốc gia sốtrên cơ sở kết nối các luật chuyên ngành và bổ sung các nội dung còn thiếu. Luật xác lập cơ chế phát triển chính phủ số, kinh tế số, xã hội số ở cấp luật. Điểm đột phá của luật là việc thiết lập cấu trúc quản trị quốc gia, luật hóa các nguồn lực với quy định dành tối thiểu 1% ngân sách nhà nước hằng năm cho chuyển đổi số và đưa ra các công cụ điều phối như khung quản trị dữ liệu, khung năng lực số và bộ chỉ số thống nhất…

Luật AI và Chuyển đổi số tạo lợi thế cạnh tranh vượt trội

Sự cộng hưởng giữa hai đạo luật này giúp Việt Nam thiết lập ba trụ cột lợi thế cạnh tranh, tạo nên "Việt Nam số" hấp dẫn các nhà đầu tư.

Thứ nhất là cải cách thủ tục hành chính và môi trường pháp lý linh hoạt. Luật Chuyển đổi số bắt buộc tái cấu trúc quy trình và chia sẻ dữ liệu mặc định giữa các cơ quan nhà nước, giúp đơn giản hóa thủ tục, tạo điều kiện lý tưởng cho nhà đầu tư nước ngoài gia nhập thị trường. Đặc biệt, cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (Sandbox) tạo ra một "vùng an toàn pháp lý" độc đáo, cho phép doanh nghiệp đổi mới sáng tạo mà không bị gánh nặng tuân thủ ban đầu. Quan trọng hơn là kết quả thử nghiệm thành công là căn cứ để cơ quan nhà nước xem xét miễn giảm nghĩa vụ pháp lý. Đây là một cơ chế linh hoạt mà ít quốc gia trong khu vực quy định rõ ràng trong luật.

Thứ hai là đòn bẩy về hạ tầng và công nghệ. Việc hình thành Trung tâm tính toán hiệu năng cao là đòn bẩy hạ tầng chiến lược, cung cấp tài nguyên tính toán mạnh với chi phí ưu đãi, giảm gánh nặng tài chính và sự phụ thuộc hạ tầng nước ngoài cho doanh nghiệp. Nhà nước triển khai các nền tảng số quốc gia cũng cho phép doanh nghiệp "đứng trên vai người khổng lồ" khi được sử dụng các khả năng của những nền tảng này để phát triển.

Thứ ba là lợi thế từ hệ sinh thái AI bản địa. Chiến lược tập trung phát triển các mô hình ngôn ngữ lớn tiếng Việt và dữ liệu bản địa sạch tạo ra lợi thế cạnh tranh độc nhất. Các tập đoàn quốc tế khi vào Việt Nam có thể tận dụng hệ sinh thái này để tinh chỉnh sản phẩm, thâm nhập thị trường sâu rộng với chi phí tối ưu.

Nhà nước là khách hàng lớn nhất của chuyển đổi số

Một tư duy đột phá trong lần xây dựng luật này là việc định vị lại vai trò của Nhà nước trong nền kinh tế số. Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Bùi Hoàng Phương cho biết: "Lần đầu tiên, khái niệm chuyển đổi số được xác định rõ ràng trong văn bản luật, làm cơ sở để Nhà nước áp dụng các chính sách ưu đãi và hỗ trợ cụ thể. Đồng thời, Nhà nước không chỉ đóng vai trò quản lý mà trở thành khách hàng lớn nhất của chuyển đổi số thông qua cơ chế đặt hàng và giao nhiệm vụ".

Luật mới cho phép tháo gỡ điểm nghẽn lớn nhất trước đây là chi phí cho hoạt động thử nghiệm không được thanh toán. Cơ chế chi trả cho các hoạt động thử nghiệm và ứng dụng công nghệ mới không chỉ giải quyết vướng mắc trong giải ngân ngân sách mà còn tạo ra dòng tiền "mồi", nuôi dưỡng các doanh nghiệp công nghệ nội địa và thúc đẩy thị trường phát triển bền vững.

Nếu Luật Chuyển đổi số và Luật AI là "đường băng" được chuẩn hóa và mở rộng, thì cơ chế Nhà nước làm khách hàng lớn nhất chính là "nhiên liệu" quan trọng, giúp các doanh nghiệp công nghệ Việt Nam có đủ đà để cất cánh và cạnh tranh sòng phẳng trên bầu trời quốc tế.