Việt Nam cần chú trọng cả yếu tố đầu vào và đầu ra của đổi mới sáng tạo

GII là một bộ công cụ đánh giá năng lực đổi mới sáng tạo quốc gia có uy tín trên thế giới, phản ánh mô hình phát triển kinh tế - xã hội dựa trên khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo của các quốc gia. Qua đó, các quốc gia thấy được bức tranh tổng thể cũng như các điểm mạnh, điểm yếu của mình. Thời gian qua, Chính phủ Việt Nam đã sử dụng bộ chỉ số này như một trong các công cụ quản lý điều hành quan trọng và đã phân công các bộ, cơ quan, địa phương cùng có trách nhiệm cải thiện chỉ số.

Nhân dịp này, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Huỳnh Thành Đạt đã trao đổi với báo chí về thành tựu này cũng như những nỗ lực cần cải thiện để ngày càng nâng cao thứ hạng, đóng góp tích cực cho phát triển kinh tế - xã hội dựa trên khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Xin Bộ trưởng cho biết kết quả về thứ hạng chỉ số đổi mới sáng tạo của Việt Nam trong năm 2024 vừa được công bố?

Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO) vừa công bố Báo cáo chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu (Global Innovation Index 2024-GII) năm 2024. Theo đó, Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu GII của Việt Nam đã tăng 2 bậc so với năm 2023, từ vị trí 46 lên vị trí 44 trên 133 quốc gia, nền kinh tế. Trong các quốc gia có thu nhập trung bình thấp, Chỉ số đổi mới sáng tạo của nước ta tiếp tục duy trì vị trí thứ hai.

Một số điểm cải thiện tích cực có thể kể đến như, năm 2024, Việt Nam có 3 chỉ số dẫn đầu gồm: Nhập khẩu công nghệ cao, xuất khẩu công nghệ cao, xuất khẩu hàng hóa sáng tạo. Lần đầu tiên, chỉ số xuất khẩu hàng hóa sáng tạo của nước ta đạt được vị trí số một thế giới.

Đáng chú ý, các chỉ số về đầu tư mạo hiểm của nước ta đang có xu hướng phát triển rất tốt. Số lượng thương vụ đầu tư mạo hiểm tăng 27 bậc, xếp thứ 50 trên 133 quốc gia, nền kinh tế. Số thương vụ nhận được vốn đầu tư mạo hiểm tăng 10 bậc, lên vị trí thứ 44 trên 133 quốc gia và nền kinh tế. Những cải thiện tích cực này có được là nhờ sự chỉ đạo sát sao, quyết liệt của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, cũng như sự vào cuộc của các bộ, ngành, địa phương và cộng đồng khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo. Các doanh nghiệp cũng đã tích cực, chủ động trong hoạt động nghiên cứu, ứng dụng khoa học công nghệ vào hoạt động sản xuất kinh doanh, thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp.

Xin Bộ trưởng cho biết cụ thể những chỉ số còn chưa được cải thiện trong năm 2024?

Năm 2024 có 2 nhóm chỉ số trụ cột chưa cải thiện. Đó là nhóm chỉ số về thể chế, nhóm chỉ số về nguồn nhân lực và nghiên cứu. Tôi cho rằng, các vấn đề về thể chế cần nhiều nỗ lực để cải thiện điều kiện thuận lợi cho phát triển kinh tế - xã hội dựa trên khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo. Đặc biệt, chỉ số về chất lượng các quy định pháp luật hiện nay chỉ xếp hạng 95 trên 133 quốc gia, nền kinh tế.

Về nguồn nhân lực và nghiên cứu, nhóm chỉ số về giáo dục chưa có nhiều cải thiện, cần tiếp tục nâng cao chất lượng đào tạo để thu hút sinh viên trong và ngoài nước. Bên cạnh đó, mô hình giáo dục cần được đầu tư để đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế; cần phát huy vai trò của khu vực đại học trong hợp tác với khu vực doanh nghiệp khi thực hiện các hoạt động nghiên cứu và phát triển, đổi mới sáng tạo.

Cần chú ý thêm, chỉ số về hạ tầng ICT chưa có chuyển biến, được xếp hạng 72 trên 133 quốc gia và nền kinh tế, chưa đạt được mục tiêu cải thiện chỉ số theo Nghị quyết của Chính phủ đề ra.

Theo Bộ trưởng, thời gian tới, cần có giải pháp gì để duy trì và tiếp tục cải thiện thứ hạng GII theo hướng bền vững?

Để duy trì và tiếp tục cải thiện thứ hạng GII một cách bền vững, Việt Nam cần chú trọng cả yếu tố đầu vào và đầu ra của đổi mới sáng tạo; đặc biệt lưu ý cải thiện các nhóm chỉ số còn nhiều dư địa tiềm năng phát triển.

Theo tôi, có 3 nhóm giải pháp cần triển khai ngay để cải thiện chỉ số GII trong năm tới. Thứ nhất là cần xây dựng các cơ chế chính sách đột phá đặc thù, tạo thuận lợi cho phát triển khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo để khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo thực sự là động lực chính của mô hình tăng trưởng kinh tế, thúc đẩy phát triển kinh tế số, xã hội số.

Thứ hai, nâng cao năng lực của doanh nghiệp để chủ động tiếp thu, hấp thụ tốt các công nghệ tiên tiến của thế giới, ưu tiên các dự án thân thiện với môi trường, liên kết với doanh nghiệp trong và ngoài nước để tham gia chuỗi giá trị toàn cầu; tiếp tục phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo.

Thứ ba, các bộ, các ngành theo chức năng, nhiệm vụ được giao cần xác định, triển khai các giải pháp căn cơ, đồng bộ, dài hạn nhằm cải thiện các chỉ số GII có thứ hạng thấp trong nhiều năm liền. Các địa phương cần tích cực triển khai các giải pháp cải thiện Chỉ số đổi mới sáng tạo cấp địa phương-PII; qua đó góp phần cải thiện Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu GII trong thời gian tới.

Trân trọng cảm ơn Bộ trưởng.