VinFuture và niềm tin vào tương lai của khoa học Việt

Sự tận tâm tuyệt vời của ngành Y tế và năng lực giải mã gen

Giáo sư Mary Claire King, nhà di truyền học nhận Giải đặc biệt VinFuture 2025, đã bày tỏ sự ấn tượng sâu sắc về ngành y tế Việt Nam. Bà nhớ lại chuyến thăm Bệnh viện Nhi Trung ương ở Hà Nội từ năm 2017, điều để lại ấn tượng không thay đổi nơi bà là sự tận tâm mạnh mẽ và trọn vẹn dành cho bệnh nhân của đội ngũ y bác sĩ Việt Nam. “Tôi chưa từng đến nơi nào trên thế giới có sự tận tâm như vậy” - bà Mary Claire King chia sẻ.

Về năng lực công nghệ, bà ghi nhận rằng Việt Nam đã có những bước tiến đáng kể trong lĩnh vực di truyền học: các xét nghiệm ADN hiện đã được thực hiện ngay tại Hà Nội, tức là Việt Nam đã hoàn toàn làm chủ công nghệ giải mã gen. Các nhà khoa học và bác sĩ Việt Nam cũng đã sở hữu năng lực giải trình tự gene rất tốt và kỹ năng lâm sàng rất xuất sắc.

Tuy nhiên, bà cũng nhận định rằng phần hỗ trợ cần thiết vẫn nằm ở khâu diễn giải dữ liệu gene do lượng thông tin mới tăng lên quá nhanh trên toàn thế giới. GS. King bày tỏ mong muốn lắng nghe các đồng nghiệp Việt Nam để xác định vấn đề cấp thiết nhất về ung thư vú và ung thư buồng trứng tại đây, và bà hy vọng được trở thành một cộng tác viên trong các nghiên cứu sắp tới.

Lợi thế người đi sau trong lĩnh vực AI và Robot

Trong lĩnh vực AI và robot, Giáo sư Tan Yap Peng và Giáo sư Kurt Kremer đều nhìn thấy những cơ hội lớn cho Việt Nam. GS. Tan Yap Peng nhận định rằng mặc dù các quốc gia khác đã đầu tư sớm, nhưng AI hiện nay mang tính mở, giúp nhiều công nghệ và tri thức trở nên dễ tiếp cận.

Ông cho rằng, chính việc "đi sau" lại mang đến lợi thế cho Việt Nam, vì như thế Việt Nam không phải phụ thuộc vào những hệ thống cũ hoặc những mô hình đã trở nên cứng nhắc ở các quốc gia khác.

GS. Tan Yap Peng cũng đánh giá cao năng lực nghiên cứu tại Việt Nam, đặc biệt là các nhà nghiên cứu robot như VinMotion - những người đang ở tầm thế giới khi liên tục có công bố tại các hội nghị và tạp chí uy tín.

Chiến lược bứt phá và tạo dấu ấn khác biệt

Để rút ngắn khoảng cách, các chuyên gia khuyến nghị Việt Nam cần tập trung vào những lĩnh vực mà chúng ta có thể tạo ra giá trị khác biệt và thực sự quan trọng với đất nước. Điều này bao gồm việc phát triển các robot chuyên biệt để giải quyết các bài toán mang tính đặc thù của Việt Nam (trong sản xuất, y tế, giáo dục, chuyển đổi xanh). Các đơn vị như VinMotion hay VinFast được ghi nhận đang cố gắng xác định những thách thức quan trọng này để tập trung nghiên cứu và phát triển giải pháp. Thậm chí, các đối tác quốc tế cũng bị thu hút đến Việt Nam vì những thách thức đặc thù mà họ không thể tìm thấy ở nơi khác.

“Tôi tin rằng Việt Nam, với nguồn lực và sự quan tâm hiện có, sẽ tìm thấy những lĩnh vực mà chúng ta có thể đóng góp hiệu quả. Đó có thể là tự động hóa xe điện, điều khiển AI, môi trường sản xuất, robot, và còn rất nhiều lĩnh vực khác” - GS Tan Yap Peng nói.

Theo GS. Kurt Kremer, Việt Nam nên lựa chọn những lĩnh vực mà hiện chưa bước vào giai đoạn thương mại hóa nhưng có thể dự đoán rằng việc thương mại hóa sẽ diễn ra trong vài năm tới, và các quốc gia khác cũng chỉ mới bắt đầu. Điều này giúp Việt Nam có lợi thế xuất phát sớm và không mất quá nhiều thời gian để rượt đuổi.

Công nghệ chỉ thực sự thành công khi được ứng dụng vào thực tiễn và đáp ứng nhu cầu của người dùng.

Khuyến nghị về đào tạo nhân lực và quản lý AI

Về đào tạo nhân lực, các giáo sư quốc tế đưa ra hai khía cạnh quan trọng:

Nền tảng khoa học cơ bản: Cần giúp thanh thiếu niên hình thành nhận thức và nền tảng kiến thức cơ bản về các quy luật tự nhiên như vật lý, hóa học, để hiểu rõ công nghệ đằng sau các thiết bị.

Chuyên môn cao: Cần có những người thật sự giỏi về AI (vì robot cần học cách thực hiện nhiệm vụ và tự điều chỉnh) và những người giỏi về kỹ thuật phân tử (kết hợp vật lý, hóa học, sinh học).

Ngoài ra, các chương trình học cần linh hoạt, dựa trên năng lực, và khuyến khích sinh viên sử dụng công nghệ mới.

Liên quan đến chính sách quản lý AI, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam sắp ban hành luật AI, GS. Kurt Kremer khuyến nghị rằng để xây dựng niềm tin và đảm bảo sử dụng AI an toàn và hiệu quả, cần có nguồn dữ liệu đáng tin cậy và được xác định rõ ràng để huấn luyện AI. Việc minh bạch hóa các nguồn dữ liệu đã sử dụng, cũng như các điều kiện ràng buộc được thiết lập trong quá trình huấn luyện, là cách duy nhất để tạo dựng niềm tin và sự chấp nhận.

Các nhà khoa học quốc tế tin rằng Việt Nam sở hữu tiềm năng lớn để tạo dấu ấn trên trường quốc tế nhờ vào lợi thế linh hoạt của người đến sau, khả năng làm chủ công nghệ mới và sự tận tâm phi thường của đội ngũ khoa học. Bằng cách chọn đúng lĩnh vực trọng tâm và thúc đẩy tính minh bạch trong quản lý công nghệ, Việt Nam hoàn toàn có thể bứt phá và cạnh tranh hiệu quả trên quy mô toàn cầu.