Chuỗi cung ứng 'xanh' tăng áp lực lên ngành logistics

Rào cản trong hành trình chuyển đổi

Theo Báo cáo của Ngân hàng Thế giới công bố năm 2023, Việt Nam đứng vị trí thứ 43 trong bảng xếp hạng chỉ số hiệu quả logistics (LPI), thuộc Top 5 ASEAN sau Singapore, Malaysia, Thái Lan và cùng vị trí với Philippines.

Tốc độ tăng trưởng logistics Việt Nam bình quân hàng năm từ 14-16%, đóng góp quan trọng trong việc đưa tổng kim ngạch xuất, nhập khẩu của Việt Nam năm 2024 lên gần 786,3 tỷ USD.

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đang biến động mạnh mẽ kéo theo xu hướng tái cấu trúc và dịch chuyển chuỗi cung ứng, ngành logistics đang chịu áp lực chuyển đổi sâu rộng chưa từng có, các doanh nghiệp phải đứng trước yêu cầu cấp bách là thích ứng để tồn tại trong biến động.

Tại diễn đàn "Logistics xanh - Sức bật trong biến động, kết nối cùng FIATA World Congress 2025" chiều ngày 11/7 tại Hà Nội, ông Phạm Tấn Công - Chủ tịch Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) khẳng định, chuyển đổi chuỗi cung ứng, chuỗi giá trị theo hướng bền vững hơn là một trong những xu thế mà cộng đồng doanh nghiệp quốc tế đang rất quan tâm và dành nhiều ưu tiên.

Theo đó, quản lý chuỗi cung ứng xanh gắn liền với các quản trị các mắt xích của nó bao gồm: thiết kế xanh, sản xuất xanh, vận hành xanh, thu mua xanh, logistics xanh, quản lý chất thải.

Ông Phạm Tấn Công - Chủ tịch Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI).

"Khi tất cả các mắt xích đó đều xanh thì doanh nghiệp sẽ có thể nâng cao năng lực vận hành, đồng thời hình thành nên hệ sinh thái xanh, bền vững xoay quanh doanh nghiệp. Từ đó tạo ra lợi thế cạnh tranh và gia tăng khả năng thích ứng, chống chịu, phục hồi của doanh nghiệp trước các cú sốc của thị trường", Chủ tịch VCCI nhấn mạnh.

Những yêu cầu chung của chuỗi cung ứng toàn cầu nói trên, phát triển logistics xanh không còn là xu hướng mà dần trở thành yêu cầu tất yếu với các hoạt động xuyên suốt từ khâu mua nguyên liệu, sản xuất, phân phối, giao hàng, xử lý phế thải với toàn bộ chu kỳ sống của sản phẩm.

Phân tích cụ thể về bối cảnh ngành, ông Trần Thanh Hải - Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) chỉ ra rằng, ngành logistics Việt Nam đang đứng trước hai cơ hội lớn chưa từng có.

Thứ nhất là sự đầu tư mạnh mẽ vào hạ tầng giao thông, với một loạt tuyến cao tốc trọng điểm đang hình thành, giúp tối ưu hóa thời gian và chi phí vận chuyển. Thứ hai là sự bùng nổ của thương mại điện tử, với quy mô dự kiến đạt 25 tỷ USD năm 2024, đưa Việt Nam vào top 10 quốc gia có tốc độ tăng trưởng nhanh nhất thế giới, tạo ra nhu cầu khổng lồ cho dịch vụ logistics.

Tuy nhiên, con đường chuyển đổi không hề bằng phẳng. Ông Hải cũng chỉ ra 4 rào cản chính đòi hỏi sự chung tay giải quyết từ cả nhà nước và doanh nghiệp, bao gồm: vốn, công nghệ, nhân lực và hạ tầng.

Trong đó, chi phí đầu tư ban đầu cho công nghệ xanh, phương tiện sạch và kho bãi thông minh là rất lớn, trong khi các cơ chế, chính sách hỗ trợ tài chính vẫn còn hạn chế.

Ông Trần Thanh Hải - Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương).

Các giải pháp công nghệ tiên tiến phục vụ logistics xanh vẫn chưa thực sự phổ biến tại Việt Nam và có giá thành cao, gây khó khăn cho các doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Ngành đang đối mặt với tình trạng thiếu hụt chuyên gia có đủ kiến thức chuyên sâu và năng lực thực tiễn để lên kế hoạch và triển khai các chiến lược logistics xanh hiệu quả.

Mặc dù được đầu tư, hạ tầng phụ trợ như trạm sạc điện, trung tâm logistics đa phương thức vẫn chưa đáp ứng kịp nhu cầu.

Để vượt qua thách thức và nắm bắt cơ hội, ông Hải cho rằng, ngành logistics cần một lộ trình chuyển đổi rõ ràng với các định hướng chiến lược sau. Theo đó, cần ưu tiên sử dụng các nguồn năng lượng sạch và tái tạo như điện, hydrogen, khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) cho hoạt động vận tải và kho bãi. Thúc đẩy vận tải đa phương thức, đặc biệt là chuyển dịch hàng hóa từ đường bộ sang đường thủy và đường sắt – những phương thức có hiệu suất năng lượng cao và phát thải thấp hơn.

Cùng đó, áp dụng các giải pháp thông minh để vận tải quy mô lớn, giảm thiểu các chuyến xe chạy rỗng, xây dựng hệ thống cảng và kho bãi thông minh tự động hóa. Khuyến khích doanh nghiệp tham gia các chương trình bù đắp carbon, chẳng hạn như hoạt động trồng rừng, để trung hòa lượng khí thải không thể cắt giảm.

Đưa ra khuyến nghị cho doanh nghiệp, ông Hải nhấn mạnh, thành công của chiến lược quốc gia phụ thuộc rất lớn vào sự chủ động của từng doanh nghiệp. Theo đó, các hành động cốt lõi mà doanh nghiệp logistics cần thực hiện bao gồm xây dựng chiến lược xanh, đầu tư vào hạ tầng, ưu tiên phương tiện sạch.

Cùng đó, cần tăng cường hợp tác thông qua việc chia sẻ nguồn lực, kinh nghiệm và nỗ lực hợp tác giữa các doanh nghiệp để tạo nên sức mạnh cộng hưởng.

Đặc biệt, doanh nghiệp cần mạnh dạn áp dụng công nghệ mới, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo (AI), để phân tích dữ liệu và tối ưu hóa toàn bộ chuỗi cung ứng.

Cơ hội lịch sử trên sân nhà

Theo ông Phạm Tấn Công, phát triển logistics xanh sẽ tạo lợi thế cạnh tranh cho doanh nghiệp, giúp doanh nghiệp Việt đi nhanh hơn, vượt lên trong tiến trình phát triển bền vững toàn cầu. Đại hội thế giới của Liên đoàn các Hiệp hội Giao nhận và Vận tải Quốc tế (FIATA World Congress 2025) được tổ chức tại Hà Nội tháng 10 tới đây sẽ là cơ hội lịch sử cho các doanh nghiệp logistics Việt Nam hội nhập quốc tế trên chính sân nhà.

Cùng với sự kỳ vọng của lãnh đạo Chính phủ và cộng đồng doanh nghiệp, VCCI cũng kỳ vọng sự kiện FIATA World Congress 2025 sẽ là cơ hội để các doanh nghiệp Việt Nam trao đổi, hợp tác với hàng nghìn doanh nghiệp logistics hàng đầu trên thế giới. Đồng thời là cơ hội khẳng định vị thế của ngành logistics Việt Nam nói riêng và quảng bá hình ảnh đất nước, con người Việt Nam nói chung trên trường quốc tế.

Sự kiện sẽ gián tiếp tạo ra cơ hội tăng cường xuất nhập khẩu, nâng cao sức cạnh tranh cho doanh nghiệp, mở rộng thị trường và tham gia các chuỗi giá trị mới, góp phần phát triển kinh tế Việt Nam và đưa Việt Nam vững bước bước vào kỷ nguyên mới, hướng đến mục tiêu đến năm 2045 trở thành quốc gia phát triển.

Ông Đào Trọng Khoa - Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp dịch vụ Logistics Việt Nam (VLA), cho biết: "Với chủ đề 'Logistics xanh, thích ứng nhanh', đại hội sẽ quy tụ hơn 1.200 đại biểu từ hơn 150 quốc gia, mang đến cơ hội vàng để Việt Nam giới thiệu năng lực, tầm nhìn và cam kết của mình".

Đây không chỉ là dịp các doanh nghiệp logistics Việt Nam trao đổi, hợp tác với hàng nghìn doanh nghiệp hàng đầu thế giới mà còn là cơ hội lịch sử để hội nhập quốc tế ngay trên sân nhà, khẳng định vị thế ngành và quảng bá hình ảnh đất nước.