Doanh nghiệp nội chuyển giá: Thất thu ngân sách và rủi ro đầu tư

Hiện nay, một số tập đoàn kinh tế trong nước và liên doanh đã lợi dụng chính sách ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) theo ngành nghề kinh doanh và địa bàn đầu tư, thành lập một số công ty con hoạt động tại nhiều địa bàn khác nhau để chuyển lợi nhuận trước thuế từ nơi không được ưu đãi thuế sang nơi được ưu đãi thuế, hoặc chuyển lợi nhuận trước thuế từ DN có lãi sang DN bị lỗ thông qua chuyển giao sản phẩm và cung cấp dịch vụ giữa các bên không theo giá thị trường, làm giảm hiệu quả chính sách quản lý nhà nước và méo mó thị trường.

Vừa qua, Kiểm toán Nhà nước đã phát hiện nhiều DN nội lớn có dấu hiệu trốn thuế thông qua hình thức chuyển giá, trong đó Habeco và Sabeco là hai trường hợp tiêu biểu. Bằng cách thức thành lập các công ty con là các cơ sở kinh doanh thương mại, hai “ông lớn” này đã thực hiện bán hàng và kê khai thuế tiêu thụ đặc biệt theo giá bán của cơ sở sản xuất bán cho các công ty con và không thấp hơn 10% so với giá các công ty con bán ra, làm giảm số thuế tiêu thụ đặc biệt phải nộp NSNN.

Theo kết quả kiểm toán của Kiểm toán Nhà nước về báo cáo tài chính năm 2016 của Sabeco, cơ quan này đã kiến nghị Sabeco và các đơn vị thuộc Sabeco thực hiện nộp NSNN số thuế và các khoản phải nộp khác được xác định tăng thêm qua kiểm toán là 2.688 tỷ đồng. Trong đó, thuế GTGT 9.427 tỷ đồng; thuế TNDN 162,496 tỷ đồng; thuế TTĐB 167 tỷ đồng; lợi nhuận cộng lại sau phân phối 2.495 tỷ đồng; tiền thuê đất 510 tỷ đồng; thuế sử dụng đất phi nông nghiệp 31,8 tỷ đồng; phí bảo vệ môi trường 16,1 tỷ đồng. Sau kiểm toán, Kiểm toán Nhà nước cũng kiến nghị Habeco tăng nộp NSNN 1.847 tỷ đồng, bao gồm thuế GTGT gần 4,5 tỷ đồng; thuế TTĐB hơn 441 tỷ đồng; thuế TNDN hơn 9 tỷ đồng; thuế TNCN 381 triệu đồng và các khoản phải nộp khác gần 1.392 tỷ đồng.

TS kinh tế Nguyễn Minh Phong cho biết, có rất nhiều cách thức chuyển giá được các DN sử dụng, trong đó nhiều cách thức rất phức tạp và tinh vi không dễ nhận biết. Đáng chú ý, không chỉ các DN FDI, mà đến nay có cả các DN nội địa cũng có dấu hiệu rõ ràng của việc chuyển giá làm thất thu NSNN.

Hành lang pháp lý về chống chuyển giá chưa hoàn thiện dẫn đến bị lợi dụng, gây thất thu ngân sách, tạo môi trường cạnh tranh không lành mạnh, nhập siêu lớn và đặc biệt là rủi ro đầu tư cao.

Theo TS Đặng Văn Hải - Phó vụ trưởng Vụ Pháp chế - Kiểm Toán Nhà nước, chuyển giá không chỉ làm thất thu ngân sách lớn mà còn làm méo mó môi trường kinh doanh, tạo ra sự cạnh tranh bất bình đẳng giữa các chủ thể kinh tế và chứa đựng nhiều rủi ro khác.

Hầu hết các chuyên gia đều nhận định chống chuyển giá, trốn thuế là một lĩnh vực khó khăn, phức tạp và nan giải, dù các lực lượng chức năng đã căng mình vào cuộc song tình trạng chuyển giá vẫn không hề thuyên giảm.

Điển hình, trong nhiều trường hợp cơ quan chức năng biết DN đang chuyển giá, trốn thuế, nhưng để chứng minh được là rất khó vì việc chuyển giá được thực hiện trong một hệ thống khép kín, TS Nguyễn Minh Phongcho hay. Theo ông, so với các nước phát triển trên thế giới, công tác chống chuyển giá ở Việt Nam vẫn còn nhiều bất cập, chưa đạt được hiệu quả. Chống chuyển giá vẫn còn rất thiếu và nhiều lỗ hổng. Ngoài các lỗ hổng của pháp luật thì năng lực xử lý, chế tài đối với các hành vi vi phạm pháp luật thuế còn nhẹ, chưa đủ sức ngăn ngừa và răn đe như nhiều DN nợ thuế kéo dài nhưng cơ quan chức năng không xử lý hình sự được. Các vụ kiện về thuế thường đi vào bế tắc, tốn kém nhưng không mang lại kết quả tích cực.

Để công tác đấu tranh chống chuyển giá ngày càng có hiệu quả, cần phải nghiêm túc xem xét, đánh giá đúng tính chất của vấn đề, với quan điểm tiếp cận và lộ trình giải pháp thích hợp, để hạn chế tình trạng thất thu NSNN, giữ cạnh tranh thị trường lành mạnh, hạn chế đến mức thấp nhất khả năng gây ảnh hưởng tiêu cực đến việc thu hút đầu tư, cũng như môi trường đầu tư nói chung, ông Phong nhấn mạnh.