Hiểu đúng về đường cong lợi suất trái phiếu

Theo bà, vì sao lại có độ lệch giữa 3 đường cong lợi suất (ĐCLS) nêu trên?

Trước hết, 3 ĐCLS này không thể so sánh với nhau, bởi đây là các loại lãi suất khác nhau.

Lãi suất của HNX đăng trên website và các trang tin quốc tế là lãi suất giao ngay (spot rate) cho từng kỳ hạn. Lãi suất này có được từ quy trình thu thập dữ liệu bao gồm: thu thập lợi suất chào mua, chào bán cho từng mã trái phiếu (thuộc các kỳ hạn từ 3 tháng đến 15 năm) của tất cả 21 thành viên tham gia chào giá tại HNX theo quy định (PDs); loại bỏ các mức lợi suất nằm ngoài khoảng biên độ cho phép; tính lợi suất mid (trung bình chào mua, chào bán) trên từng lệnh chào mà mỗi thành viên cung cấp cho từng mã trái phiếu; tổng hợp lợi suất chào mua, chào bán trung bình toàn thị trường đối với từng mã trái phiếu; vẽ ĐCLS giao ngay căn cứ trên dữ liệu đầu vào thu thập được. Từ đó, ta có kết quả spot rate ứng với mỗi điểm kỳ hạn tương ứng 1 năm, 2 năm..., 15 năm.

Lãi suất của VBMA là lãi suất đến khi đáo hạn (YTM) cho từng kỳ hạn chuẩn 1 năm, 2 năm…, cách thu thập như sau: thu thập lợi suất chào mua, chào bán của 5 thành viên đã cam kết với VBMA cho các kỳ hạn 1 năm, 2 năm, 3 năm và 5 năm; tính lợi suất mid (trung bình chào mua, chào bán) trên từng lệnh chào của mỗi thành viên cho từng kỳ hạn; tổng hợp lợi suất chào giá trung bình của tất cả các thành viên trong ngày cho từng kỳ hạn tương ứng để xây dựng ĐCLS.

Còn lãi suất của Bloomberg là YTM cho từng kỳ hạn chuẩn 1 năm, 2 năm…, 15 năm, cách thu thập như sau: thu thập lợi suất chào mua của 5 thành viên cho các kỳ hạn 1 năm, 2 năm, 3 năm…, 15 năm; tổng hợp lợi suất chào giá trung bình cho từng kỳ hạn tương ứng.

Như vậy, về kỹ thuật, có thể thấy, ĐCLS thu được theo cách tính của HNX là đường cong lợi suất giao ngay, được xây dựng dựa trên phương pháp Svensson, tối ưu hóa lợi suất và trải dài đến kỳ hạn 15 năm.

Trong quy trình tính toán, bà có đề cập đến việc lọc dữ liệu chào giá. Bà có thể cho biết, HNX đã sử dụng biện pháp lọc như thế nào để xây dựng được bộ dữ liệu tốt cho ĐCLS?

Về nguyên tắc, cả 3 ĐCLS trên đều không sử dụng dữ liệu giao dịch, mà sử dụng dữ liệu chào giá của các thành viên. Đối với HNX, chúng tôi đã tính toán xây dựng biên độ lọc để xử lý dữ liệu trước khi tổng hợp để vẽ ĐCLS, nhằm đảm bảo loại bỏ các lệnh chào mua, chào bán không hợp lý. Do đó, chỉ những lệnh chào có lợi suất nằm trong khoảng biên độ lọc mới được sử dụng để vẽ ĐCLS. Giá trị của khoảng biên độ lọc là lợi suất tham chiếu +/- biên độ α. Lợi suất tham chiếu được cập nhật hàng ngày và biên độ α được xem xét lại định kỳ nhằm đảm bảo khoảng lợi suất chào giá cho phép phù hợp với biến động thị trường.

Lợi suất tham chiếu được lấy từ 1 trong 4 nguồn dưới đây theo thứ tự ưu tiên: lợi suất trúng thầu tín phiếu/trái phiếu KBNN khi tỷ lệ trúng thầu đạt từ 70% trở lên; hoặc bình quân lợi suất chào giá của toàn thị trường trong ngày trong trường hợp tỷ lệ trúng thầu <70% hoặc không có đấu thầu trái phiếu KBNN; hoặc bình quân lợi suất chào giá của 3 PDs chào giá tích cực nhất trong trường hợp lợi suất trên thị trường có biến động mạnh; hoặc lợi suất tính toán từ ĐCLS khi trong phiên không thu thập được lợi suất chào từ 3 nguồn nêu trên.

Biên độ α hiện đang áp dụng cho từng kỳ hạn: từ 3 - 9 tháng (1%), từ 1 - 3 năm (0,5%), từ 3 - 5 năm đến 10 năm (0,8%), trên 10 năm (1,5%). 

ĐCLS của HNX đã trở thành đường cong tham chiếu chính thức của thị trường Việt Nam. HNX làm thế nào để nâng cao độ tin cậy của ĐCLS?

Như đã nói ở trên, HNX xây dựng ĐCLS dựa trên các lợi suất chào giá của thành viên PDs. Do đó, chất lượng của ĐCLS phụ thuộc rất lớn vào chất lượng chào giá của các thành viên. Để nâng cao độ tin cậy của đường cong, HNX đã và đang có các biện pháp như: hỗ trợ kỹ thuật cho các thành viên trong quá trình thực hiện quy định chào giá; đánh giá chất lượng chào giá, đưa nội dung này vào tiêu chí đánh giá thành viên hàng năm; tuyên dương các thành viên chào giá tích cực, nhắc nhở, có biện pháp xử lý các thành viên vi phạm… Chúng tôi cũng tổ chức truyền thông, phổ biến và đào tạo để thành viên, nhà đầu tư nắm vững phương pháp xây dựng ĐCLS của HNX, đồng thời thấy được tầm quan trọng, lợi ích của ĐCLS. Bên cạnh đó, HNX tiếp tục cải tiến và gia tăng các tiện ích trên phần mềm ĐCLS để tạo điều kiện thuận lợi cho người sử dụng hệ thống.