Giải mã ba bí ẩn về lăng mộ của nữ quan bên cạnh nữ đế Võ Tắc Thiên - Thượng Quan Uyển Nhi

Vào 28/4, bảo tàng Thiểm Tây – bảo tàng khảo cổ học đầu tiên của Trung Quốc được đưa vào hoạt động thử nghiệm. Văn bia liên quan đến nữ Tể tướng Thượng Quan Uyển Nhi – nữ quan thân cận của nữ đế Võ Tắc Thiên đã thu hút sự chú ý của nhiều người.

Bảo tàng khảo cổ Thiểm Tây nằm ở phía nam của làng Châu Gia Trang, phố Quách Đỗ, quận Trường An, Tây An. Trong số hơn 5.000 hiện vật, có những bức tượng nhỏ bằng gỗ thời nhà Chu thu được bằng cách đổ chất lỏng thạch cao và bức tượng con lạc đà sau hàng nghì năm kể từ thời nhà Đường.

Lưu Tư Triết, Phó Giám đốc Ban Bảo tồn Di tích Văn hóa của Viện Khảo cổ tỉnh Thiểm Tây, người tham gia triển lãm đã cho biết, “cuộc triển lãm đã được lên kế hoạch trong hai năm, nhưng văn bia của Thượng Quan Uyển Nhi không phải là lần đầu được tổ chức.”

Trước đó, vào năm 2017, Bảo tàng Forest of Steles đã tổ chức triển lãm văn bia danh nhân với chủ đề “Hoa đào như xưa”. Văn bia của Thượng Quan Uyển Nhi đã được trưng bày trong một tháng trong triển lãm này.

Triển lãm văn bia của Thượng Quan Uyển Nhi lần này được giới thiệu như một cuộc triển lãm cố định. Văn bia trong cuốn sách “La Uyển Thuận Mộ Chí” của Nhan Chân Khanh cũng được trưng bày lần đầu tiên tại đây. Theo tìm hiểu, văn bia của hai nhân vật nổi tiếng này đã được trưng bày cùng nhau để phản ánh công trình khảo cổ học qua văn bia. Tuy triển lãm mới mở được hai ngày nhưng có nhiều lượt du khách là học sinh, sinh viên đã trải nghiệm tham quan phong phú và tìm hiểu về những câu chuyện đằng sau ngành khảo cổ học.

Theo quan điểm của Lưu Tư Triết, lý do khán giả nói chung quan tâm đến Thượng Quan Uyển Nhi là vì cô thường xuất hiện trong các bộ phim truyền hình và điện ảnh và là một nhân vật nổi tiếng thời nữ đến Võ Tắc Thiên.

Theo Lý Minh, nhà cựu nghiên cứu tại Viện Khảo cổ học tỉnh Thiểm Tây, người chủ trì cuộc khai quật lăng mộ của Thượng Quan Uyển Nhi, không có nhiều phụ nữ nổi tiếng trong lịch sử Trung Quốc, Thượng Quan Uyển Nhi có cả nhan sắc, tài năng và địa vị cao quý – thứ mà hiếm người phụ nữ thời cổ đại Trung Quốc nào có được.

Bí ẩn 1: Lăng mộ của Thượng Quan Uyển Nhi bị hư hại nghiêm trọng

Thượng Quan Uyển Nhi và Thái Bình công chúa, một người là nữ Tể tướng và một người là công chúa của nữ đế Võ Tắc Thiên.

Trong một cuộc phỏng vấn, Lý Minh, một cựu nghiên cứu viên tại Viện Khảo cổ tỉnh Thiểm Tây, đã giới thiệu câu chuyện về việc khai quật lăng mộ của Thượng Quan Uyển Nhi cho biết: Ngôi mộ của Thượng Quan Uyển Nhi được phát hiện bằng cách thăm dò khảo cổ học vào năm 2013 trước khi xây dựng con đường ở Khu phố mới Konggang và khu vực mới Xixian.

“Cuộc khai quật chính thức vào đầu tháng 8, sau khi tiến vào lăng mộ, các nhà khảo cổ học phát hiện nửa phía bắc của lăng mộ đã bị hư hại nghiêm trọng, ngôi mộ bị phá hủy khủng khiếp, đỉnh đã sụp đổ hoàn toàn, chỉ còn lại 1,3 mét ở điểm cao nhất của bốn bức tường gạch.

Gạch lát nền không còn sót lại một mảnh, vị trí ban đầu của giường quan tài ở phía tây lăng mộ đã bị san lấp hoàn toàn, trong lăng không có đồ dùng hành hương, quan tài. và hài cốt của chủ nhân ngôi mộ đã biến mất không dấu vết.”

Điều đáng mừng là các văn bia đá xanh đặt ở hành lang về cơ bản vẫn còn nguyên vẹn, thậm chí còn giữ nguyên dáng vẻ như được đặt trong quá trình chôn cất. Chín ký tự con dấu "Dòng chữ Thượng Quan vào thời nhà Đường cổ"trên bìa văn bia khiến các nhà khảo cổ học cuối cùng tin rằng đây chính là lăng mộ của nữ tể tướng nổi tiếng.

Bí ẩn 2: Thượng Quan Uyển Nhi có thể chỉ là một biệt danh

Mặc dù công chúng đã quen thuộc với cái tên Thượng Quan Uyển Nhi – nữ Tể tướng của nữ đế Võ Tắc Thiên, nhưng ông Lý Minh lại cho biết rằng cái tên này không được sử dụng trong các bài báo học thuật chính thức, bao gồm cả điều cấm kỵ liên quan đến "cái chết của Thượng Quan Uyển Nhi" cũng không được ghi chép rõ ràng trong sử sách nhà Đường.

Về vấn đề này, ông Lý Minh đã giải thích rằng "Uyển Nhi" có thể là nhũ danh (tên cha mẹ đặt) của Thượng Quan Chiêu Dung được ghi trong tiểu sử của "Sách của nhà Đường" bản cũ và mới.

Theo ông Lý Minh, văn bia chính là bản tài liệu do chính người dân thời bấy giờ lập nên sau hai tháng Thượng Quan Chiêu Dung qua đời. Xét về tính chọn lọc của tư liệu lịch sử, văn bia sẽ đáng tin hơn so với sử sách do các thế hệ sau biên soạn.

Có lẽ Thượng Quan Uyển Nhi chính là tên cúng cơm mà cha mẹ Thượng Quan Chiêu Dung đã đặt cho cô ấy. Cô ấy mất cha ngay khi vẫn còn là một đứa trẻ còn quấn tã, sau đó không lâu cô cùng mẹ bị kết tội làm nô lệ. Điều dễ nhận thấy là cô ấy không có tên chính thức tài liệu thời nhà Đường, cho dù danh tính thay đổi như thế nào, cái tên duy nhất mọi người nhớ đến cô cũng gắn liền đến chữ “Thượng Quan.”

Theo ông Lý Minh, trên mộ của Thượng Quan Uyển Nhi không viết “Tiệp dư họ Thượng Quan, húy Uyển Nhi”. Theo thói quen và tục lệ nhà Đường, các ngôi mộ chính thức sẽ đề ví dụ như “Đường Chiêu Dung Thượng Quan thị mộ”, chứng tỏ đây là một ngôi mộ của một nữ quan. Trên mộ còn đề cả cấp bậc tương đương với quan nhị phẩm càng khẳng định Thượng Quang Chiêu Dung chính là Thượng Quan Uyển Nhi vì quan nhị phẩm là một chức quan có địa vị cao, tức cũng chính là chức vị Tể tướng thời Đường.

Bí ẩn 3: Rất khó để xác định ai đã phá hủy ngôi mộ

Trong văn bia của Thượng Quan Uyển Nhi, có những câu như "Công chúa Thái Bình để tang, tặng 500 tấm lụa và cử sứ thần đến treo đồ tế lễ", cũng như đặc điểm chữ viết của văn bia.

Các nhà khảo cổ tin rằng đám tang của Thượng Quan Chiêu Dung được sắp đặt bởi Công chúa Thái Bình. Lý do Công chúa Thái Bình muốn chôn cất Thượng Quan Uyển Nhi được cho là vì mối quan hệ thân thiết giữa hai người họ.

Căn cứ vào độ tuổi có thể thấy Thái Bình công chúa và Thượng Quan Uyển Nhi có độ tuổi tương đương nhau. Ngau từ khi mới 13 tuổi, Thượng Quan Uyển Nhi đã xuất sắc nhận được sự tán thưởng tài năng của Võ Tắc Thiên, luôn ở bên cạnh vị Nữ hoàng cúc cung tận tụy phục vụ. Thái Bình công chúa lại là con gái cưng của nữ đế Võ Tắc Thiên, vậy nên có thể hai người sẽ thường xuyên gặp mặt nên mối quan hệ thân thiết là điều dễ hiểu.

Năm 710 sau Công nguyên, Thượng Quan Uyển Nhi bị giết. Năm 712, Lý Long Cơ, sau này là Đường Huyền Tông, lên ngôi. Vào tháng 7 năm thứ hai, Công chúa Thái Bình bị xử tử vì tội phản quốc. Đường Huyền Tông cũng ra lệnh phá hủy lăng mộ của Vũ Hầu Vương, để công chúa Thái Bình chết không có nơi chôn cất.

Theo quan điểm của Lý Minh, trong khi Lý Long Cơ ra lệnh phá hủy lăng mộ của Vũ Du Kỵ (Vũ Hầu Vương), Lý Long Cơ cũng đã phá hủy lăng mộ của Thượng Quan Uyển Nhi ở gần đó và Công chúa Thái Bình cũng không thoát khỏi số phận vị phá hủy lăng mộ.

Điều đáng chú ý là lăng mộ của Vũ Tam Tư, người hậu thuẫn vĩ đại của Thượng Quan Chiêu Dung cũng đã bị phá hủy. Vào đầu thế kỷ thứ tám, việc phá hủy các lăng mộ và xây dựng những ngôi mộ mới dường như là một cách cực đoan để những người nắm quyền trút bỏ sự bất bình và bày tỏ thái độ của mình.

Xem qua sử sách, không có ghi chép về ai đã phá hủy lăng mộ của Thượng Quan Uyển Nhi và họ làm vậy với mục đích gì. Ở giai đoạn hiện tại, suy luận mà nhóm khảo cổ đưa ra rằng "lăng mộ của gia đình Thượng Quan Chiêu Dung đã bị triều đại sau phá hủy" là kết luận được chỉ ra bởi bằng chứng từ dữ liệu khai quật khảo cổ và là một lời giải thích hợp lý hơn ở thời điểm hiện tại.