Tại sao lại có hiện tượng nhật thực và nguyệt thực?

Khi mặt trăng, trái đất và mặt trời thẳng hàng

Cả nhật thực và nguyệt thực đều xuất phát từ một hiện tượng chung: ba thiên thể – mặt trời, trái đất và mặt trăng – nằm thẳng hàng trên một đường tưởng tượng trong không gian. Tuy nhiên, sự sắp xếp vị trí giữa ba thiên thể này lại tạo ra hai hiện tượng rất khác nhau.

Nhật thực – khi mặt trăng che khuất mặt trời

Hiện tượng nhật thực xảy ra khi mặt trăng nằm giữa trái đất và mặt trời, khiến ánh sáng từ mặt trời bị chặn lại trước khi đến được trái đất. Vào thời điểm này, người quan sát từ một số khu vực trên trái đất sẽ thấy mặt trời bị che khuất một phần hoặc hoàn toàn, tạo nên khung cảnh kỳ lạ giữa ban ngày.

Ảnh minh họa.

Tùy vào khoảng cách và vị trí của mặt trăng, nhật thực được chia thành ba loại: nhật thực toàn phần (mặt trời bị che hoàn toàn), nhật thực một phần (bị che một phần) và nhật thực hình khuyên (mặt trăng nhỏ hơn mặt trời, tạo thành vành sáng như chiếc nhẫn).

Nguyệt thực – khi bóng tối nuốt chửng mặt trăng

Trái ngược với nhật thực, nguyệt thực diễn ra khi trái đất nằm giữa mặt trời và mặt trăng. Lúc này, bóng của trái đất đổ lên mặt trăng, làm mặt trăng tối lại hoặc chuyển sang màu đỏ cam. Hiện tượng này chỉ có thể xảy ra vào thời điểm trăng tròn.

Nguyệt thực cũng có ba loại chính: nguyệt thực toàn phần, nguyệt thực một phần, và nguyệt thực nửa tối – khi mặt trăng chỉ đi vào vùng bóng nửa tối của trái đất.

Vì sao hiện tượng này không diễn ra hàng tháng?

Nhiều người thắc mắc vì sao trăng non và trăng tròn xảy ra mỗi tháng, nhưng không phải tháng nào cũng có nhật thực hay nguyệt thực. Câu trả lời nằm ở việc quỹ đạo của mặt trăng nghiêng khoảng 5 độ so với mặt phẳng quỹ đạo của trái đất. Điều này khiến phần lớn thời gian, mặt trăng nằm lệch phía trên hoặc phía dưới mặt phẳng mà trái đất quay quanh mặt trời.

Chỉ khi mặt trăng cắt qua điểm giao nhau giữa hai quỹ đạo – gọi là hai điểm nút – và đúng thời điểm trăng non hoặc trăng tròn, thì hiện tượng nhật thực hoặc nguyệt thực mới có thể xảy ra.

Ánh sáng và bóng tối – cuộc gặp gỡ đầy thi vị

Cả nhật thực và nguyệt thực không chỉ là hiện tượng thiên văn học mà còn mang đậm tính thẩm mỹ. Từ bầu trời tối sầm giữa ban ngày đến hình ảnh “trăng máu” đầy bí ẩn, hai hiện tượng này nhắc nhở chúng ta về sự kỳ diệu và phức tạp của vũ trụ.

Mỗi lần xảy ra, chúng là cơ hội quý giá để con người quan sát, nghiên cứu, và cảm nhận sự nhỏ bé của mình giữa không gian bao la đầy huyền bí.