Giảm phát thải carbon, bước đệm vào nền kinh tế xanh toàn cầu

Áp lực từ rào cản thương mại

Phát biểu tại sự kiện "Diễn đàn kinh tế xanh: Phát triển kinh tế trong bối cảnh biến đổi khí hậu", sáng nay 26/11, TS Nguyễn Quốc Việt, Phó Viện trưởng phụ trách Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR) cho biết, Việt Nam đang nằm trong nhóm các quốc gia có tỷ lệ phát thải CO2 trên GDP cao nhất châu Á. Các lĩnh vực năng lượng, giao thông vận tải và công nghiệp là những "điểm nóng" phát thải, chiếm tỷ trọng lớn trong tổng lượng khí nhà kính của quốc gia.

Cam kết đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 đặt ra thách thức to lớn, đòi hỏi Việt Nam phải giảm tới 78% lượng phát thải carbon thông qua các chiến lược chuyển đổi xanh. Hiện tại, tỷ trọng đóng góp của kinh tế xanh mới chỉ đạt khoảng 1,8% GDP, nhưng mục tiêu đặt ra là năm 2030 tỷ trọng này phải đạt 3,3-3,5% GDP.

Để đạt được những mục tiêu này, Bộ Công Thương đã khởi xướng các chương trình tính toán mức độ phát thải của từng ngành nghề. Đây là bước đầu quan trọng để thiết lập các chỉ số giảm phát thải và thúc đẩy chuyển đổi sản xuất, xanh hóa các hoạt động kinh doanh.

Trong bối cảnh quốc tế ngày càng chú trọng vào phát triển bền vững, cơ chế CBAM được Liên minh châu Âu triển khai nhằm kiểm soát lượng phát thải carbon của hàng hóa nhập khẩu. Điều này tạo áp lực lớn lên các doanh nghiệp xuất khẩu từ Việt Nam.

Các doanh nghiệp Thái Lan đang hoạt động tại Việt Nam cũng đã cảnh báo, nếu không có chính sách đồng bộ để đáp ứng yêu cầu của CBAM, Việt Nam sẽ không chỉ mất cơ hội xuất khẩu mà còn thu hẹp cơ hội thu hút đầu tư nước ngoài. Việc không sở hữu các "chứng chỉ xanh" và không thực hành đầy đủ các tiêu chí ESG (Môi trường, Xã hội và Quản trị) sẽ khiến doanh nghiệp mất uy tín, đồng thời phải đối mặt với chi phí thuế tăng cao.

Tuy nhiên, TS Nguyễn Quốc Việt cũng nhấn mạnh, CBAM không chỉ mang lại thách thức mà còn mở ra cơ hội để các doanh nghiệp Việt nâng cao năng lực tích hợp công nghệ sạch, mở rộng thị trường và tiếp cận những thị trường khó tính.

Cơ hội và thách thức

Dù lợi ích dài hạn từ phát triển kinh tế xanh là không thể phủ nhận, nhưng để hiện thực hóa điều này, doanh nghiệp phải đối mặt với nhiều thách thức. Chi phí đầu tư ban đầu cho công nghệ cao và áp lực tài chính lớn là những rào cản chính. Việc tuân thủ các tiêu chuẩn giảm phát thải khí nhà kính đòi hỏi doanh nghiệp phải thay đổi quy trình, đầu tư vào công nghệ và nâng cao năng lực quản lý.

Ông Hà Đông Sơn - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và Tăng trưởng Xanh bày tỏ lo ngại, Việt Nam vẫn chưa có một "kiến trúc sư trưởng" để định hướng và tổ chức thực hiện hiệu quả kinh tế xanh. Theo ông Sơn, nếu các doanh nghiệp chỉ đối phó với yêu cầu về kinh tế tuần hoàn hay tăng trưởng xanh, thì khó có thể đạt được thành công bền vững.

Phát triển kinh tế xanh không chỉ là một lựa chọn mà đã trở thành con đường bắt buộc để doanh nghiệp tồn tại và phát triển trên thị trường quốc tế. Theo các chuyên gia, chiến lược chung cần được xây dựng rõ ràng, với mục tiêu dài hạn và các giải pháp cụ thể để giúp doanh nghiệp vượt qua những thách thức.

Các doanh nghiệp trong khu công nghiệp cần ưu tiên tiết kiệm năng lượng, sở hữu chứng chỉ xanh và bảo đảm thực hành đầy đủ các yếu tố ESG. Việc hợp tác với các bộ, ngành để nhận được sự hỗ trợ về công nghệ và tài chính cũng là yếu tố quan trọng.

Ông Hà Đông Sơn cho rằng, dù chi phí ban đầu để chuyển đổi xanh là cao, nhưng sau 3-5 năm, những giá trị bền vững mà nó mang lại sẽ giúp doanh nghiệp gia tăng lợi thế cạnh tranh. Điều quan trọng nhất là các doanh nghiệp phải nhận thức rõ về trách nhiệm và lợi ích của mình trong lộ trình chuyển đổi này, từ đó không ngừng cải tiến và đổi mới để thích nghi với những tiêu chuẩn toàn cầu ngày càng khắt khe.

Việt Nam đang đứng trước ngã rẽ quan trọng trong hành trình phát triển bền vững. Trong bối cảnh các rào cản thương mại ngày càng gia tăng, chuyển đổi xanh không chỉ là một yêu cầu bắt buộc mà còn là cơ hội để doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh và mở rộng thị trường. Chỉ khi có kế hoạch cụ thể, sự đầu tư đúng đắn và cam kết thực hiện, doanh nghiệp Việt mới có thể vững vàng tiến bước trên con đường xanh hóa sản xuất, đóng góp tích cực vào mục tiêu phát triển kinh tế xanh của quốc gia.