Nga đang chuẩn bị sản xuất loại xe tăng mới, chương trình T-14 bị đe dọa?

Tháng 9/2023, truyền thông nhà nước Nga đưa tin, nhà máy sản xuất xe tăng Omsktransmash sẽ khởi động lại việc sản xuất xe tăng chiến đấu chủ lực T-80. Các báo cáo chỉ ra khả năng chiến đấu của loại xe tăng này gây ấn tượng mạnh mẽ đối với cả những binh sĩ vận hành trên chiến trường và giới lãnh đạo của Bộ Quốc phòng Nga.

T-80 cho đến nay vẫn là loại xe tăng đắt tiền nhất và có khả năng hoạt động tốt nhất trong quân đội Liên Xô. Mặc dù đắt gấp ba lần T-72 nhưng T-80 vẫn được mua với số lượng rất lớn, để tạo thành xương sống cho lực lượng tăng thiết giáp Liên Xô trong những năm 1980.

Tuy nhiên, kể từ sau khi Liên Xô tan rã, do chi phí sản xuất và vận hành cao, Bộ Quốc phòng Nga đã phải thay thế T-80 bằng T-72, vì T-72 được coi là tiết kiệm chi phí hơn và có triển vọng trong xuất khẩu.

Quyết định đó được đưa ra vào thời điểm khủng hoảng kinh tế những năm 1990 và cũng vấp phải sự phản đối từ phần lớn lãnh đạo quân đội, do khả năng chiến đấu của T-80 vẫn được đánh giá là rất cao. Tuy nhiên, kết quả là T-80 đã phải dừng sản xuất vào năm 1996, trong khi phiên bản mới nhất của T-72, T-72BU được cải tiến nhiều và được đổi tên thành T-90.

Vào những năm 1980, Omsktransmash là một trong ba cơ sở sản xuất xe tăng lớn nhất của quân đội Liên Xô, hai nhà máy còn lại là Uralvagonzavod nằm ở dãy núi Ural và nhà máy Malyshev ở Ukraine ngày nay.

Nhà máy Omsktransmash sản xuất xe tăng T-54/55 trong hầu hết thời kỳ Chiến tranh Lạnh cho đến cuối những năm 1970, sau đó nhà máy sản xuất T-54/55 dành riêng cho mục đích xuất khẩu, trước khi chuyển sang sản xuất T-80.

Từ cuối những năm 1980, nhà máy Omsktransmash đã có một chương trình đầy tham vọng nhằm phát triển T-80 thành xe tăng thế hệ tiếp theo. Về mặt thiết kế, ý tưởng của Omsktransmash có nét tương đồng với mẫu xe tăng T-14 hiện đang được sản xuất tại nhà máy Uralvagonzavod, với tổ lái được thiết kế trong một khoang bọc thép và sử dụng tháp pháo không người lái.

Do nền kinh tế Nga thời hậu Xô Viết rơi vào tình trạng suy thoái, chiếc xe tăng của Omsktransmash đã được bán cho các khách hàng nước ngoài để lấy vốn với tên gọi Black Eagle. Tuy nhiên, dưới áp lực từ Mỹ và phương Tây, Nga đã không thể bán T-80 cho các khách hàng của mình, bao gồm Iraq, Iran, Libya và Triều Tiên, vì vậy ý tưởng này chưa bao giờ thành hiện thực.

Nhiều chuyên gia suy đoán, biến thể T-80 mới sẽ được đặt tên là “T-100”. Những chiếc T-90 được cải tiến từ T-72 nên có nhiều điểm tương đồng và thậm chí chúng còn có thời gian được sản xuất cùng nhau. Tuy nhiên, phiên bản T-80 mới được cho là sẽ khác hoàn toàn so với nguyên mẫu do thời gian phát triển cách nhau tương đối xa. Tuy nhiên, vẫn chưa rõ thiết kế của T-80 sẽ được hiện đại hóa ở mức độ nào.

Sự xuất hiện của một chương trình xe tăng mới sẽ làm tăng tính cạnh tranh và gây sức ép lên chương trình T-14. Tuy nhiên, nhà máy Uralvagonzavod hiện đang sở hữu Omsktransmash, do đó họ hoàn toàn độc quyền về sản xuất xe tăng cho Quân đội Nga. Rất có khả năng T-80 mới, sẽ là một chương trình hoàn toàn khác và không có ảnh hưởng đến quá trình phát triển T-14 Armata.