Tiêm kích F-16 không phải “viên đạn bạc” dành cho Ukraine

Mặc dù Ba Lan và Slovakia cam kết sẽ chuyển giao máy bay chiến đấu MiG-29 có từ thời Liên Xô cho Ukraine nhằm giúp quốc gia này tăng cường sức mạnh không quân, nhưng chính phủ Ukraine vẫn mong muốn nhận được máy bay chiến đấu do phương Tây cung cấp, đặc biệt làtiêm kích F-16.

Các chuyên gia lo ngại, việc cung cấp những máy bay đó và quá trình chuẩn bị cho Ukraine sử dụng sẽ mất nhiều thời gian do binh sỹ Ukraine cần phải được đào tạo bài bản về việc vận hành, bảo dưỡng. Chưa kể, chúng sẽ khó vượt qua các thách thức lớn khi đối đầu với máy bay và hệ thống phòng không của Nga.

Tổng thống Ba Lan Andrzej Duda ngày 16/3 cho biết, nước này sẽ gửi hơn 10 máy bay chiến đấu MiG-29 và 4 chiếc đầu tiên sẽ được chuyển giao trong vài ngày tới. Ngay sau đó, Slovakia cũng tuyên bố sẽ chuyển giao 11 chiếc MiG-29 đã nghỉ hưu. Một vài chiếc trong số này có thể được sử dụng để lấy phụ tùng thay thế.

Các máy bay MiG-29 do Ba Lan và Slovakia sẽ giúp bổ sung cho phi đội của Ukraine và cũng khá quen thuộc với phi công Ukraine. Tuy nhiên, chúng không có nhiều tính năng ưu việt hơn những chiếc MiG-29 mà Ukraine đang vận hành. Do đó, các quan chức Ukraine tiếp tục kêu gọi phương Tây cung cấp máy bay chiến đấu F-16.

Thứ trưởng Quốc phòng Mỹ phụ trách chính sách Colin Kahl cho biết: “Đã có lúc Ukraine yêu cầu chúng tôi cung cấp 128 máy bay thế hệ thứ tư, gồm F-15, F-16 và F-18. Nhưng chính quyền Tổng thống Biden nhiều lần khẳng địnhhọ không có kế hoạch cung cấp máy bay chiến đấu cho Ukraine". Trong một phát biểu hôm 24/2, ông Biden nói rằng Ukraine "không cần F-16 lúc này" còn Nhà Trắng cho biết thông báo của Ba Lan "không làm thay đổi tính toán của chúng tôi".

Có một số dấu hiệu cho thấy Mỹ đang xem xét điều gì sẽ xảy ra nếu như họ chuyển giao máy bay cho Ukraine. Theo NBC, hồi đầu tháng 3, hai phi công Ukraine đã có mặt tại một căn cứ của Mỹ ở Tucson để tham dự sự kiện mà một quan chức quốc phòng Mỹ mô tả là "sự kiện làm quen" liên quan đến việc đánh giá khả năng của họlái máy bay do Mỹ sản xuất.

Tướng Mark Kelly, người đứng đầu Bộ chỉ huy tác chiến trên không của Không quân Mỹ cho rằng, việc cung cấp tiêm kích F-16 hoặc các máy bay chiến đấu khác cho Ukraine sẽ đòi hỏi nhiều khía cạnh hơn chứ không chỉ dừng lại ở việc đánh giá năng lực của phi công.

Nhiệm vụ khó khăn

Ông Kelly cho biết: “Khi sở hữu máy bay F-16, Ukraine có thể gia tăng tỷ lệ xuất kích, tăng khả năng làm quen và vận hành vũ khí phương Tây, trong đó có cả tên lửa chống radar mà các kỹ sư Mỹ từng nỗ lực tìm cách trang bị cho máy bay chiến đấu có từ thời Liên Xô của Kiev. F-16 có cảm biến tốt hơn, khả năng xử lý thông tin tốt hơn và do đó, giúpgia tăng khả năng sống sót của phi công”.

Nhưng việc duy trì những lợi thế đó không chỉ đòi hỏi sự đào tạo chuyên sâu dành cho các phi công Ukraine, mà còn cần đảm bảo các nguồn lực khác, từ phụ tùng thay thế đến nhà chứa máy bay.

Ông Kelly lưu ý: “Nếu Mỹ hoặc bất cứ quốc gia nào khác trong NATO lựa chọn cung cấp F-16 cho Ukraine thì câu hỏi đầu tiên là họ sẽ sử dụng kho bảo dưỡng nào? Có các kho bảo dưỡng ở Bỉ và Ba Lan nhưngcần phải đăng ký trước”. Ngoài ra, việc đảm bảo chuỗi cung ứng cũng là công việc vô cùng khó khăn.

Ông John Baum, thành viên cấp cao tại Viện Nghiên cứu Hàng không vũ trụ Mitchell cho rằng, Ukraine cũng cần cải tạo lại các sân bay để tương thích với F-16. “Không giống máy bay do Nga sản xuất, máy bay do Mỹ sản xuất đòi hỏi các thiết bị hỗ trợ mặt đất rất cụ thể. Việc đào tạo nhân viên mặt đất cũng như quá trình cất cánhvà hạ cánh máy bay phức tạp hơn, nhưng thiết bị hỗ trợ mặt đất sẽ là chìa khóa”.

Việc đáp ứng các nhu cầu của chiến đấu cơ F-16, trong đó có việc mở rộng hoặc kéo dài đường băng sẽ là một thách thức lớn với Ukraine trong bối cảnh Nga thường xuyên tiến hành các cuộc không kích. Chưa kể, F-16 cũng cần được kiểm tra định kỳ. Sau vài trăm giờ bay, tiêm kích này phải được tháo rời để kiểm tra hoặc thay thế các bộ phận.

Quá trình kiểm tra và sửa chữa trên diện rộng được cho là sẽ gặp nhiều khó khăn vì Nga có khả năng tấn công các sân bay của Ukraine. Ông John Baum lưu ý, sự hỗ trợ từ tập đoàn Lockheed Martin – nhà sản xuất F-16 cũng rất quan trọng, nhưng công ty này hiện đang dành thời gian và nguồn lực để hỗ trợ cho hơn 20 quốc gia khác đang vận hành F-16. Ngoài ra, có rất nhiều thách thức về hậu cần tại một quốc gia đang có xung đột như Ukraine.

Không phải “viên đạn bạc”

Một quan chức của Lầu Năm Góc cho biết, ngay cả thời hạn nhanh nhất để chuyển giao tiêm kích F-16 cũng sẽ tương đương với thời gian huấn luyện phi công Ukraine vận hành máy bay này, ước tính khoảng 18 tháng.

Còn ông John Baum – từng là phó chủ tịch của công ty Draken International – nhà thầu chuyên cung cấp dịch vụ máy bay quân sự cho rằng, quá trình mua máy bay, đào tạo phi công Ukraine và nhân viên bảo trì, sau đó chuyển giao cho Ukraine có thể mất từ 18 đến 24 tháng. Quá trình chuyển giao có thể được rút ngắn, nhưng phương Tây vẫn phải đảm bảo các hoạt động dài hạn như cung cấp vật tư, bảo trì, thậm chí đào tạo chuyên sâu cho phi công. Theo ông Baum, các phi công giàu kinh nghiệm sẽ cần ít nhất một khóa huấn luyện kéo dài 4 tháng để có thể điều kiển F-16. Trong khi đó, các nhân viên bảo trì cũng cần khoảng thời gian tương tự để làm quen với các bộ phận và thiết bị tiên tiến của F-16.

Một số nhà phân tích cho rằng, ngay cả khi Ukraine nhận được F-16 trong thời gian ngắn thì những tiêm kích này vẫn sẽ phải đối đầu với lực lượng không quân của Nga có quy mô lớn hơn, sở hữu nhiều máy bay hiện đại và vũ khí tiên tiến hơn.

Tướng Mark Kelly cho rằng: “Không chỉ riêng F-16, mà bất cứ máy bay chiến đấu thế hệ thứ tư nào, chẳng hạn như Rafale hay Eurofighter cũng đều phải đối mặt với vấn đề này khi tham chiến tại Ukraine. Lực lượng không quân Nga vẫn duy trì được sức mạnh khá lớn và rất đáng tin cậy trong hoạt động tấn công”.

“Ukraine sẽ khó có thể thoát khỏi tình thế nguy hiểm. Việc sở hữu những máy bay được sản xuất ở Fort Worth hay St. Louis của Mỹ hoặc máy bay được sản xuất ở Pháp và châu Âu không có nghĩa là họ sẽ có được sức mạnh vượt trội, có thể áp đảo khả năng sát thương của các hệ thống phòng không Nga”, ông Mark Kelly lưu ý.