Tình thế tiến thoái lưỡng nan của Ukraine khi Nga mập mờ ý đồ ở Kharkov

Một số nhà phân tích cho rằng, các lực lượng của Nga đã tiến vào khu vực Đông Bắc Ukraine vào cuối tuần trước nhằm kéo các lực lượng của Ukraine khỏi chiến tuyến miền Đông thay vì nỗ lực cố gắng chiếm thành phố lớn thứ hai đất nước này.

Quân đội Nga đã tấn công theo 2 hướng, giành được một số làng ở quận Liptsi, cách thành phố Kharkov 30km về phía Bắc và tiến đến ngoại ô thị trấn Vovchansk, cách đó 40km về phía Đông, Deepstate - một nhóm tình báo nguồn mở dẫn các hình ảnh được định vị địa lý trong khu vực cho hay.

Tổng thống Volodymyr Zelensky tối 12/5 cho biết quân đội Ukraine đã tham gia vào "những cuộc giao tranh ác liệt ở phần lớn khu vực biên giới".

Deepstate cảnh báo, nếu Ukraine không triển khai thêm lực lượng dự bị thì tình hình trong khu vực sẽ trở nên "vô cùng cam go".

Xung đột ở Ukraine. Ảnh: Reuters

Tổng tư lệnh Lực lượng Vũ trang Ukraine Oleksandr Syrskyi nhận định, tình hình ở Kharkov đã "xấu đi đáng kể" và các lực lượng của ông đã phải đối phó với 9 cuộc tấn công quanh 8 khu vực giao tranh. Ông không xác nhận việc liệu có tổn thất bất kỳ vùng lãnh thổ nào hay không mà chỉ cho biết quân đội Ukraine "đang làm mọi thứ để duy trì phòng thủ biên giới và các vị trí".

Các quan chức và nhà phân tích Ukraine từ lâu đã dự đoán một cuộc tấn công từ khu vực Belgorod của Nga qua biên giới vào Kharkov khi quan sát các động thái bổ sung lực lượng của Moscow trong khu vực. Họ tin rằng đây là một phần trong kế hoạch tăng cường các chiến dịch tấn công nhằm khai thác lợi thế về vũ khí và nhân lực của Nga trước khi gói hỗ trợ quân sự của Mỹ đến Ukraine và Kiev mở rộng nỗ lực huy động lực lượng cuối mùa hè này.

Một quan chức quốc phòng Ukraine tuần trước nhận định với Financial Times rằng cuộc tấn công được báo trước của Nga vào Ukraine ở phía Đông Bắc chủ yếu nhằm kéo các lực lượng của Kiev khỏi khu vực Donbass ở phía Đông.

Trong bài phát biểu qua video tối 12/5, ông Zelensky nhận định "mục đích của các cuộc tấn công vào khu vực Kharkiv là nhằm kéo căng các lực lượng của chúng tôi, đồng thời làm suy yếu tinh thần và động lực chiến đấu của Ukraine".

Số lượng quân đội Nga được triển khai để tấn công vào Kharkov - khoảng 35.000 binh lính, không đủ để chiếm thành phố này, các quan chức và nhà phân tích nhận định. Cho đến nay, các cuộc tấn công chỉ diễn ra trên quy mô nhỏ.

"Nga không thành lập một đội quân cơ giới gắn kết cho một cuộc tấn công sâu với sức mạnh tập trung để giành ưu thế áp đảo về lực lượng và trang thiết bị", nhóm phân tích Frontelligence Insight cho hay.

"Thay vào đó, họ triển khai các cuộc tấn công quy mô nhỏ tại các điểm biên giới khác nhau, sử dụng các đơn vị cỡ trung đội và thậm chí tiểu đội, cho phép họ thâm nhập qua biên giới mà không đối mặt với sự kháng cự mạnh mẽ”.

Cuộc tấn công mới vào Kharkov của Nga có thể sẽ thành công phần nào khi kéo quân đội Ukraine khỏi các vị trí phòng thủ ở những nơi khác trên tiến tuyến, Frontelligence nhận định, song từ chối nêu tên các đơn vị được triển khai. Quân đội Ukraine đang chật vật để giữ phòng tuyến ở Donetsk - một phần của Donbass, vốn là trọng tâm trong chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga.

Moscow có lẽ cũng đang tìm cách thiết lập một vùng đệm để bảo vệ tốt hơn thành phố Belgorod cách Kharkov 70km.

Một mục tiêu khác trong cuộc tấn công mới của Moscow có thể là di dời các lực lượng của mình nằm trong tầm bắn của các hệ thống pháo trong thành phố Kharkov. Để làm vậy, các lực lượng của Nga cần xuyên thủng các phòng tuyến chính của Ukraine và tiến xa hơn vào lãnh thổ nước này nhưng hiện chưa rõ liệu họ có thể tạo dựng đà tiến công hay không.

Các ngôi làng Moscow giành được từ ngày 10/5 nằm trong khu vực mà các quan chức Ukraine gọi là "vùng xám" giữa biên giới Nga và phòng tuyến chính của Ukraine.

Serhiy Kuzan, Chủ tịch Trung tâm Hợp tác và An ninh Ukraine - một think tank cho biết không bên nào muốn kiểm soát các vị trí trong khu vực bởi bất lợi của vùng đất thấp. Ông Kuzan nhận định, trong khi Nga đã tiến vào khu vực vùng xám thì các lực lượng của Ukraine đang chuẩn bị phòng tuyến dọc các hàng rào tự nhiên.

Ông Kuzan đánh giá quân đội Nga không có lực lượng để tiến xa hơn nhưng có đủ quân dự bị để tiếp tục giao tranh trong khu vực ít nhất 1 tháng để tiến gần Kharkov nhằm "tạo sức ép ở đây" bằng cách nã pháo vào thành phố.

Dù vậy, phóng viên Alexander Kots cho rằng Nga "chưa xây dựng các phòng tuyến vững chắc trong vùng xám”, vì thế, "trong năm 2024, quân đội Ukraine vẫn có khả năng chống lại các lực lượng tiến công".

Các lực lượng của Nga đã giành được Vovchansk trong những ngày đầu xung đột vào cuối tháng 2/2022 song quân đội Ukraine đã giành lại thành phố này 7 tháng sau đó như một phần của cuộc phản công đầu tiên.

Cuộc giao tranh giành Vovchansk có thể là một trong những cuộc giao tranh lớn đầu tiên trong chiến dịch mới của Nga ở phía Bắc. Sau một vài ngày thăm dò, các diễn biến chính đang dần định hình.

Phòng tuyến của Ukraine ở trong và quanh thành phố này dường như đang mỏng hơn so với tính toán. Quan chức quân đội Ukraine Denis Yaroslavsky tiết lộ: "Lớp phòng tuyến thứ nhất gồm các công sự và mìn không tồn tại".

Các chỉ huy của Nga thăm dò có chủ đích lỗ hổng trong phòng tuyến ở Ukraine giống như cách họ đang làm hiện tại ở trong và quanh Vovchansk. Họ đang tập trung thăm dò các khu vực mà vị trí địa lý có lợi cho các bước tiến công của Nga.

Trường hợp của Vovchansk đồng nghĩa với việc tiếp cận thành phố từ hướng Tây Bắc, nơi sông Donets hình thành một hàng rào bảo vệ sườn bên phải của Nga. Bám vào một dòng sông trên đường tới Vovchansk "cho phép đối phương bảo toàn lực lượng", Trung tâm Chiến lược Quốc phòng Ukraine giải thích.

Sau khi xác định được một khu vực dễ tổn thương trên một vùng lãnh thổ thuận lợi, Nga điều khiển những quả bom lượn dẫn đường bằng vệ tinh nhắm vào đó để mở đường cho một cuộc tấn công lớn hơn. Việc Nga ném bom lượn vào Vovchansk có thể là minh chứng cho thấy họ có ý định leo thang tấn công mặt đất vào thành phố này.

Nếu chiến dịch ở phía Bắc của Nga là một đòn nghi binh thì mục đích có lẽ là kéo các lực lượng của Ukraine từ phía Đông sang phía Bắc, trong đó có các lữ đoàn đang bảo vệ những thành phố như Chasiv Yar. Nếu đây là một cuộc tấn công thật thì toàn bộ các trung đoàn sẽ tấn công vào Vovchansk trong những ngày tới.

Tình thế tiến thoái lưỡng nan với các nhà lãnh đạo Ukraine là đòn nghi binh có thể biến thành một cuộc tấn công thực sự mà không có sự báo trước nào, miễn là Nga có đủ lực lượng từ các chiến dịch ở phía Đông.

Tổng tư lệnh Lực lượng Vũ trang Ukraine Oleksandr Syrskyi khẳng định quân đội nước này sẽ triển khai và tái triển khai để theo kịp các động thái của Nga.

“Chúng tôi biết các kế hoạch của đối phương và có thể phản ứng linh động", ông Oleksandr Syrskyi nói. Tuy nhiên, sự lạc quan của ông cũng thừa nhận một sự thật quan trọng: Đó là Nga đang hành động còn Ukraine đang phản ứng. Tức là Moscow đang nắm thế chủ động.