Tương lai nào cho tiêm kích Su-30?

Su-30 của không quân Algeria.

Năm 1997, Trung Quốc mua biến thể Su-30MKK chuyên thực hiện vai trò tấn công trên biển để chống lại các mối đe dọa từ hải quân Mỹ ở khu vực lân cận eo biển Đài Loan, và tiếp tục mua 73 phiên bản MKK, thêm 24 chiếc thuộc biến thể Su-30MK2 trong vòng 7 năm, trước khi chuyển sang sản xuất các máy bay chiến đấu trong nước.

Về phần mình, Ấn Độ sản xuất phiên bản theo giấy phép cho đến ngày nay với tên gọi Su-30MKI - máy bay đắt hơn đáng kể so với các máy bay trong phi đội Nga hoặc Mỹ do chi phí sản xuất cao ở Ấn Độ và tích hợp các hệ thống không phải của Nga.

Theo Military Watch, chỉ có hai thương vụ Su-30 được thực hiện bên ngoài châu Á và châu Phi, trong đó Venezuela và Belarus lần lượt mua 24 Su-30MK2 và 12 Su-30SM cho đến nay là những máy bay có năng lực nhất của họ.

Su-30 đặc biệt phổ biến ở Đông Nam Á nhờ độ bền cao, tính linh hoạt và khả năng sống sót trong cả nhiệm vụ tấn công trên biển và không đối không, được Việt Nam, Indonesia và Malaysia triển khai. Myanmar gần đây đã đặt hàng biến thể 30SM.

Bên cạnh Myanmar, các đơn đặt hàng gần đây nhất đến từ Armenia, Kazakhstan và Belarus, tất cả đều mua biến thể Su-30SM tiên tiến nhất. Angola mua các biến thể Su-30K cũ hơn sau khi chúng được Không quân Ấn Độ vận hành trong thời gianrất ngắn sau đó được hiện đại hóa ở Belarus. Mặc dù Su-30 chưa thâm nhập được vào các thị trường béo bở ở Trung Đông, khi Syria và Yemen là khách hàng duy nhất của máy bay chiến đấu Nga trong khu vực và cả hai nước này, chịu tổn thất kinh tế nặng nề sau gần mười năm nội chiến, thích MiG-29 nhẹ hơn và rẻ hơn. Tuy nhiên, điều này có thể thay đổi trong tương lai gần.

Một số quốc gia đã thể hiện sự quan tâm đáng kể đến Su-30SM, đáng chú ý nhất là Iran, nước được cho là đã xem xét kế hoạch sản xuất hơn 100 chiếc theo giấy phép từ Nga.

Một đơn đặt hàng của Iran đối với ít nhất một loại máy bay chiến đấu cao cấp dự kiến sẽ được công bố vào cuối năm 2020, khi lệnh cấm vận vũ khí của Liên Hợp Quốc do phương Tây soạn thảo nhằm vào nước này sẽ được dỡ bỏ vào tháng 10 năm 2020 như một phần của các điều khoản thỏa thuận hạt nhân.

Su-30SM là ứng cử viên hàng đầu, mặc dù nó sẽ phải cạnh tranh với các nền tảng triển vọng khác như MiG-35 nhẹ hơn nhưng về nhiều mặt hiện đại hơn, và J-10C của Trung Quốc. Các nhà khai thác khả thi khác của Su-30 bao gồm Sri Lanka, nước tỏ ý muốn mua khoảng nửa tá Su-30 cũ. Ethiopia đã vận hành Su-27 và đang tìm cách thay thế các máy bay MiG-23 của mình bằng một máy bay tấn công hiện đại trong bối cảnh căng thẳng gia tăng với một số nước láng giềng.

Azerbaijan cũng đang xem xét loại máy bay này để thay thế các máy bay chiến đấu MiG-29A đã già cỗi, và để đáp lại việc Armenia mua lại Su-30SM, người ta cho rằng họ đang cân nhắc sử dụng Su-35, MiG-35 và Su-30SM. Ai Cập cũng có thể là khách hàng tiềm năng hàng đầu sau khi mua Su-35, vì hai loại máy bay này có khả năng tương thích cao với nhau.

Một số nâng cấp mới cho Su-30 hiện đang được lên kế hoạch, bao gồm tích hợp động cơ AL-41 để tăng cường khả năng cơ động, bổ sung radar mới và mạnh hơn, các loại tên lửa siêu vượt âm mới cho cả vai trò chống hạm và không đối không. Những điều này được kỳ vọng sẽ cải thiện đáng kể mức độ phổ biến của Su-30 trên thị trường quốc tế.

Tuy nhiên, vẫn còn phải xem liệu Không quân Nga có tiếp tục mua Su-30 sau năm 2027 hay không, khi kế hoạch trang bị vũ khí nhà nước hiện tại của họ sẽ kết thúc. Nhiều nhà phân tích dự đoán rằng các đơn đặt hàng tiếp theo cho máy bay này và các loại khác sẽ bị cắt giảm để không quân Nga tập trung vào các thiết kế tiên tiến hơn - cụ thể là Su-57 và MiG-41.

Vẫn có khả năng Su-30 vẫn được sản xuất để xuất khẩu - hoặc thậm chí được sản xuất theo giấy phép ở Iran - hoặc Nga bằng cách nào đó sẽ hợp nhất các dây chuyền sản xuất Su-30 và Su-35 để sản xuất một lớp máy bay chiến đấu duy với cấu hình ghế đôi.