Vũ khí Ấn Độ khó nói 'thoát Nga'

Nga linh hoạt thích ứng

Cơ quan Hợp tác Quân sự và Công nghệ Liên bang Nga mới đây tiết lộ rằng Ấn Độ sẽ mua 400 xe tăng T-90S và một số máy bay chiến đấu MiG-29 của Nga.

Đây được coi là bước đột phá vì kim ngạch xuất khẩu vũ khí của Nga sang Ấn Độ giảm tới 47% trong năm 2019. Điều này có được nhờ chiến lược mới của Nga để thích ứng tình hình.

Trang bình luận Á-Âu của Ấn Độ cho rằng nhu cầu về công nghệ nước ngoài đã làm thay đổi mối quan hệ của New Delhi với các nước xuất khẩu vũ khí.

Thủ tướng Ấn Độ Narenda Modi muốn thúc đẩy xu hướng nội địa hóa nền sản xuất quốc phòng và thiết lập sự liên doanh với các nhà chế tạo quốc phòng nước ngoài thông qua sáng kiến “Sản xuất tại Ấn Độ”.

Xe tăng T-90

Cùng với những thay đổi trong giao thương vũ khí với Nga, Ấn Độ thúc đẩy xu hướng nội địa hóa nhằm thu thút đầu tư trực tiếp nước ngoài cho lĩnh vực sản xuất quốc phòng.

Thay vì xin cấp phép để sản xuất vũ khí, trong đó nhà nhập khẩu phải mua lại quyền sản xuất toàn bộ hoặc một phần hệ thống vũ khí, sức ép hiện nay đang tập trung vào vấn đề chuyển giao công nghệ.

Điều này liên quan tới việc đánh giá các chi phí toàn diện của hệ thống vũ khí, từ khâu huấn luyện sử dụng cho đến các bộ phận phần mềm và phụ tùng thay thế trước khi thương vụ nào đó được thực hiện. Bước tiếp theo có thể sẽ là triển khai kế hoạch đánh giá tiền khả thi với một nước hay một doanh nghiệp nước ngoài.

Theo giới phân tích Ấn Độ, Nga đã nhanh nhạy với sự thay đổi ở “một trong những thị trường quốc phòng lớn nhất toàn cầu”. Chính vì thế, Moscow đang mở đường cho các hoạt động liên doanh, các chương trình hợp tác Nghiên cứu và phát triển (R&D), thậm chí là để xuất sản xuất các loại vũ khí tối tân ngay tại Ấn Độ.

Trong suốt thập niên 70 của thế kỷ trước, hoạt động mua bán vũ khí giữa Ấn Độ và Liên Xô được thực hiện thông qua phương thức “hàng đổi hàng”. Nhưng khi Liên Xô tan rã, Ấn Độ đã gặp khó khăn trong việc tìm kiếm phụ tùng thay thế.

Trong giai đoạn 1990-2000, Ấn Độ vẫn chưa mặn mà với vũ khí Mỹ vì các điều khoản khắt khe đối với người sử dụng cuối, trong khi quân đội Ấn Độ đã quen với các loại vũ khí thời Liên Xô.

Mỹ tiếp tục đe dọa trừng phạt các nước mua vũ khí Nga, trong đó có Ấn Độ

Trong khi chờ đợi, Ấn Độ đã tiến hành phát triển các nền tảng hải quân và các vũ khí tiên tiến khác thông qua những tổ chức nghiên cứu quốc phòng của mình. Tuy nhiên, lệnh trừng phạt của Mỹ sau các vụ thử hạt nhân của Ấn Độ năm 1998 đã cản trở bước tiến của nước này hướng tới mục tiêu tạo ra những sản phẩm mới.

Tình trạng nhập khẩu đình trệ từ Nga suốt thập kỷ qua cùng với sự thiếu vắng hoạt động chuyển giao công nghệ buộc Nga và Ấn Độ phải tìm ra những hướng lựa chọn khả thi mới nhằm duy trì hoạt động buôn bán vũ khí giữa hai nước.

Phương án là hai nước cùng thực hiện dự án liên doanh như sản xuất tên lửa BrahMos (tên lửa hành trình tầm trung có thể được phóng từ trên không, trên biển và từ mặt đất), cấp phép sản xuất các loại máy bay như Su-30MKI, hỗ trợ cho nhu cầu bảo trì và các yêu cầu dịch vụ khác.

“Thoát Nga” không dễ

Theo giới phân tích Ấn Độ, các giải pháp trên đã cho thấy những thay đổi trong quan hệ quốc phòng giữa Nga và Ấn Độ trong giai đoạn từ sau năm 2010, trong đó thay đổi quan trọng nhất là tính chất thương mại và chủ động hơn. Ví dụ điển hình là việc Ấn Độ đàm phán mua tàu chiến Đô đốc Gorshkov, đã được Ấn Độ đổi tên thành Vikramaditya.

Đáng chú ý là việc Ấn Độ mời Nga tiến hành chế tạo các hệ thống vũ khí tại Ấn Độ trong khuôn khổ sáng kiến “Sản xuất tại Ấn Độ”. Ví dụ như dự án liên doanh giữa Nga với hãng Reliance Defence của Ấn Độ sản xuất 200 trực thăng hạng nhẹ Kamov Ka-226 đã được đề xuất vào năm 2018.

Tàu sân bay Vikramaditya được Ấn Độ mua lại của Nga

Theo tờ phân tích Á-Âu, kỷ nguyên mới trong giao thương vũ khí Nga-Ấn đã mở ra thương vụ Nga bán các tổ hợp tên lửa phòng không S-400 cho Ấn Độ, bất chấp các lệnh trừng phạt của Mỹ chống lại Nga theo Luật CAATSA.

Tuy nhiên, gần như ngay lập tức, trang Á-Âu cảnh báo rằng S-400 cũng chỉ là một khía cạnh trong sự đa dạng hóa nguồn cung vũ khí và trang thiết bị quốc phòng của Ấn Độ.

Trang phân tích này cho rằng Ấn Độ đang cần các hệ thống vũ khí với công nghệ tân tiến hơn và để đáp ứng mục đích đó, nước này đang sắp xếp những điều khoản thương mại mới với “người bạn lâu năm Nga”. Sáng kiến “Sản xuất tại Ấn Độ” nhắm tới mục đích lớn hơn là thu hút sự chuyển giao công nghệ đầy đủ và đầu tư xây dựng nền sản xuất vũ khí riêng của Ấn Độ.

Những phân tích trên cho thấy Ấn Độ rất tham vọng hướng tới tự chủ sản xuất vũ khí nhưng thực lực lại không cho phép. Để làm được điều này, Ấn Độ cần Nga giúp đỡ nhưng tiến trình hợp tác song phương trên thực tế gặp nhiều trắc trở hơn những tuyên bố. Nguyên nhân không chỉ xuất phát từ những hạn chế của Nga mà chủ yếu do năng lực yếu kém của phía Ấn Độ.

Trở lại với loại vũ khí chủ lực xe tăng T-90 để thấy rõ điều này. Ấn Độ đã ký thỏa thuận đầu tiên nhằm cung cấp 124 xe tăng hoàn thiện và 186 tổ hợp xe tăng để lắp ráp trong nước trong năm 2001. Năm 2007, Ấn Độ ký hợp đồng với Nga để mua thêm 347 xe tăng và tổ hợp xe tăng. Năm 2019, New Delhi và Moscow đã thương lượng thỏa thuận sản xuất được cấp phép đối với 464 xe tăng với chi phí khoảng 3,12 tỷ USD.

Vũ khí Nga vẫn là xương sống của quân đội Ấn Độ

Tuy nhiên, quân đội Ấn Độ vẫn phải thương lượng nhiều hợp đồng khác nhau do doanh nghiệp chế tạo xe tăng hạng nặng của Ấn Độ (Heavy Vehicles Factory) không có đủ năng lực sản xuất.

Việc sản xuất trong nước yếu kém đã làm đội giá xe tăng T-90 thành phẩm lên gấp 3 lần so với giá xe mua nguyên chiếc. Ấn Độ vẫn phải nhập khẩu một số phụ tùng từ Nga hoặc chuyển một số bộ phận quan trọng sang Nga để đại tu.

Theo số liệu do Viện nghiên cứu hòa bình quốc tế Stockholm (SIPRI) công bố hồi tháng 3 vừa qua, Ấn Độ tiếp tục là nhà nhập khẩu vũ khí lớn thứ hai thế giới sau Saudi Arabia. Ấn Độ chiếm 9,2% tổng lượng nhập khẩu vũ khí toàn cầu trong giai đoạn 2015-2019, trong khi Saudi Arabia chiếm 12%.

Ấn Độ có thể thực hiện chiến sách “đa dạng hóa” nguồn cung khi nhập khẩu một số loại vũ khí từ các nước phương Tây như Mỹ, Pháp, thậm chí cả Israel nhưng luôn dành ưu tiên cho vũ khí Nga đối với các lực lượng quan trọng nhất.

Moscow vẫn là đối tác chưa thể thay thế của New Delhi trong lĩnh vực quốc phòng. Vũ khí Nga tiếp tục đóng vai trò “xương sống” của lực lượng vũ trang Ấn Độ trong cả 3 quân chủng hải-lục-không quân.