Vì sao doanh nghiệp chậm 'chuyển đổi xanh'?

Áp lực lớn với doanh nghiệp

Với việc Việt Nam chọn mô hình tăng trưởng dựa vào xuất khẩu nên hàng hoá xuất khẩu đi các nước buộc phải đáp ứng các xu hướng mới, quy định mới và tiêu chuẩn mới của thị trường.

Tại diễn đàn “Kịch bản Kinh tế Việt Nam 2024” diễn ra mới đây, Đại sứ Phạm Quang Vinh, nguyên Thứ trưởng Bộ Ngoại giao cho biết, năm 2024, Liên minh châu Âu (EU) bắt đầu thực thi chính sách “biên giới carbon”. Cơ chế điều chỉnh carbon thúc đẩy các nước khác cập nhật mục tiêu khí hậu. Đây là cách EU khuyến khích các doanh nghiệp bên ngoài châu Âu giảm thải.

“Doanh nghiệp (DN) có sản phẩm xuất khẩu vào châu Âu phải đáp ứng các điều kiện tương tự như điều kiện mà các doanh nghiệp châu Âu phải tuân thủ trong suốt 15 năm qua. Ai gây ô nhiễm, người đó phải trả tiền. Nếu muốn bán sản phẩm vào châu Âu thì phải trả phần chênh lệch ô nhiễm khi qua biên giới”, Đại sứ Phạm Quang Vinh chia sẻ.

Sau EU, nhiều thị trường khác cũng sẽ ban hành các chính sách khắt khe về tiêu chuẩn xanh và phát triển bền vững.

Một sân chơi lớn không có cơ chế riêng cho từng chủ thể. Tất cả đều phải đáp ứng các quy định và tiêu chuẩn chung. Đây được xem là áp lực rất lớn đối với các DN Việt Nam nhưng cũng đồng thời được nhìn nhận sẽ tạo động lực chuyển đổi và qua đó thúc đẩy tăng trưởng bền vững hơn.

Ông Phạm Văn Thinh - Tổng giám đốc Deloitte Việt Nam nhấn mạnh, thách thức với các DN Việt Nam trong chuyển đổi xanh là rất lớn.

Theo quan sát của Deloitte, trong những năm gần đây, Việt Nam đã thảo luận rất nhiều về chuyển đổi xanh nhưng hành động còn ít.

“Trong tiến trình chuyển đổi xanh, có thể chúng ta còn áp lực về “cơm áo gạo tiền” hằng ngày. Trong bối cảnh kinh tế khó khăn, các doanh nghiệp thường phải lo tìm kiếm lợi nhuận, tối ưu lợi nhuận trước. Cộng đồng doanh nghiệp và các cơ quan quản lý cần có hành động cụ thể và tích cực hơn để chuyển đổi xanh”, ông Thinh nói.

Thách thức thứ hai đang đặt ra là vấn đề nguồn lực tài chính. Kết quả một cuộc khảo sát của Bộ KH&ĐT cho thấy có tới 84% DN vừa và nhỏ nói không đủ nguồn lực để thực thi việc chuyển đổi xanh. Đây là câu chuyện dài hơi, cần sự hỗ trợ của Chính phủ về tài chính.

Thách thức thứ ba liên quan đến lực lượng lao động. Kết quả nghiên cứu của Deloitte toàn cầu cho thấy, khoảng 1/4 lực lượng lao động toàn cầu, tức khoảng 800 triệu lao động trên toàn thế giới sẽ bị ảnh hưởng bởi tất cả những vấn đề liên quan đến biến đổi khí hậu.

Tiến trình chuyển đổi xanh sẽ kèm theo yêu cầu về lực lượng lao động có tay nghề cao. Đây là thách thức lớn đối với các DN, đặc biệt là các DN nhỏ và vừa.

Cần nhập cuộc nhanh hơn

Theo ông Thinh, chuyển đổi xanh, phát triển bền vững không còn là câu chuyện nói cho vui nữa. Trong bối cảnh hiện nay, chỉ có lựa chọn tham gia cuộc chơi hay đứng ngoài cuộc chơi.

Việt Nam có nhiều DN xuất khẩu sản phẩm vào thị trường châu Âu. Trong tương lai rất gần sẽ có rất nhiều thị trường quan trọng khác của Việt Nam cũng thay đổi theo hướng chuyển đổi xanh.

Thời gian qua, Việt Nam đã có nhiều thành công trong hoạt động ngoại giao. Việt Nam đã tranh thủ được rất nhiều đối tác lớn, các nền kinh tế phát triển cũng giúp Việt Nam chuyển đổi nền kinh tế sang xanh hơn, sạch hơn, bền vững hơn.

Việt Nam cần phải nhập cuộc nhanh hơn và quyết liệt hơn để đáp ứng các tiêu chuẩn mới của thị trường nhập khẩu.

“Chúng tôi hi vọng Chính phủ có nhiều chính sách hỗ trợ để DN có thể đồng hành cùng Chính phủ thực hiện cam kết đưa phát thải ròng về 0 vào năm 2050”, ông Thinh bày tỏ.

Bà Dorsati Madani - chuyên gia kinh tế cấp cao Ngân hàng thế giới tại Việt Nam gợi ý Chính phủ Việt Nam sử dụng một số công cụ như thuế carbon, thuế bảo vệ môi trường cùng các công cụ, khoản đầu tư khác hoặc tài trợ để hỗ trợ các ngành công nghiệp. Dần dần loại bỏ sử dụng than, chuyển sang dùng nguồn năng lượng sạch hơn như gió, năng lượng mặt trời…

Trong các ngành tài chính, WB cũng đang tham gia chặt chẽ để hỗ trợ Việt Nam phát triển các công cụ tài chính xanh như trái phiếu xanh.

Ví dụ, WB có hợp tác với BIDV hỗ trợ đơn vị này phát hành trái phiếu xanh đầu tiên vào tháng 10/2023. WB cũng có những hỗ trợ trong thay đổi chính sách, ví dụ phải có nguồn thuế xanh cần thiết.

Về phía các ngân hàng, vị chuyên gia WB nhấn mạnh ngân hàng phải có kế hoạch hành động để hỗ trợ chiến lược xanh của Chính phủ. Bên cạnh đó, việc nâng cao nhận thức cho người dân, doanh nghiệp cũng cần được chú trọng.

“Tôi tin rằng tương lai của Việt Nam là chuyển đổi số và xanh. Và để đi đến tương lai đó, các bạn cần có những chính sách kinh tế vĩ mô phù hợp. Một điều quan trọng nữa là người dân, lớp trẻ và các thế hệ lao động cũng phải có các kiến thức cần thiết về xu hướng này”, chuyên gia chia sẻ.