Hữu cơ toàn cầu tăng trưởng nhanh, Việt Nam hoàn thiện khung pháp lý phát triển

Phát biểu tại Hội nghị Hữu cơ châu Á, ngày 17/9 ở Ninh Bình, ông Marco Schluter – Phó Chủ tịch IFOAM - Organics International cho rằng, phong trào hữu cơ toàn cầu đang ở ngã rẽ quan trọng. Biến đổi khí hậu khốc liệt, suy giảm đa dạng sinh học và những thách thức an ninh lương thực đặt nông nghiệp hữu cơ trước cả cơ hội lẫn thách thức.

Ngành hữu cơ đã đạt những thành tựu ấn tượng, với doanh số toàn cầu vượt 120 tỷ euro mỗi năm và được dự báo có thể đạt 600 tỷ USD trong vòng mười năm tới. Sự tăng trưởng lan rộng từ các thị trường truyền thống sang nhiều quốc gia mới nổi, nhất là tại các đô thị của châu Á, nơi mối quan tâm về sức khỏe và an toàn thực phẩm ngày càng cao. Tuy vậy, mức độ phát triển chưa đồng đều, nhiều khu vực vẫn chưa tiếp cận hữu cơ như một giải pháp chuyển đổi hệ thống nông nghiệp.

Ông Schluter chỉ ra những thách thức lớn như sự chuyển đổi của hệ thống thực phẩm dưới tác động của số hóa và trí tuệ nhân tạo, áp lực kinh tế với người nông dân, tình trạng lan tràn những tuyên bố bền vững thiếu kiểm chứng và tác động trực tiếp của biến đổi khí hậu đến năng suất. Trong bối cảnh đó, chứng nhận hữu cơ giữ vai trò nền tảng, là công cụ đáng tin cậy nhất để bảo đảm các thực hành nông nghiệp tái tạo mang tính kiểm chứng thay vì chỉ dừng ở khẩu hiệu tiếp thị.

“Hợp tác chiến lược giữa hữu cơ và các phong trào sinh thái khác sẽ tạo sức mạnh tập thể để chống lại các mô hình sản xuất thoái hóa”, ông Schluter nhấn mạnh.

Ở phương diện chính sách, phần lớn các quốc gia vẫn ưu tiên mô hình canh tác truyền thống dựa vào hóa chất. Tuy nhiên, chiến lược “Từ nông trại tới bàn ăn - Farm to Fork” của Liên minh châu Âu và những chính sách hữu cơ đang nổi lên tại châu Á – Thái Bình Dương cho thấy hữu cơ ngày càng được công nhận như giải pháp cho chống biến đổi khí hậu, phát triển nông thôn và y tế công cộng.

“Phong trào hữu cơ cần vừa kiên định với nguyên lý cốt lõi, vừa đổi mới thực tiễn để chiếm vị trí trung tâm trong các khuôn khổ chính sách toàn cầu”, ông Schluter khẳng định.

Từ góc nhìn về nông nghiệp hữu cơ trong nước, TSKH Hà Phúc Mịch – Chủ tịch Hiệp hội Nông nghiệp Hữu cơ Việt Nam (VOAA) cho rằng, hành trình phát triển nông nghiệp hữu cơ ở Việt Nam gắn liền với tiến trình hoàn thiện khung pháp lý. VOAA được thành lập năm 2011 trong bối cảnh chưa có văn bản quy phạm pháp luật nào cho lĩnh vực này. Từ những ngày đầu, hiệp hội đã kiến nghị Chính phủ và các bộ ngành xây dựng chính sách, mở đường cho sự công nhận và phát triển hữu cơ tại Việt Nam.

Năm 2017, Bộ Khoa học và Công nghệ ban hành Tiêu chuẩn Quốc gia TCVN 11041:2017, đặt nền móng cho việc chứng nhận sản phẩm hữu cơ. Năm 2018, Nghị định 109/2018/NĐ-CP ra đời, quy định toàn diện từ sản xuất, chứng nhận, ghi nhãn, truy xuất nguồn gốc đến kinh doanh. Nghị định cũng đưa ra chính sách hỗ trợ cụ thể cho nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp, bao gồm hỗ trợ chi phí chứng nhận, đào tạo kỹ thuật và khuyến khích tham gia Hệ thống bảo đảm có sự tham gia (PGS).

Theo Chủ tịch VOAA, năm 2020, Chính phủ đã phê duyệt “Đề án Phát triển Nông nghiệp Hữu cơ giai đoạn 2020–2030” với mục tiêu rõ ràng như phát triển theo hướng gia tăng giá trị và bền vững, gắn với bảo vệ môi trường và đa dạng sinh học, mở rộng quy mô từ hộ nông dân đến doanh nghiệp, thúc đẩy chứng nhận quốc tế và nâng diện tích sản xuất hữu cơ lên 2% vào năm 2025, 2,5–3% vào năm 2030.

Sự cộng hưởng giữa xu thế toàn cầu và chính sách quốc gia cho thấy Việt Nam đang nắm bắt cơ hội để hội nhập và phát triển. Khi phong trào hữu cơ thế giới đặt ra yêu cầu giữ vững nguyên lý cốt lõi song song với đổi mới, Việt Nam đã có những bước đi vững chắc với nền tảng pháp lý và chiến lược dài hạn. Triển vọng mở ra không chỉ ở việc tiếp thu kinh nghiệm quốc tế mà còn ở khả năng khẳng định vị thế, trở thành một điểm sáng mới của nông nghiệp hữu cơ khu vực.