Phát triển nông nghiệp hữu cơ nhìn từ các quốc gia trên thế giới

DNVN - Hội nghị Hữu cơ châu Á lần thứ 8 diễn ra tại Ninh Bình đã trở thành diễn đàn quan trọng để các quốc gia chia sẻ kinh nghiệm phát triển nông nghiệp hữu cơ. Sự kiện cho thấy sự đa dạng trong cách tiếp cận nhưng cùng chung mục tiêu xây dựng nền nông nghiệp xanh, bền vững và hài hòa với thiên nhiên.

Quản lý chất ô nhiễm hữu cơ khó phân hủy: "Siết" trách nhiệm doanh nghiệp / Hướng đi đầy triển vọng từ sản xuất lúa hữu cơ

Chia sẻ tại hội nghị, ông Ngô Chấn Đào - Phó Chủ tịch Hiệp hội Trao đổi Nông nghiệp Quốc tế Trung Quốc cho biết, Trung Quốc đã coi chứng nhận chất lượng là công cụ then chốt để định hình ngành hữu cơ ngay từ những ngày đầu. Việc xây dựng hệ thống chứng nhận quốc gia thống nhất, truy xuất nguồn gốc “mỗi sản phẩm – một mã số” không chỉ tạo sự minh bạch mà còn củng cố niềm tin của người tiêu dùng.

Ông Ngô Chấn Đào - Phó Chủ tịch Hiệp hội Trao đổi Nông nghiệp Quốc tế Trung Quốc.

Theo ông Ngô Chấn Đào, chính quyền nhiều địa phương của quốc gia này đã ban hành kế hoạch và chính sách khuyến khích phát triển nông nghiệp hữu cơ, tạo động lực cho nông dân và doanh nghiệp chuyển đổi, góp phần bảo vệ môi trường và phát triển nông thôn.

Sách Trắng về Phát triển Xanh (19/1/2023) cho thấy Trung Quốc đang đổi mới phương thức sản xuất nông nghiệp, mở rộng chức năng đa dạng của ngành trong xã hội hiện đại. Năm 2023, Cục Quản lý Giám sát Thị trường Nhà nước cũng tiến hành kiểm tra 300 tổ chức chứng nhận để nâng cao tính minh bạch và hiệu quả quản lý.

Tuy nhiên, Phó Chủ tịch Hiệp hội Trao đổi Nông nghiệp Quốc tế Trung Quốc cũng nhìn nhận, khoảng cách giữa tiềm năng và thực tế thị trường vẫn còn lớn, đòi hỏi chính sách phát triển mạnh mẽ hơn để mở rộng tiêu dùng và nâng cao năng lực sản xuất.

Nếu như Trung Quốc nhấn mạnh khung pháp lý và hệ thống chứng nhận, thì câu chuyện từ bang Sikkim (Ấn Độ) lại mang đến một bài học về ý chí chính trị và sự đồng thuận xã hội.

Ông S. Anbalagan - Tổng Giám đốc Cơ quan Phát triển Nông nghiệp Hữu cơ Sikkim, chia sẻ hành trình hơn một thập kỷ để loại bỏ dần phân bón hóa học, xây dựng lộ trình chuyển đổi và huy động sự tham gia của nông dân. Thành công đã đưa Sikkim trở thành bang đầu tiên trên thế giới chuyển đổi toàn bộ diện tích nông nghiệp sang hữu cơ có chứng nhận, khẳng định rằng cam kết chính trị kiên định và sự đồng thuận xã hội có thể tạo nên bước ngoặt lịch sử.

Ở đất nước Bhutan, nông nghiệp hữu cơ được nhìn từ một góc tiếp cận khác, gắn liền với triết lý Chỉ số Hạnh phúc Quốc gia.

Bà Kesang Tshomo - Chuyên gia cấp cao Phát triển lĩnh vực Nông nghiệp Hữu cơ, Đại diện Bộ Nông nghiệp và Chăn nuôi Bhutan cho biết, diện tích đất của Bhutan có tới 51,44% thuộc vườn quốc gia và khu bảo tồn, 80% là rừng, chỉ 3% dành cho khu dân cư và đất canh tác. Với tổng diện tích 38.394km², nông nghiệp ở Bhutan chủ yếu mang tính truyền thống, ít đầu vào, quy mô nhỏ, chiếm 41,3% dân số lao động. Bên cạnh đó, đất nước còn đối mặt với thách thức khí hậu như hạn hán, xung đột với động vật hoang dã, biến động lượng mưa, buộc phải thúc đẩy cây trồng thích ứng và phát triển nông nghiệp sinh thái.

Bà Kesang Tshomo - Chuyên gia cấp cao Phát triển lĩnh vực Nông nghiệp Hữu cơ, Đại diện Bộ Nông nghiệp và Chăn nuôi Bhutan.

Dù vậy, Bhutan cũng đã đạt nhiều thành tựu, với khoảng 14.099 mẫu đất được chứng nhận (7.520 theo LOAS, 1.192 theo bên thứ ba) và 65 sản phẩm hữu cơ được xuất khẩu thử nghiệm sang Singapore, Malaysia, Nhật Bản, Ấn Độ, Bangladesh. Đặc biệt, tiêu chuẩn hữu cơ quốc gia đã được IFOAM công nhận.

“Hữu cơ và nông nghiệp sinh thái phải gắn chặt với truyền thống của Bhutan. Chúng tôi sẽ tăng đầu tư, đẩy mạnh cơ giới hóa, ứng dụng công cụ số, nâng cao năng suất và thúc đẩy liên kết hợp đồng. Đây là những yếu tố then chốt cho sự phát triển nền nông nghiệp hữu cơ bền vững”, bà Kesang Tshomo nhấn mạnh.

Philippines lại đặt trọng tâm vào con người, đặc biệt là thế hệ trẻ. Bà Bernadette F. San Juan - Giám đốc Văn phòng Điều phối Chương trình Nông nghiệp Hữu cơ Quốc gia Philippines (NOAP), cho biết tình trạng già hóa lao động nông nghiệp là mối đe dọa lớn trên thế giới.

Bà Bernadette F. San Juan - Giám đốc Văn phòng Điều phối Chương trình Nông nghiệp Hữu cơ Quốc gia Philippines (NOAP).

Cụ thể, độ tuổi trung bình của nông dân ở Anh là 59, ở Kenya là 60, ở Nhật Bản là 67 (mức cao nhất), còn Philippines theo tổng điều tra 2022 có tuổi trung vị là 49,7. Giới trẻ ít quan tâm đến nông nghiệp bởi công việc vất vả và gắn với nghèo đói. Trong đó, tỷ lệ nghèo ở đồng bào bản địa là 32,4%, ngư dân 27,4% và nông dân 27%.

Để giải quyết, NOAP đã triển khai Chương trình Thực tập Thanh niên trong Nông nghiệp Hữu cơ (YIPOA) với mục tiêu khơi dậy đam mê hữu cơ ở thanh niên, từ đó biến nông nghiệp hữu cơ thành nghề mang lại thu nhập.

Kết quả: khóa 1 (2023) có 144/150 học viên tốt nghiệp; khóa 2 (2024) có 150/150 học viên nhận vốn và triển khai dự án; khóa 3 (2025) đã phân bổ về các trang trại. Thành công này thúc đẩy NOAP mở rộng quy mô từ 150 suất/năm lên 320 suất vào năm 2026, đồng thời thí điểm chương trình “5Ks: Phụ nữ & Thanh niên vì Sức khỏe, Môi trường & Sinh kế”. Trong đó các cựu học viên YIPOA sẽ trực tiếp tham gia hoặc dẫn dắt cộng đồng.

Tại Nhật Bản, thành phố Kisarazu đã xây dựng “Thành phố Hữu cơ”, đưa gạo hữu cơ vào bữa trưa học đường.

Theo ông Yoshikuni Watanabe - Thị trưởng thành phố Kisarazu, Nhật Bản, sau khi ban hành Organic City Ordinance (2016), thành phố bắt đầu triển khai từ năm 2019 với sự tham gia của 5 nông dân, đến nay khoảng 70% gạo học đường là hữu cơ, mục tiêu đạt 100% trong thập kỷ tới. Mô hình này đang được mở rộng sang rau và ngũ cốc để tiến tới bữa trưa học đường hoàn toàn hữu cơ.

Ông Yoshikuni Watanabe - Thị trưởng thành phố Kisarazu, Nhật Bản.

Bên cạnh đó, Kisarazu còn phát triển mô hình kết nối nông nghiệp – giáo dục – năng lượng tái tạo – du lịch – phục hồi sinh thái biển và tuần hoàn chất thải hữu cơ. Dù vẫn còn những thách thức như chi phí cao, lực lượng lao động già hóa và nguồn cung hạn chế, thành phố đang lên kế hoạch thành lập Trung tâm Hỗ trợ Nông nghiệp và xây dựng “Vòng tuần hoàn sinh thái vùng” làm giá trị cốt lõi cho phát triển đô thị.

"Bài học rút ra là 'đặt hàng công' thông qua bữa trưa học đường không chỉ tạo cầu ổn định, mà còn giúp giáo dục, xây dựng văn hóa và biến nông nghiệp thành niềm tự hào địa phương", ông Yoshikuni Watanabe - Thị trưởng thành phố Kisarazu chia sẻ.

Những chia sẻ tại Hội nghị Hữu cơ châu Á lần này cho thấy, dù con đường mỗi quốc gia lựa chọn có khác nhau, từ khung pháp lý minh bạch của Trung Quốc, quyết tâm chính trị và sự đồng lòng ở Sikkim, triết lý về Chỉ số Hạnh phúc Quốc gia của Bhutan, sự trở lại của thanh niên ở Philippines đến mô hình đô thị hữu cơ ở Nhật Bản… thì tất cả đều cùng hướng tới mục tiêu chung. Đó là, phát triển nông nghiệp bền vững, hài hòa với tự nhiên và đáp ứng nhu cầu ngày càng lớn của xã hội hiện đại. Đây cũng là những kinh nghiệm quý để Việt Nam tham khảo trong quá trình hoàn thiện khung pháp lý, chiến lược phát triển và hội nhập sâu hơn vào dòng chảy hữu cơ toàn cầu.