Người lao động thất nghiệp, thiếu việc làm tăng đột biến

Tại cuộc họp báo thông tin về tình hình lao động - việc làm quý III năm 2021 do Tổng cục Thống kê (Bộ Kế hoạch và Đầu tưtổ chức sáng 12/10, ông Phạm Hoài Nam – Vụ trưởng Vụ Thống kê Dân số và Lao động cho biết, số người tham gia lực lượng lao động quý III/2021 bị sụt giảm nghiêm trọng.

Sự sụt giảm nghiêm trọng về số người tham gia lực lượng lao động trong quý III làm tỷ lệ tham gia lực lượng lao động trong quý này xuống thấp nhất trong 10 năm trở lại đây với 65,6%, giảm 2,9 điểm phần trăm so với quý trước và giảm 3,9 điểm phần trăm so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, Đông Nam Bộ là vùng chứng kiến sự sụt giảm mạnh nhất về tỷ lệ người tham gia lực lượng lao động, tiếp đó là Đồng bằng sông Cửu Long, Bắc Trung Bộ và Duyên hải miền Trung.

Dịch bệnh không chỉ ảnh hưởng đến khu vực chính thức làm số lao động trong khu vực này giảm mà còn lan rộng sang cả khu vực phi chính thức khiến người lao động không còn cơ hội tìm được việc làm phi chính thức như thường thấy trước đây.

Trong quý III, số lao động có việc làm chính thức là 15,1 triệu người, giảm 468,9 nghìn người so với quý trước và giảm 657,0 nghìn người so với cùng kỳ năm trước. Tỷ lệ lao động có việc làm phi chính thức quý III năm 2021 là 54,5%, giảm 2,9 điểm % so với quý trước và giảm 2,3 điểm % so với cùng kỳ năm trước.

Theo ông Phạm Hoài Nam, làn sóng dịch COVID-19 đã làm tỷ lệ và số người lao động thiếu việc làm trong quý III năm 2021 tăng cao bất thường, đặc biệt là ở TP Hồ Chí Minh.

Cụ thể, thiếu việc làm trong độ tuổi quý III/2021 là hơn 1,8 triệu người, tăng 700,3 nghìn người so với quý trước và tăng 620,0 nghìn người so với cùng kỳ năm trước. Tỷ lệ thiếu việc làm của lao động trong độ tuổi quý III năm 2021 là 4,46%, tăng 1,86 điểm % so với quý trước và tăng 1,74 điểm % so với cùng kỳ năm trước.

Trong quý III/2021, tỷ lệ này đặc biệt cao ở TP Hồ Chí Minh, với 8,50%, cao hơn 3,6 lần so với thành phố Hà Nội (2,39%).

Ông Phạm Hoài Nam cho biết, diễn biến bất thường của đại dịch đã đẩy tỷ lệ thất nghiệp tăng đột biến, vượt xa con số 2% như thường thấy.

Theo đó, số người thất nghiệp trong độ tuổi lao động trên toàn quốc là hơn 1,7 triệu người, tăng 532,2 nghìn người so với quý trước và tăng 449,6 nghìn người so với cùng kỳ năm trước. Tỷ lệ thất nghiệp trong độ tuổi lao động quý III/2021 là 3,98%, tăng 1,36 điểm phần trăm so với quý trước và tăng 1,25 điểm phần trăm so với cùng kỳ năm trước.

"Tỷ lệ thất nghiệp của lao động trong độ tuổi ở mức 3,98% là mức tăng cao nhất trong vòng 10 năm trở lại đây, khiến cơ hội tìm kiếm việc làm của người lao động càng khó khăn hơn. Trước khi đại dịch xảy ra, mặc dù có những giai đoạn nền kinh tế phải đối mặt nhiều khó khăn nhưng tỷ lệ thất nghiệp vẫn chỉ tăng lên đến 2,82% (trong quý I năm 2011). Trong năm 2020 và 6 tháng đầu năm 2021, mặc dù bị tác động nhiều bởi đại dịch, tỷ lệ thất nghiệp cả nước cũng vẫn dao động xung quanh con số 2%, với mức cao nhất được ghi nhận trong quý II năm 2020 là 2,85%", ông Nam nhận định.

Cũng theo ông Phạm Hoài Nam, COVID-19 diễn biến kéo dài cùng với việc thực hiện các Chỉ thị 15 và Chỉ thị 16 khiến hàng nghìn doanh nghiệp gặp khó khăn, hàng chục nghìn doanh nghiệp giải thể, tạm ngừng hoạt động, một số hoạt động cầm chừng chỉ với 30-50% số lao động do phải đảm bảo yêu cầu giãn cách. Bên cạnh đó, nguồn cung lao động cho thị trường cũng giảm do lao động quay trở về quê vì lo sợ dịch bệnh hoặc phải cách ly dẫn đến tình trạng thiếu hụt nguồn lao động ở nhiều doanh nghiệp.

Kết quả khảo sát đánh giá tác động của dịch COVID-19 trên phạm vi toàn quốc của Tổng cục Thống kê cho thấy trong số 22.764 doanh nghiệp có 17,8% doanh nghiệp bị thiếu lao động. Tỷ lệ doanh nghiệp thiếu hụt lao động cao nhất được ghi nhận ở vùng Đông Nam Bộ, với 30,6%. Trong đó, những tỉnh thiếu hụt cao là Bình Dương (36,9%); Bình Phước (34,4%) và TP Hồ Chí Minh là 31,8%.

Cũng theo đại diện Vụ Thống kê Dân số và Lao động, thu nhập bình quân tháng của người lao động là 5,2 triệu đồng, sụt giảm nghiêm trọng so với quý trước và so với cùng kỳ năm trước. Lao động ở vùng Đông Nam Bộ chịu tổn thương nặng nề nhất với mức thu nhập giảm sâu. Quý III/2021, thu nhập bình quân của lao động vùng này là 5,7 triệu đồng, giảm 2,4 triệu đồng (giảm tương ứng 29,8%) so với quý trước và giảm 1,9 triệu đồng (giảm tương ứng 24,9%) so với cùng kỳ năm trước.

"Diễn biến phức tạp của dịch bệnh đã tác động nghiêm trọng đến đời sống của người lao động. So với quý II năm trước, quý đã từng chứng kiến mức thu nhập bình quân “bắt đáy” do thực hiện cách ly toàn xã hội theo Chỉ thị 16, mức thu nhập bình quân tháng của người lao động trong quý III năm nay thậm chí còn thấp hơn nhiều (thấp hơn 329 nghìn đồng). Đây là mức thu nhập thấp nhất được ghi nhận trong nhiều năm trở lại đây", ông Nam chia sẻ.

Trong khi đó, tỷ lệ lao động không sử dụng hết tiềm năng quý III/2021 là 10,4%, cao gần gấp đôi so với quý trước và cùng kỳ năm trước. Trong nhiều năm qua, tỷ lệ lao động không sử dụng hết tiềm năng của Việt Nam chỉ ở mức 4%.

Ông Nam thông tin, đa số lao động không sử dụng hết tiềm năng là những người từ 15-34 tuổi (45,2%), trong khi đó lực lượng lao động cùng nhóm tuổi chỉ chiếm 34,5%. Điều này cho thấy Việt Nam vẫn còn một bộ phận không nhỏ lực lượng lao động tiềm năng chưa được khai thác, đặc biệt là nhóm lao động trẻ và trong bối cảnh dịch xuất hiện. Việc nghiên cứu các chính sách để tận dụng nhóm lao động này càng trở nên cần thiết.

Đánh giá chung về tình hình lao động - việc làm quý vừa qua, Vụ trưởng Vụ Thống kê Dân số và Lao động cho biết, đợt bùng phát lần thứ tư của dịch COVID-19 đã gây sức ép nặng nề về mọi mặt cho nền kinh kế Việt Nam nói chung và cho thị trường lao động nói riêng.

"Thị trường lao động chứng kiến hàng triệu người bị mất việc làm. Cơ hội tìm kiếm được việc làm của người lao động trở nên khó khăn hơn bao giờ hết. Thực tế này đặt ra những thách thức lớn cho Chính phủ trong nỗ lực đạt được các mục tiêu tăng trưởng năm 2021", ông Nam nhấn mạnh.

Để tháo gỡ khó khăn cho thị trường lao động trong bối cảnh dịch bệnh vẫn còn diễn biến khó lường, Tổng cục Thống kê cho rằng, cần tiếp tục đẩy mạnh chiến lược tiêm vaccine; triển khai hiệu quả các gói hỗ trợ doanh nghiệp và người lao động phục hồi sau đại dịch; xây dựng và thực hiện các chương trình, chính sách khuyến khích người lao động tích cực học tập nâng cao trình độ.

Ngoài ra, Chính phủ cần có chính sách khuyến khích các địa phương thiết lập các kênh thông tin chính thống, chuyên ngành để cập nhật cho doanh nghiệp và người lao động về chiến lược phát triển kinh tế, các chính sách hỗ trợ lao động và thu hút lao động, các kế hoạch về xét nghiệm, kiểm soát bệnh dịch của địa phương để họ xây dựng và thực hiện các kế hoạch khôi phục và phát triển sản xuất.