Dành khoảng 95 nghìn tỷ đồng ngân sách cho khoa học - công nghệ

Phát biểu tại hội nghị, đại diện lãnh đạo Bộ KH&CN cho biết, thế giới đang thay đổi cách thức vận hành trong mọi lĩnh vực dưới tác động của các công nghệ mới như AI, dữ liệu lớn, bán dẫn... Để không tụt lại phía sau, Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị đã khẳng định phát triển KHCN, ĐMST và CĐS quốc gia là đột phá quan trọng hàng đầu cho giai đoạn 2026-2030.

Để thể chế hóa định hướng này, Đảng và Nhà nước đã quy định đảm bảo chi tối thiểu 3% tổng chi ngân sách nhà nước cho phát triển KHCN, ĐMST và CĐS và mức này sẽ tăng dần theo yêu cầu phát triển.

Cụ thể hóa chủ trương này, ngay trong năm 2025, ngân sách nhà nước đã bổ sung 25.000 tỷ đồng cho lĩnh vực này từ nguồn tăng thu năm 2024,. Đặc biệt, theo kết luận của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính tại phiên họp thứ 5 của Ban Chỉ đạo Chính phủ, năm 2026 dự kiến sẽ dành khoảng 95.000 tỷ đồng cho các lĩnh vực KHCN, ĐMST và CĐS.

Thứ trưởng Bùi Hoàng Phương nhận định đây là mức bố trí ngân sách rất lớn, tạo ra cơ hội phát triển chưa từng có, đồng thời là thách thức lớn đối với các bộ, ngành và địa phương về năng lực hấp thụ và quản lý nguồn lực công hiệu quả.

“Không thể cấp tiền cho bộ ngành mà không biết họ tiêu gì. Chúng ta, những người làm quản lý trong lĩnh vực khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, những người quản lý trong lĩnh vực tài chính trong những lĩnh vực này, phải có trách nhiệm với những đồng tiền nhà nước giao trong triển khai, thúc đẩy khoa học công nghệ” - Thứ trưởng Phương nhấn mạnh.

Tính đến nay, Bộ KH&CN đã phối hợp với Bộ Tài chính báo cáo cấp có thẩm quyền phân bổ 16.716 tỷ đồng cho 26 bộ, cơ quan trung ương và 20 địa phương.

Theo Thứ trưởng Phương, để tránh dàn trải và lãng phí, phải bắt đầu ngay từ khâu hoàn thiện lập kế hoạch và xây dựng dự toán. Nghị định số 265/2025/NĐ-CP (ban hành ngày 14/10/2025) được xem là chìa khóa quan trọng để tháo gỡ các nút thắt.

Đồng tình với ý kiến này, Chủ tịch UBND tỉnh Gia Lai Phạm Anh Tuấn đánh giá, Nghị định 265 là nền tảng pháp lý quan trọng giúp các địa phương tự tin hơn trong tổ chức thực thi, xóa bỏ tâm lý e dè, sợ rủi ro pháp lý khi giải ngân nguồn vốn.

Nghị định mới hướng dẫn chi tiết về chi ngân sách nhà nước, từ đầu tư cơ sở hạ tầng, hỗ trợ tài chính cho các quỹ, đến đào tạo nguồn nhân lực. Đặc biệt trong lĩnh vực chuyển đổi số, chủ đầu tư các dự án công đặc biệt được trao quyền tự quyết nhiều hơn, bao gồm áp dụng hình thức chỉ định thầu, phương thức vừa thiết kế vừa thi công và các thủ tục rút gọn để đảm bảo tiến độ.

Tại hội nghị, các đại biểu đã trình bày các nội dung chuyên sâu, phân tích hệ thống chính sách mới cùng các yêu cầu đặt ra khi triển khai Nghị định 265.

Về lĩnh vực lập kế hoạch đầu tư công, ông Trần Như Hiền, Phó Vụ trưởng Vụ Kế hoạch - Tài chính cho biết, việc lập kế hoạch đầu tư công trung hạn và hằng năm phải phù hợp với các mục tiêu nêu trong Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm và hằng năm của quốc gia, ngành, lĩnh vực, địa phương, cũng như các quy hoạch đã được phê duyệt; đồng thời bảo đảm thống nhất với Chiến lược, chương trình và kế hoạch tổng thể KHCN & ĐMST 5 năm và kế hoạch KHCN & ĐMST 5 năm của từng Bộ, ngành.

Kế hoạch cần phù hợp với khả năng cân đối nguồn vốn đầu tư công, có khả năng huy động thêm nguồn lực từ các thành phần kinh tế khác, bảo đảm cân đối vĩ mô và an toàn nợ công, bảo đảm sử dụng vốn hiệu quả, tránh dàn trải, manh mún; đồng thời bảo đảm công khai, minh bạch, công bằng.

Về lĩnh vực chuyển đổi số, ông Lê Anh Tuấn, Phó Cục trưởng Cục Chuyển đổi số quốc gia đã trình bày các điểm mới về quản lý đầu tư ứng dụng CNTT và chuyển đổi số.

Theo đó, một trong những điểm mới là trình tự, thủ tục quyết định đầu tư đối với dự án đầu tư công đặc biệt: Chủ đầu tư được tự quyết định toàn bộ công việc trong hoạt động đầu tư để tổ chức thực hiện dự án bảo đảm tiến độ, chất lượng; được áp dụng hình thức chỉ định thầu đối với các gói thầu của dự án; áp dụng phương thức vừa thiết kế, vừa thi công và được áp dụng trình tự, thủ tục rút gọn theo quy định của pháp luật về ngân sách nhà nước, đấu thầu; áp dụng định mức chi phí riêng để lập, thẩm định, phê duyệt dự toán dự án.

Với khung pháp lý quan trọng từ Nghị định 265, cùng sự chủ động của các cơ quan quản lý và cộng đồng chuyên môn, nguồn lực lớn này được kỳ vọng sẽ tạo đột phá trong nâng cao năng suất, thúc đẩy kinh tế số, phát triển khoa học công nghệ và hiện đại hóa bộ máy nhà nước.